Tünay MERTEKÇİ

Kıbrıs tarihi için sembol ve unutulmayan bir isim, “Komünist Papaz” olarak bilinen Papalazaros Neofitou’nun kızı Gazeteci Maria Papalazarou Frangou ile babasını ve benzersiz yaşam öyküsünü konuşma şansı elde ettik. 

Babasını, “Kıbrıs trajedisinin vücut bulmuş hali” olarak tanımlayan Maria Papalazarou Frangou, aile olarak tüm yaşadıklarına rağmen Kıbrıs’ta barış için umutlu. Ada’ya barışı halkların getireceğine inanmaya devam eden Maria Papalazarou Frangou, “Ortak eylemlerimizi sürdürmeli, artırmalı, aramızdaki ilişkileri daha da geliştirmeliyiz. Kıbrıslı Türkler ile Kıbrıs Rumlar eskiden aynı köylerde yaşadılar, birlikte ektiler, birlikte biçtiler. Paskalya ve Ramazan'ı birlikte kutladılar…” diyor. Maria Papalazaros Frangou, faşizmin ne kadar çehre ve kılığa bürünürse bürünsün hep aynı olduğuna dikkat çekiyor ve  EOKA-B tarafından 16 yaşında öldürülen kardeşi Kiriakos’un katilinin bilindiğini ama “asla” cezalandırılmadığını vurguluyor.

Papalazarou Neofitou, Kıbrıs tarihinde sembol bir isim. Baf’ın küçük bir köyü olan Holetria’da dünyaya gelen Papalazarou, benimsediği sol düşünceleri hem Kıbrıs Kilisesi içerisinde hem de düzene karşı savunmaktan hiçbir zaman çekinmedi. Dokuz çocuk babası olan Papalazaros, ilk ve büyük acıyı 1973 yılında yaşadı. Oğlu Kiriakos Papalazaros henüz 16 yaşında, bir EOKA-B’ci tarafından öldürüldü. Papalazaros yıllarca adaletin yerini bulması için mücadeleden vazgeçmedi. Oğlunun katili hiçbir zaman yargılanmadı… Papalazaros, oğlu Kiriakos’un öldürülmesinden bir yıl sonra, büyük bir acı daha yaşadı ve diğer oğlu Sotiris Papalazaros’u 20 Temmuz 1974’te Piskobu (Yalova) çatışmalarında kaybetti. Bir papaz olarak sol düşünceleri savunmaktan hiçbir zaman geri durmayan Papalazaros, “Bu memleketin tarihi çocuklarımızın kanlarıyla yazıldı…” ifadeleriyle hatırlanmaya devam ediyor…

“Bizlere dayanışmanın yolunu açtılar…”

T. Mertekçi: Kıbrıs'ın büyük ve aynı zamanda da trajik bir figürü olan, “Komünist Papaz” olarak bilinen Papalazarou Neofitou kimdi? Papalazaros’u kızının gözünden dinleyebilir miyiz?

Maria Papalazarou Frangou: Çoğu baba gibi benim babam da benim için, tavır ve davranışlarıyla varlığımı etkileyen ve tanımlayan biriydi. Küçük yaşlardan itibaren onun hukuk ve adaleti gözeterek çalıştığını, komşularını önemsediğini, kamu yararı için çabaladığını gördüm. Küçük bir köyde yaşıyorduk, imkanlar azdı ama babam tüm köylülerin faydalanması için bunları çoğaltmak istiyordu. Çocukken onu babam olduğu için sevdim, gençken özverili olduğu için ona hayran kaldım ve bir yetişkin olarak da gurur duydum. Hala da hissediyorum çünkü hayatın zorluklarına rağmen hem o hem de annemiz dimdik ayakta kaldı ve onları örnek alarak, bizlere tüm insanlara mücadelenin, dayanışmanın ve saygının yolunu açtılar.

“Ülkemizi bölen bir savaşta, iki kardeşimizi kaybettik”

T. Mertkeçi: Kıbrıs'ın en karanlık dönemlerinde iki kardeşinizi kaybettiniz. EOKA B, Kyriakos'u öldürdü ve ardından 20 Temmuz 1974’te de Sotiris öldürüldü. Aileniz üzerindeki etkisi ne oldu? Savaşın trajedisini tam anlamıyla yaşadınız. Bu durum sizi nasıl etkiledi?

Maria Papalazarou Frangou: Biz de bu trajediden etkilenen, 16 ve 21 yaşında iki erkek çocuğunu kaybetmenin acısını yaşayan ailelerden biriyiz. Koşullar da böyleydi, her yerde haksızlığa dair bir sessizlik hakimdi ve bu durum acımızı daha da büyüttü, bu yaranın 50 yıl sonra bugün hala kanamasını sağladı. Anne babamızın ölümünden sonra bile. İki kardeşimizin hatırasını koruyoruz, anne-babamızın istediği ve yaptığı gibi koruyoruz. 1973 yılında, EOKA B terörünün çalkantılı döneminde Kyriakos'umuzu kaybetmemiz, acı ve üzüntünün yanı sıra, bugün hâlâ taşıdığımız öfkeyi de bizde bıraktı. Çünkü o zamanlar hiç kimse, adaletin sağlanmasını umursamadı. Babamız bunun için tek başına mücadele etti. Adalet asla yerini bulmadı. Bir yıl sonra da Sotiris’imizi kaybettik. Ülkemizi bölen bir savaşta, iki kardeşimizi kaybettik. Biz, her zaman savaş karşıtı ve barışın savunucusu olduk. Kıbrıs trajedisinde aile olarak payımıza düşeni, ülkemiz ve halkımız için barış bayrağı haline getirdik.

“Katil biliniyor ama cezalandırılmıyor…”

T. Mertekçi: Babanız, "Oğlumun katili biliniyor ama yargılanmıyor" diye söylemişti. Bu durumu kabullenmek ne kadar kolay oldu? Bu konuda bir gelişme yaşandı mı?

Maria Papalazarou Frangou: Annem ve babam bu acıyla aramızdan ayrıldılar. Katil biliniyor ama asla cezalandırılmıyor. 1970'li yılların koşullarında gerçeği aramak zordu. Adaleti, babamız hukuk yoluyla bulacağına inanıyordu ama kimileri kayıtsız kaldı, kimileri ise örtbas etti. Adalet istiyorduk çünkü cezasızlık, suçları tekrarlatıyor. Peki bugün ne yaşıyoruz? Belki 70-74 dönemi değil ama faşizm ne kadar çehre ve kılığa bürünürse bürünsün hep aynıdır.

“Adalet ve kardeşlik için bir militandı…”

T. Mertekçi: Babanız 2020 yılında 92 yaşında vefat etti. Ondan size kalan ne oldu?

Maria Papalazarou Frangou: Yaşadığı tüm acılara rağmen, onun tavrını sürdürmeye çalışıyorum. Onun, insana olan derin inancını ve insana olan sevgisini taşıyorum. Onu bulan tüm zorluklara karşı cesur yaşam tutumunu taşıyorum. Adalet, işbirliği ve kardeşlik dolu bir dünya için militanlığını taşıyorum.

“Kıbrıs trajedisinin vücut bulmuş haliydi”

T. Mertekçi: Papalazaros’un karakteri/kişiliği nasıldı?

Maria Papalazarou Frangou: Papalazaros, tüm dünya için papazlığın ve solun sembolik bir figürüydü. Kıbrıs trajedisinin vücut bulmuş haliydi. Ama ben ve kardeşlerim için ‘çok sert bir kayaydı.’ Üzerine yaslandığımız güç, cesaret, şefkat, bilgelik, cesaret ve yüce gönüllülük aldığımız… Papalazaros'u elbette hem baba hem öğretmen olarak hem de mücadelenin simgesi olarak çok özlüyorum.

T. Mertkeçi: Papalazaros'un AKEL'deki aktif faaliyetleri, Kıbrıs Kilisesi tarafından ne kadar kolay kabul edildi?

Maria Papalazarou Frangou: Yıllardır komünistlerin ateist olduğu yönündeki görüş hakim… Babam kiliseyi ve insanları sevdiği için rahip oldu. Bu ikisini birleştirdi ve dinde, insanı sevmemenin mümkün olmadığını söyledi. Ona göre bunlar dinin ve solun felsefeleriydi. Rahip olmak üzereyken o zamanki Metropolit ona şunu sordu: Sadece solculara mı rahip olacaksın? Ve babam da yanıt verdi: Ben bütün insanlara kâhin olacağım. Ve hayatının sonuna kadar da öyle oldu.

“İnsanları hiçbir zaman inandıkları dine göre ayırmadım”

T. Mertekçi: Babanızın, "Bu ülkenin tarihi çocuklarımızın kanıyla yazılmıştır" sözü çok iyi bilinmektedir. Bu çocukların bir kız kardeşi olarak Kıbrıslı Türklere bir mesajınız var mı?

Maria Papalazarou Frangou: İnsanları hiçbir zaman inandıkları dine, konuştukları dile göre ayırmadım... Size bir olayı hatırlatayım. Babamdan bahsediyoruz ama aynı zamanda okuma yazma bilmeyen bir kadın olan annem de acı içinde bir kardeşlik duygusu geliştirmişti. 1983 yılında POGO kadın örgütü konferansının kürsüsünden, Türkiye kadınlarının temsilcisi ile el ele tutuşarak, Yunan ve Türk halkı ile Kıbrıs halkları arasında barış ve işbirliği için haykırdılar. Henüz 1974’ün üzerinden on yıl bile geçmemişti…

“Ortak eylemlerimizi sürdürmeliyiz”

T. Mertekçi: Bir gazeteci olarak Kıbrıs'taki mevcut durumu nasıl değerlendirirsiniz?

Maria Papalazarou Frangou: Maalesef zaman, Kıbrıs konusunda aleyhine işliyor. Kıbrıs'ın ilerleyişi konusunda iyimser değilim. Ama çözümü, biz vatandaşların sağlayacağı konusunda iyimserim. Bu nedenle ortak eylemlerimizi sürdürmeli, artırmalı, aramızdaki ilişkileri daha da geliştirmeliyiz.

T. Mertekçi: Gelecekte Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar eskisi gibi aynı mahallelerde, yan yana, barış içinde yaşayabilecekler mi?

Maria Papalazarou Frangou: Neden olmasın? Eskiden öyle değil miydi? Aynı köylerde yaşadılar, birlikte ektiler, birlikte biçtiler, Paskalya ve Ramazan'ı birlikte kutladılar…

"Komünist Papaz" Papalazaros Neofitou, öldürülen iki çocuğunun anıt heykelleri önünde.