Yasmin MORAN

Binlerce metre yüksekte saatlerce süzülen uçakların pilotları kadar, yerde kalan ama her saniyeyi yöneten birileri daha var… Hava trafik kontrolörleri. Onlar kulede, radar başında, bir anlık dikkatin bile felakete dönüşebileceği bir görevde, yüzlerce canın güvenliğinden sorumlular.

Hava trafik kontrolörleri tarafından, uçakların güvenle seyretmesi iniş ve kalkışlarının sorunsuz gerçekleşmesi tamamen onların koordineli ve anlık kararlarına bağlıdır. İŞİN ZORU’nda, bu yoğun ve stresli mesleğin perde arkasını, deneyimli hava trafik kontrolörü Sadık Teksoy’dan dinleyip, gözlemledik. Pilotların ihtiyaçları ve talepleri kuleyle sürekli iletişim halinde olup seviye değişiklikleri, rota ayarlamaları ya da ani yön değiştirme istekleri gibi her durum titizlikle ve diğer uçakların güvenliği gözetilerek koordine edilir. Hava trafik kontrolünde her gün karşılaşılan farklı senaryolar, kontrolörlerden anlık çözüm üretme becerisi ister. Çünkü onlar, gökyüzünde yüzlerce insanın can güvenliğini ellerinde tutan, çözüm odaklı rehberleridir.

Uçağa binmeyi, seyahat etmeyi aramızda sevmeyen sanırım yoktur. Yeni bir şehir ya da ülke keşfetmek, farklı bir kültürle tanışmak hepimizi besleyen, hayatımıza unutulmaz anlar katan yolculuklardır. Ancak bu keşiflerin en temel ihtiyacı, güvenli bir uçuş. Pek çoğumuz iyi bir uçuşun  tecrübeli bir pilot ve ilgili bir kabin ekibiyle mümkün olduğunu düşünebiliriz. Oysa işler çok daha kapsamlı bir ekip çalışmasını gerektiriyor. Pistte görev yapanlardan, bagajlarımızı uçağa yerleştiren ekiplere, uçağın mekanik aksamını kontrol eden teknik personelden, hava trafik kontrolörlerine kadar. Her biri bu dev sistemin hayati bir parçası. Her işin görünmeyen bir yüzü vardır. Bu meslekte o görünmeyen taraflardan biri de kulede yoğun bir dikkatle çalışan hava trafik kontrolörleri. Onların dünyasına adım attığınızda, uçuş güvenliğinin ne denli titizlikle sağlandığını bir kez daha anlıyorsunuz.

Bu zamana kadar en sevdiğim belgesellerden biri olan ‘Uçak kazası raporu’, her bölümünde farklı olaylara ışık tutarken, benim için en dikkat çekici olan kulenin çabası ve soğukkanlı mücadelesi olmuştu. Ekran karşısında merakla izlediğim o anların, gerçek hayattaki karşılığıyla tanışacak olmak bu mesleğin perde arkasına tanıklık etmek benim için tarif edilemez bir deneyimdi. Belgeselde izlediklerim zaman zaman bende uçuş korkusu yaratsa da, her uçuşun bu kadar hassas ve özverili bir çalışma gerektirdiğini bilmek, bana güven verdi.

SORU: Hava trafik kontrollerinin görevi nedir?

“Uçakların emniyetli ve güvenli bir şekilde seyrüseferine rehberlik ederiz”

"Hava trafik kontrol, uçağın apronda kapı kapattıktan sonra destinasyonuna gideceği zamana kadar, varışta park edip kapısını açacağı ana kadar tüm sorumluluğu üstlenir. Uçakların emniyetli ve güvenli bir şekilde seyrüseferine rehberlik ederiz. Kalkış için kapısını kapattığı andan, varışta kapısını açana kadar tüm kontrol hava trafik kontrole aittir. Uçağın pist üzerinde taksi yapmasından kalkışına, kalkış esnasında hangi yolları takip edeceğine ve hangi seviyeye tırmanacağına kadar her detay, hava trafik kontrolörleri tarafından yönetilir."

SORU: Hava Trafik kontrolörlerinin bir iş günü nasıl geçer ?

“Ekip içinde iki saat çalışma, iki saat dinlenme düzeninde çalışıyoruz”

 “Yirmi dört saatlik vardiyalar şeklinde çalışıyoruz. Vardiyamızın tamamını dolu dolu geçiriyoruz çünkü tüm bölümler birbiriyle bağlantılı şekilde ilerliyor ve koordineli bir çalışma yürütüyoruz. Yirmi dört saatlik vardiyamızda ekip içinde iki saat çalışma, iki saat dinlenme düzeninde çalışıyoruz. Vardiya zorlu olsa da işimizi sevdiğimiz ve eğlenceli bulduğumuz için bunu gönül rahatlığıyla, severek yapıyoruz.”

SORU: En çok hangi dönemlerde yoğunluk yaşıyorsunuz?

“Bayram zamanları ve yaz mevsimi, yoğunluğun arttığı zamanlardır”

“Kıbrıs Adası turistik bir bölge olduğu için en yoğun dönemler yaz aylarıdır. Özellikle bayram zamanları ve yaz mevsimi, yoğunluğun arttığı zamanlardır. Gün olarak ise Cuma ve Pazar günleri uçuşlar yoğunlaşır. Şu anda Ercan’da günlük trafik sayısı yaklaşık 100 civarındadır, inen ve kalkan yolcu uçuşları bu sayıdadır.”

SORU: Mesleğinizin en zor yanı nedir?

“Beden yorgunluğundan çok, zihinsel olarak yoran bir iş yapıyoruz” “İşimizin manevi zorluğu da var açıkçası. Burada 24 saat hizmet veriyoruz. Buradayken sadece yaptığımız işe odaklanmak zorundayız. Problemimiz var mı yok mu, burası için önemli değil. Tüm odak noktamızın trafikte olması gerekmektedir. Bu durum, haklı olarak insanlar üzerinde zorluk yaratabilir. Kimisinin çocuğu vardır, hasta olabilir vb. durumlar yaşanabilir ama eve gidemeyecek durumda olduğu için odağını burada tutması, manevi bir zorluk yaratabilir. Beden yorgunluğundan çok, zihinsel olarak yoran bir iş yapıyoruz. Hava trafik kontrolde bir adım, hatta iki adım sonrasını görmek zorundayız. 2 saatlik boş zamanımızda da bunu düşünüyoruz, değerlendirmeler yapıyoruz. Radar ekranında gördüğünüz bir noktanın içinde en az 250-300 kişi var ve o insanların canı sana emanet. Bu canları korumakla mükellefsin.”

SORU: Teknolojinin gelişimi mesleğinizi 17 yıllık çalışma hayatınızda nasıl etkiledi?

“Günümüzde ise GPS tabanlı noktalarla seyrüsefer çok daha kolay hale geldi”

“Teknolojinin gelişimi bizi çok iyi yönde etkiledi. 16 yıl öncesinde şartlar çok daha zordu. Şu anda AILES denilen, aletli iniş sistemi olarak bilinen bir sistem kullanılıyor. Bunun çeşitli kategorileri vardır; dünyada ileri kategoride olan havalimanları da mevcuttur. Bu sistem sayesinde, sıfır görüşte bile iniş sağlanabiliyor. GPS'in hayatımıza bu kadar girmesiyle birlikte, artık belli başlı koordinatlar ya da noktalar belirtilmeden, GPS tabanlı noktalarla uçaklar seyrüseferlerine devam edebiliyor. Bu sistemler bizi oldukça rahatlattı. Eskiden okyanus üzerinde herhangi bir nokta belirlemek mümkün değilken, seyrüsefer yardımcı cihazları da yerleştirilemezdi. Dağlık alanlarda uçuşlar oldukça zordu. Günümüzde ise GPS tabanlı noktalarla seyrüsefer çok daha kolay hale geldi.”

SORU: Aynı anda kaç uçağı kontrol ediyorsunuz?

“Yoğunluk, görev yapılan bölüme göre değişir”

“Yoğunluğa göre artabilir. Hiçbir hava kontrolörü tek başına çalışmaz; yanında mutlaka bir kişi daha bulunur. Hangi bölümde olduğunuza bağlı olarak durum değişir. Eğer kuledeyseniz, trafik sayısı 4-5’i geçmeyebilir. Fakat saha kısmından bahsedersek, aynı anda 50 trafiğe bakmak zorunda kalabilirsiniz. Yoğunluk, görev yapılan bölüme göre değişir.”

Geçtiğimiz haftalarda gündem olan uçuş sırasındaki pas geçme olayına hava trafik uzmanından bilirkişi değerlendirmesi…

“Uçak pas geçebilir bu, tamamen güvenlik amacıyla yapılan ve hava trafik kontrolörlerinin bilinçli şekilde yönettiği bir durumdur”

“Basından alınan bazı haberler zaman zaman çok abartılıyor. Gerçek öğrenilmeden bu konuyla ilgili pek çok haber yayınlandı. Ben de basından takip ettim. ‘Sekiz kere pas geçti, düşme tehlikesi yaşandı’  gibi haberler çıktı. Ancak böyle bir durum söz konusu değildir. Uçak pas geçebilir bu, tamamen güvenlik amacıyla yapılan ve hava trafik kontrolörlerinin bilinçli şekilde yönettiği bir durumdur. Hava trafiğinde “pas geçme” adında bir prosedür vardır ve bu tehlike arz etmez. Eğer bu konuda haber yapılacaksa, Sivil Havacılık Dairesi’nden yetkili birinden gerçek olayı öğrenip haber yapmak, gerçeği yansıtmak açısından çok daha sağlıklı olur.”

SORU: Meslek hayatınız boyunca büyük bir kriz anı yaşadınız mı?

“Geçitkale’de yıllar önce düşen uçak”

“Geçitkale’de yıllar önce düşen uçak… En son frekansta konuşan kişi bendim. Bu, benim için çok üzücü bir olaydır. Kontrolsüz bir meydandı, gerekli bilgileri buradan verdik ama maalesef böyle acı bir olay yaşandı.”

Hava trafik kontrolleri ve pilotun koordineli çalışmasına bakış…

“Pilotlar bir uçağın içindedir ama bizim kontrolümüz altındadır”

“Hava sahasında pilotun bizden çeşitli talepleri olabilir, ancak hiçbir zaman bize danışmadan karar verip hareket etmezler. Pilotlar bir uçağın içindedir ama bizim kontrolümüz altındadır. Şöyle bir durum var: Pilot, ihtiyaç duyduğu her şeyi bize iletir. Seviye değişikliği talebi olabilir, türbülans dolayısıyla sağa ya da sola yön değiştirme isteği olabilir, bulutlardan kaçmak için rota değiştirme ihtiyacı doğabilir. Bu tür talepleri, diğer trafiklerin güvenliğini tehlikeye atmadan koordine ederiz.

Bizim belirli bir senaryomuz yoktur; her gün yaptığımız işler, yeni senaryolarla karşı karşıya kalmak demektir. Bu durumlarda tüm senaryolar değiştiği için anlık çözüm üretmek zorundayız. Biz hava trafik kontrolörleri, tamamen anlık çözüm odaklı çalışırız.”

SORU: Hava trafik kontrolleri olmak isteyen kişilere ne tavsiye edersiniz?

“Hava trafik kontrollüğü tamamen aşkla yapılacak bir meslektir”

“Hava trafik kontrollüğü tamamen aşkla yapılacak bir meslektir. Bu işi gerçekten sevmeniz, işe aşık olmanız ve bu iş için doğmanız gerektiğini söyleyebilirim. Yoğunluğu, stresi ve sorumluluğu ne kadar fazla olursa olsun, manevi tarafı da çok güçlü olan bir alandır. Severek ve özveriyle çalışılması gereken bir iş yapıyoruz.”