Kamuda reform gerekliliğine dikkat çeken Merkez Bankası Başkanı Rifat Günay, “Devleti küçültmemiz lazım. Hizmetin küçültülmesi değil, tam tersi hizmeti artırmamız gerekiyor. Daha az sayıda, daha nitelikli, daha liyakatlı insanlarla teknolojideki gelişmeleri kullanarak hizmete erişimi kolaylaştırmamız gerekiyor” dedi.

Dünyanın hiçbir yerinde emeklinin çalışandan daha fazla maaş almadığını kaydeden Günay, emekli
memurların çalışandan daha fazla maaş aldığı eleştirisinde bulundu. Bunu çözmek gerektiğini söyleyen Günay, bunların konuşulması ve tartışılması gerektiğini belirtti.

“Biz bir şeyi teşvik etmiyoruz, para dağıtıyoruz”

Teşvik sistemine de değinen Günay, “Ülkedeki teşvik sistemi darmadağın durumda” diyerek, sistemin bütünüyle gözden geçirilmesi gerektiğini söyledi. Teşvikin sonsuza kadar olamayacağı bir sürenin olması gerektiğini kaydeden Günay, “Biz bir şeyi teşvik etmiyoruz, para dağıtıyoruz. Teşvik üretimi artırmak için yapılır” dedi.

Günay, bir soru üzerine, “Ülkedeki sorun yasalar değil, uygulamadır” dedi.

Euro muhasebesiyle ilgili bir soru üzerine Günay, hangi para birimine geçileceğinin siyasi bir karar olduğunu belirtti.

KKTC Merkez Bankası Başkanı Rifat Günay, bankacılık sektörünün aktif büyüklüğünün 100 Milyar TL’ye dayandığını belirtti. Sektörde en sıkıntılı alanın krediler olduğunu kaydeden Günay, bankacılık sektörünün bilançonun yarısını kredi olarak kullandırabildiğini söyledi.

2021 yılında sektörün dönem net karının 1 Milyar 376 TL olduğunu söyleyen Günay, rakamın büyük göründüğünü ancak enflasyonla kıyaslandığında bankacılık sektörünün arzu edilen kârlılığı yakalayamadığını ifade etti.

“Mevduatın yüzde 60’ını krediye döndürebiliyoruz” diyen Rifat Günay, buna karşın TL mevduatın, TL krediye dönüşüm oranının yüzde 100.68 olduğuna dikkat çekti.

KKTC Merkez Bankası’nın aktif toplamının 2021 yılı sonu itibarıyla 29 Milyar TL olduğunu kaydeden Günay, bankanın kârının 2021 yılında 506 Milyon 451 bin TL olduğunu belirterek, 2020 yılına göre rakamda yaklaşık yüzde 48’lik artış olduğunu belirtti.

KKTC Merkez Bankası Başkanı Günay, "KKTC Bankacılık Sektörü ve Genel Ekonomi" hakkında bilgilendirme toplantısı düzenledi. Toplantıda, Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Pelin Yaylalı ve Yönetim Kurulu üyesi Emrah İbrahimoğulları da hazır bulundu.

Bankacılık sektörünün aktif büyüklüğünün 100 Milyar TL’ye dayandığını kaydeden Günay, bunun yüzde 21,1’inin kamu eliyle yönetilen bankaların, yüzde 47’sinin özel sermayeli bankaların, yüzde 31,8’inin de şube bankalarının olduğunu belirtti. En sıkıntılı alanın ise krediler olduğunu kaydeden Günay, bankacılık sektörünün, bilançonun yarısını kredi olarak kullandırabildiğini söyledi.

Toplam kredilerin Mayıs 2022 itibarıyla 48 Milyar 274 Milyon TL olduğunu ifade eden Günay, 80 Milyar TL’lik mevduat ve 7 Milyar 380 Milyon öz kaynak olduğunu kaydetti.

“Enflasyon muhasebesinin uygulanması gereken bir döneme girdik”

Yıllık enflasyonun yüzde 110’a ulaştığına işaret eden Günay, “Uluslararası muhasebe standartlarına baktığımızda enflasyon muhasebesinin uygulanması gereken bir döneme girmiş görünüyoruz” dedi.

Günay, ilerleyen süreçte ülkede sadece bankalar için değil reel sektör ve işletmeler için enflasyon muhasebesinin tartışılması gerektiğini söyledi.

Bankacılık sektörünün kâr elde etmesi gerektiğini kaydeden Günay, “Sermayeyi biriktiriyoruz. Daha kötü günler için daha çok sermayeye ihtiyacımız var” diye konuştu. Rifat Günay, bunun ilerleyen süreçte Merkez Bankası’nın destekleyeceği bir alan olacağını belirtti.

Kredilerin donuklaşma oranının Aralık 2020’de 5,42 iken Mayıs 2022’de 3,58’e düştüğünü ifade eden Günay, düşüşün miktarsal bir düşüş olmadığını, kur artışı nedeniyle paydadan kaynaklanan matematiksel bir düşüş olduğunu söyledi.
 

“Merkez Bankası elde ettiği kârı toplumla paylaşır”

“Merkez Bankası’nın rezerv yönetme kabiliyeti arttıkça, kârlılık da artacaktır” diye konuşan Günay, “Kârlılığın artması demek, bütçeye aktarılacak kaynağın artması demektir. Bütçeye aktarılan kaynak da millete gider. Merkez Bankası elde ettiği karı toplumla paylaşır” ifadelerini kullandı.

Merkez Bankası’nın 2020 yılında 341 Milyon 905 bin TL kar elde ettiğini ifade eden Günay, 2021 yılında kârın 506 Milyon 451 bin TL olduğunu belirterek, rakamda yaklaşık yüzde 48’lik artış olduğunu söyledi.

Merkez Bankası’nın enflasyona yakın seviyede kâr elde ettiğini belirten Rifat Günay, yasa gereğince karın yüzde 25’inin ihtiyat akçesi olarak ayrıldığını belirterek, “126 Milyon 612 bin TL’sini ihtiyat akçesi olarak ayırdık, 379 Milyon TL’sini de Hazine’ye aktardık” dedi.

“Covid-19 sürecinde 1 Milyar 390 Milyon TL kredi kullandırıldı”

Pandemide işletmelerin kapanma nedeniyle nakit akışlarının bozulduğunu kaydeden Merkez Bankası Başkanı Günay, son dönemde yapılandırılan kredilerin gittikçe azaldığını ve çok sınırlı bir noktaya geldiğini belirtti.

Yapılandırma dışında kredi paketlerinin devreye konduğunu anlatan Rifat Günay, son paket hariç şu ana kadar 6 paket açıklandığını söyledi.

6 paket çerçevesinde toplam 1 Milyar 390 Milyon TL tutarında kredi kullandırıldığını kaydeden Günay, kredilerden toplam 5 bin 721 işletme yararlandığını belirtti. Günay, kullandırılan kredilerin bakiyesinin 1 Milyar TL’ye düştüğünü ve sadece 390 Milyon TL’sinin geri ödendiğini kaydetti.

Günay, 5 bin 721 işletmeden sadece 28 işletmenin tazmin talebinde bulunduğunu ve sadece 3,5 milyon TL tutarındaki kredinin takibe alındığını belirtti. Günay, “Krediler son derece başarılı, işletmeler kredileri ödüyorlar” vurgusu yaptı.

Kredilerin 637 Milyon TL’sinin Merkez Bankası kaynaklarından kullandırıldığını belirten Günay, “Bu rakamın tamamı krediye dönüştü" dedi.

Yeni üç kredi paketinin uygulanmaya alındığını hatırlatan Merkez Bankası Başkanı Günay, bayramdan sonra 3 kredi paketinin devreye gireceğini belirtti.

“Pandemiden bugüne hazinenin borçlandığı miktar 976 Milyon TL”

Haziran 2022 itibarıyla pandemi başladığından bugüne Hazine’nin borçlandığı tutarın 976 Milyon TL olduğunu kaydeden Günay, bunun 638 Milyon TL’sinin KKTC Merkez Bankası tarafından verildiğini söyledi. Bankacılık sektörüne ve hazineye aktarılan kaynak ile yeni kredi paketine aktarılacak kaynağa işaret eden Günay, “TL yasal karşılıklarla finanse edebileceğimiz kaynakların sonuna gelmiş durumdayız” dedi.

“Bunlar sonsuz kaynaklar değil, biz para basan bir Merkez Bankası değiliz” vurgusu yapan Günay, kredilerin geri dönüşüyle Merkez Bankası’nın kaynak sunabilecek durumda olacağını söyledi.

Günay, Hazine’nin 3 yıllık dönemde yaptığı net borçlanmanın, Kooperatif Merkez Bankası’na yapılan ödemeler düşüldüğünde, 440 Milyon TL olduğunu söyledi.

“Kalkınma Bankası siyaseti finanse eder hale geldi”

Kalkınma Bankası’nı ticari bankaların finanse ettiğini belirten Rifat Günay, ticari bankaların, mevduatının yüzde 2’si kadar Kalkınma Bankası tahvili almak zorunda olduğunu belirtti. Mayıs 2022 sonu itibarıyla bankacılık sektörünün aldığı tahvil tutarının 1 Milyar 650 Milyon TL olduğunu ifade eden Günay, Kalkınma Bankası yönetiminin açıkladığı rakamlara göre yüzde 50’nin üzerinde bir donuklaşma oranı olduğunu, bunun kendi verilerine yüzde 58 olduğunu kaydetti.

Kalkınma Bankası’nın kullandırdığı kredilerin yüzde 58’inin donuk olduğunu belirten Günay, yüzde 11’inin ise yeniden ödeme planına bağlandığını anlattı ve bunun dahil edilmesi durumda oranın yüzde 69 olduğunu ifade etti.

“Kalkınma Bankası siyaseti finanse eder hale geldi. Bu arzu ettiğimiz bir sonuç değil” diyen Günay, Kalkınma Bankası’nın misyonuna geri dönmesi gerektiğini söyledi.

Bu konunun Türkiye ile yapılan mali protokolde de yer aldığını ve bir tasarı hazırlandığını kaydeden Rifat Günay, tasarıda, Kalkınma Bankası’nın, Bankacılık Yasası’na tabi tutulması, Merkez Bankası’nın denetimine açılması ve tahvil alma zorunluluğunun kaldırılması olduğunu kaydetti.

Kalkınma Bankası’nın batık kredileri tahsil etmesi gerektiğini dile getiren Günay, banka kurulduğundan bu yana 4 dosyanın icraya verildiğini belirtti. “Bu yapı sürdürülebilir bir yapı değildir” diyen Rifat Günay, “İşin kötü tarafı devlet bu kredilere kefil” eleştirisinde bulundu.

“Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası’nı gerçek sahiplerine iade etmemiz lazım”
 

Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası’nın 38 yıldır devlet eliyle yönetildiğini ifade eden Günay, “Bankayı gerçek sahiplerine iade etmemiz lazım” diyerek, ilk olarak hissedar köy kooperatiflerinin aktif olan ve olmayanlarının tespit edilmesi gerektiğini söyledi. Yasal mevzuat çerçevesinde mukayyitin bankaya atama yapmasının yasal olmadığını dile getiren Günay, “Yasallığı da tartışmalıdır” dedi.

Ülkeyi daha kalkınmış ve gelişmiş bir yere getirmek gerektiğini ifade eden Rifat Günay, kayıt dışılıkla mücadele etmek gerektiğini kaydederek, “Ekonomik aktiviteden devlet payını alamıyor” dedi.

Kredi kartıyla ödemelerin yaygınlaştırılması için yüzde 1’lik KDV iadesi uygulaması yapıldığını hatırlatan Günay, bunun tekrar hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi. Günay, sigorta için mesleklere asgari beyan limiti konması gerektiğini de kaydetti.

( Afet İlban | Süleyman Önal | Tak | YD )