Damla Beton

Kuzey Kıbrıs Kuşları ve Doğayı Koruma Derneği

Ülkemiz yerli halk tarafından pek de bilinmeyen önemli bir kuş çeşitliliğine sahiptir. Hem göç yolları üzerinde bulunması hem de endemik türlere sahip olması nedeni ile pek çok kuş gözlemcinin ilgisini çeken bir adadır. Özellikle adamızda üreyen bazı türler dünya ölçeğinde tehlike altındadır. Ada Martısı olarak bilinen Larus audouinii işte bu türlerden biridir ve dünya çapında koruma altındadır. Bu türün 20 çiftten fazla gözlendiği yerler Önemli Kuş Alanı olarak ilan edilmekte ve koruma altına alınmaktadır.

Ada Martısı üreme alanı Akdeniz ile sınırlıdır. Kışın beslenme alanları  Afrika’nın Kuzey Batı sahil eşridine kadar genişler. Türe ait en büyük koloni dünya populasyonunun %70’ine sahip olan İspanya’nın Ebro Deltası’nda yer alır (2006). Her ne kadar batı Akdeniz’deki üreme bölgeleri ve sayıları hakkında detaylı bilgi mevcut olsa da, bu türün doğu Akdeniz’deki dağılımı hakkında bilgi sınırlıdır. İspanya’da 2 kolonide ~20,300 çift,  Cezayir’de 100-600 çift,  Yunanistan’da 65 kolonide 700-900 çift, İtalya’da 550-650 çift, Portekiz’de 40 çift, Fransa’da 60-80 çift, Hırvatistan’da 5 kolonide 65 çift, Türkiye’de 60-90 çift, Tunus’ta 70-115 çift ve Mısır’da 50-300 çift belirlenmiştir. Bilinen en doğu koloni Kıbrıs’ta olup sayısı yıllara göre değişiklik gösterse de 10-20 çift ile sınırlıdır. Dağılımına bakıldığında anlaşılacağı gibi Kıbrıs kolonisi gibi doğu Akdeniz bölgesindeki topluluklar daha küçük olduklarından tehditlere çok daha duyarlı ve hassas bir durumdadırlar.

Toplam sayısı yaklaşık olarak 21,500 çift kabul edilen ada martısının Avrupa’daki sayılarının 1980’den itibaren gerçekleştirilen koruma çalışmaları ve balıkçılığın pozittif etkileri sayesinde arttığı ve bu rakamlara ulaştığı gözlemlenmiştir. Maalesef bu durum doğu Akdeniz kolonileri için geçerli değildir. 2008 yılından beridir Kuzey Kıbrıs Kuşları ve Doğayı Koruma Derneği (Kuşkor) ve BirdLife Cyprus her yıl Kleides adalarında üreyen martları saymakta ve bu kolonideki değişiklikleri takip etmektedir. Ada martısı sayısı Avrupa’da artmasına rağmen maalesef adamızdaki sayıları son yıllarda azalma göstermiştir. 2007 yılında 19 adet yuva varken 2009’da bu sayı 28’e artımış, fakat maalesef 2009’dan itibaren sayıları azalmış ve hafta sonu (19 Mayıs 2012)  yapılan sayımlarda sadece 11 çiftin ürediği (toplam 27 ergin birey) gözlenmiştir.

Ülkemizdeki sayılarının azalması insan etkisine bağlı olup 2 temel nedenle açıklanabilir:

1-   2009 yılına kadar karaya en yakın adada üremekte olan ada martıları Zafer Burnu’na konan projektör nedeni ile yer değiştirmek zorunda kalmış ve fener adasına taşınmıştır. Fener adası ülkemizde üreyen diğer bir martı türü olan gümüş martı (Larus michahellis) yuvalarına ev sahipliği yapar. Adada şu anda 150 erişkin ve 20 yavrudan oluşan gümüş martı kolonisi rekabet gücü yüksek olduğundan genellikle ada martısının üreme başarısını düşüren bir türdür. Bu iki türün aynı ada üzerinde sıkışması ise türler arasındaki rekabeti artırmaktadır.

2-   Adalar üzerine çıkıp dolaşan ve balık avlayan insanlar zaten az sayıda olan ve tehlike altında bulunan bu narin türün daha da korunmasız hale gelmesine neden olurlar. Özellikle yuvalara yavrular içindeyken yaklaşılması çok ciddi sorunlara yol açabilir. Bu sebeptendir ki, yapılan sayımlar ada üzerine çıkmadan botlarla adaya yaklaşılarak ve yuvalardaki çiftler rahatsız edilmeyecek şekilde gerçekleştirilmektedir. Bu yöntem dünya çapında uygulanan hata payı çok düşük bir yöntemdir ve hayvanlar üzerinde minimum etkiye sahiptir.

Burada belirtmek gereklidir ki, 18 Mayıs 2012 Cuma günü Kıbrıs Gazetesi’nde yayınlanan bir habere göre bu adada 100 çift ada martısı gözlendiği açıklanmıştır. Bu rakam tecrübesiz kişiler tarafından yapılan bir gözlem sonucu ortaya konulmuş yanlış bir sonuçtur. Muhtemelen adaya çıkan kişiler her iki türe ait martıları ada martısı zannettiklerinden bu sonuca varmıştır.  Bu konuda Kuşkor’a danışılmış olmasına rağmen uzman görüşü göz ardı edilmiş ve 100 çift ada martısı olduğunu vurgulayan bu haber yayınlanmıştır.