RAPORDAN:

• Kamu borç stokunun yüzde 63,1’i dış, yüzde 36,9’u ise iç borçlardan oluşuyor

• TL cinsinden kamu borç stokunun büyük kısmını Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası ile İhtiyat Sandığı’na olan borçlar oluşturuyor

• Dış borcun tamamı ise TC’den alınan borçlardan meydana geliyor

• Kamu borcunun milli gelire oranının yakın geçmişe dek etkin borç yönetiminin olmaması ve mali projeksiyondan yoksun borçlanmalar neticesinde yüksek seviyeye ulaştı

• Bu durum bir yandan kamu sektörü açısından ‘kırılganlık’ yarattı, diğer yandan da özel sektörün krediye olan erişimini zorlaştırarak ekonomik aktiviteyi baskıladı

Ayşe GÜLER
Maliye Bakanlığı Hazine ve Muhasebe Dairesi’nden alınan verilere göre Kuzey Kıbrıs’ın 2013 yılsonu itibariyle toplam kamu borç stoku 3 milyar 788 milyon TL ve 3 milyar 713 milyon doları toplamına ulaştı.
Böylece 2013 yılsonu itibariyle toplam kamu borç stoku bir önceki yıla kıyasla yüzde 21 oranında ve 2 milyar 34 milyon TL artarak, 11 milyar 727,4 milyon TL’ye yükseldi.
2012 yılı itibariyle güçlü artış eğilimi gerileme gösteren kamu borcunun milli gelire oranı, 2013 yılında tekrar artış göstererek 2012 değeri olan yüzde 138,1’den yüzde 153, 9’a yükseldi.
Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti Başkanlığı tarafından yayınlanan KKTC 2013 Ekonomi Durum Raporu’nda Kamu Maliyesi’nde ‘borçlanma’ ele alındı, yıllara göre borç stoku irdelendi.

Toplam stokun yüzde 76,7’si devlet borcu
Rapora göre 2013 yılsonu itibariyle toplam stokun yüzde 76,7’sini devlet borcunun oluşturduğuna dikkat çekildi. Bu kalem altında TC kredileri, Emekli Sandığı ve İhtiyat Sandığı kaynaklı borçlar yer alıyor.
Söz konusu kalemi toplam stoktaki yüzde 15.4’lük ağırlığı ile devlet kefaleti nedeniyle üstlenilen krediler izliyor. 
Belirtilen borçların geçmişte devlet kefaleti ile borçlanan KİT’lerin zaman içerisinde borçlarını ödeyemez duruma gelmeleri neticesinde üstlenilen borçlar olduğu raporda yer aldı.
Bunu toplamda yüzde 7,2’lik ağırlığı ile devlet kefaletli krediler kaleminin izlediği belirtildi. Bu başlıkta KIBTEK ve Sosyal Sigortalar Dairesi gibi kamu bağlantılı kuruluşların halen canlı ve dönen kredilerinin yanı sıra Kalkınma Bankası Tahvilleri, ETİ Teşebbüsleri ve Kıbrıs Türk Havayolları kaynaklı borçlar yer alıyor.
Belirtilen borçları yüzde 0,7’lik payıyla ağırlıklı olarak belediyelerin borcunu kapsayan devlet kefaleti bulunmayan krediler izliyor.
Öte yandan raporda toplam borç yükü içerisinde belediyelerin oranı düşük olmakla birlikte söz konusu borcun 2013 yılsonu itibariyle yüzde 60,7’sinin LTB’ye ait olmasının kırılganlık oluşturan bir durum olarak göze çarptığına dikkat çekildi.

Kamu borç stokunun yüzde 63,1’i dış borç
2013 yıl itibariyle kamu borç stokunun yüzde 63,1’i dış borç, yüzde 36,9’unun ise iç borçlardan oluştuğu belirtildi.
Raporda, iki ayrı para birimi cinsinden tutulan borç stoku verilerine göre Türk Lirası cinsi stokta bir önceki yıla kıyasla 449,1 milyon TL artış gerçekleşirken, döviz cinsi stokta 165,6 milyon dolar artış kaydedildi.
Öte yandan TL stokunda yer alan tüm kalemlerde artış gerçekleştiği, yabancı para birimi stokundaki artışın ağırlıklı olarak devlet borcu kaynaklı olduğu raporda yer aldı.
Alacaklılarına göre incelendiğinde ise TL cinsinden kamu borç stokunun büyük kısmının Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası ile İhtiyat Sandığı’na olan borçların oluşturduğuna dikkat çekildi.
Öte yandan dış borcun tamamının ise TC’den alınan borçların oluşturduğu vurgulandı.

Kamu borç stoku gelişimi…
Hazırlanan rapor doğrultusunda; 2013 yılında toplam borç stokunda gerçekleşen artışın ağırlıklı olarak TC kredileri kaynaklı olduğu görülüyor.
TC kredileri kaynaklı stokun toplam stok içerisindeki ağırlığı 2012 değeri olan yüzde 59,2’den 2013 yılsonunda yüzde 63,1’e yükseldi.  Bu artışta döviz cinsinden olan stoktaki artışın yanı sıra 2013’te TL’de yaşanan değer kaybının da etkili olduğu belirtildi.

“Etkin borç yönetiminin olmaması borçlanmaları yükseltti”
Raporda, kamu borcunun milli gelire oranının yakın geçmişe dek etkin borç yönetiminin olmaması ve mali projeksiyondan yoksun gerçekleştirilen borçlanmalar neticesinde yüksek bir seviyeye ulaştığına dikkat çekildi.
Bu durumun bir yandan kamu sektörü açısından ‘kırılganlık’ yarattığı, diğer yandan da özel sektörün krediye olan erişimini zorlaştırarak ekonomik aktiviteyi ‘baskıladığı’ da raporda vurgulandı.
Hazırlanan rapora göre; 2010-2012 program döneminde kamu maliyesi alanında atılan kararlı adımlar neticesinde bütçe dengesinin kontrol altına alındığı, borç yönetiminin etkin çalışmasını sağlayacak mekanizmaların geliştirildiği ve stokta piyasa şartlarında uygun faiz indirimine gidildiği de belirtildi.
Söz konusu adımlar sonucunda kamu borç stokuna uygulanan faiz oranlarının yüzde 11 ile yüzde 15 arasında yoğunlaştığı kaydedildi.
Bunun yanı sıra son 2 yıl içerisinde piyasa faiz oranlarında yaşanan gerileme ile birlikte faiz oranına göre kamu borç dağılımında yüzde 5 ile yüzde 10 aralığının payında belirgin bir artış yaşandığı raporda yer aldı. 

Faiz oranına göre kamu borç dağılımı
Raporda 2010 yılında yüzde 61,3 seviyesinde gerçekleşen GKRY borç stoku/ milli gelir oranı 2013 yılsonu itibariyle yüzde 112 seviyesine ulaştığına da dikkat çekildi. Bu oranın 2014’te yüzde 121,5 seviyesine yükseleceği tahmin ediliyor.

Brüt borç stoku
Hazırlanan rapora göre; Türkiye’de son yıllarda sürdürülen mali disiplin ve etkin kamu borç yönetimi sayesinde borç stokunun milli gelire oran olarak önemli ölçüde azaltıldığı belirtildi.
Bunun yanı sıra faiz harcamalarının vergi gelirine oranının keskin şekilde düşürüldüğü ve borcun vade-döviz kompozisyonunda önemli iyileşmeler sağladığı da raporda dikkat çekti.
Öte yandan 2012’de yüzde 36,2 seviyesinde gerçekleşen brüt kamu borç yükünün milli gelire oranının 2013 yılında 0,1 puan artarak, yüzde 36,3 seviyesinde gerçekleştiği belirtildi.
2012’de büyüme oranının beklentilerin altında kalmasına rağmen yüzde 138,1 seviyesine dek gerileyen iç borç stokunun milli gelire oranının 2013 yılında dış borç kaynaklı artış ile yüzde 153,9 seviyesine yükseldiği vurgulandı.