Fehime ALASYA

Pandemi döneminde, eczanelerde satılmayan ve sadece devlet bünyesindeki İlaç ve Eczacılık Dairesi’nden temin edilen bazı ilaçların bitmesi, özellikle kanser hastalarının tedavisini aksattı. İlgili Daire müdürü, eksik olan ilaçların bayramdan sonra tamamlanacağını ifade ederek, bundan sadece dairenin sorumlu tutulmaması gerektiğini işaret etti.

Kıbrıs Türk Tabipler Birliği Başkanı Özlem Gürkut ise ilaç eksikliği nedeniyle çok önemli tedavi sıkıntısı yaşadıklarını ifade ederek, daha planlı hareket edilmesi gerektiğinin altını çizdi.

Bazı ilaçların dün itibariyle temin edilmeye başlandığını kaydeden Gürkut, olası bir ikinci dalga sürecine karşı hazırlıklı olunması gerektiği konusunda da uyardı.

Bu süreçte bazı hastaneler, ilaç temininde kısıtlamaya giderek kontrollü kullanıma yönelirken, hastalarını mağdur etmediklerini belirtirken, devlet bünyesi dışındaki eczanelerde satılan ilaç tedarikinde sorun olmadığı dile getirildi.

Kimi ecza deposu ise Türkiye’deki üretim ve ithalatın durdurulduğunu işaret ederek buna rağmen ilaç temininde sıkıntı yaşamadıklarını kaydetti.

Gökyiğit: “Bazı ilaçların da Bayramdan sonra elimize ulaşması beklenmektedir”

İhale ile temin edilecek ilaçlardan en az 150 çeşidinin onkoloji ilacı olduğunu anlatan Gökyiğit, çoğunun teslim edildiğini, buna rağmen bazı hastaların tedavisinin aksadığını ifade ederek, “Çok spesifik olan bazı ilaçların da Bayramdan sonra elimize ulaşması beklenmektedir.” dedi.

“Her hasta bizim için değerlidir” diyen Gökyiğit, onkoloji dışında çok çeşitli ilaçların temin edildiğini işaret etti.

Kutusu 35 bin TL olan onkoloji ilaçlarının daire tarafından hastalardan hiçbir ücret talep etmeden temin edildiğini anlatan Gökyiğit, özellikle onkoloji ilaçlarının temini için ciddi bir bütçe ayrıldığını anlattı.

Gökyiğit, dünyada ve ülkemizde yaşanan olumsuz gelişmeler neticesinde yaşanan bazı aksaklıklardan sadece İlaç ve Eczacılık Dairesi’nin sorumlu tutulmasının doğru olmadığını da belirtti.

Son zamanlarda özellikle sosyal medyada ilaç sıkıntısı ile ilgili olarak yapılan paylaşımların haksız olduğunu dile getiren Gökyiğit, ilaç alımlarının önce seçim yasaklarına ardından da Covid-19 salgınına takıldığını ifade etti.

Salgın nedeniyle tüm ihalelerin iptal edildiğini, ilaç üretiminin durduğunu anlatan Gökyiğit, tedarikte ve sevkiyatta büyük sıkıntı yaşadıklarını belirtti.

Birçok ülkenin bu süreçte ilaç ihracatını yasakladığına ve kendi ihtiyacı için ayırdığına dikkat çeken Gökyiğit, ciddi izinlere tabi tutulan ilaç ihracatının izin konusunda da süreci uzattığına vurgu yaptı.

İLGİLİ KESİMLER NE DEDİ?

Kıbrıs Türk Tabipler Birliği Başkanı Özlem Gürkut:

“Yerine asla başka bir şey verilemeyecek, hayati ilaçların elde olması gerek, bu süreçte çok önemli tedavi sıkıntıları yaşadık”

“Bazı ilaçlar ülkeye gelmedi. Özel bir sevk ile gelen ilaçlar vardı, bundan dolayı sorun oldu. Mart ayı da tam ihale dönemiydi, bu dönemle teslim süresi ve ilaç ulaşımında sıkıntı oldu. Bizler de hastalarımız da sıkıntı yaşadık, bu süreçte çok önemli tedavi sıkıntıları yaşadık. Burada ilaç Eczacılık devreye girdi. Gemi ile ilaçlar geldi. Bugün hastaneye teslim ediliyor, bu daha sürecek.

Bu dönemde sıkıntı yaşadık, ülkenin her yerinde sıkıntı vardı bazı tedavilerimiz aksadı.

Daha organize olabilirdi ama… Tüm ülkelerde ilaç temini ve dağıtımına sınır getirilmişti, bu uluslar arası bir sorundu. Elinizde paranız olsa bile ilaç bulamıyordunuz. Dünden itibariyle bu sorun giderildi. Hastanelere dağıtıma başlandı.

Hastalarımıza ilaç gelmediği zaman kızıyoruz ama neticede sınırlarımızı kapatmıştık. Belli bir stok vardı ama yeni ihale dönemine de denk gelince çok sıkıntılı bir dönem yaşadık ve olay büyüdü. Daha planlı olmamız gerekirdi.

Bundan sonraki süreçte neler yapılabilir onu iyi planlamak gerek. Sonbaharda olası bir ikinci dalga durumunda yine kapanma olursa neler yaşanabilir kısmını düşünmek gerek. O zaman kullanımlarımızı doğru hesaplayıp geleceğe yönelik emniyetli ilaç miktarımızı oluşturmalıyız.

Sınır geçişlerinde ilk etapta sıkıntı olmuştu ama özel bir anlaşma ile geçiş sağlandı.

Tedavinin aksaması istediğimiz bir durum değildir, mutlaka bundan zarar gören hastalarımız olmuştur.

Önümüzdeki süreçte bunları yaşamamak için daha tedbirli olmalıyız. En azından rutin ilaçlarda bile olsa bunlarda yeterli stok olmalı. Örneğin insülin gibi, olmazsa olmaz, yerine asla başka bir şey verilemeyecek, hayati ilaçların elde olması gerek.”

Girne Akçiçek Hastanesi Başhekimi Ceyhun Birinci:

“Kısıtlamaya giderek kontrollü kullanıma yöneldik”

“Daha önce 2 aylık ilaç verirken, 1 aylık kısıtlamaya giderek kontrollü kullanıma yöneldik. Hastalara belediye ve kaymakamlık aracılığıyla hastaların evine ilaç göndermiştik. Hastalar bu yönde Girne’de mağduriyet yaşanmadı.

Bugün gelen bir hasta 1 aylık ilaç aldı diye sitem etti, ama izah ettik, ikna oldu. Yurt dışından gelen ilaçlar da elimizde eksilmedik.”

Endokrin ve Diyabet Bölümü Klinik Şefi Dr. Hasan Sav:

“Kısa süreli sorunlar oldu ve hemen giderildi”

“Diyabet ilacı temininde çok sorun yaşamadık, kısa süreli sorunlar oldu ve hemen giderildi. İnüsilinlerin hiç bitmemesi gerekiyor bu nedenle tamamen tükenmesi olmuyor. Yerine konulacak bir şeyimiz yok. Güçlü bir stok vardı, önemli sıkıntımız olmadı.”

Kut Ecza Deposu Ahmet Kut:

“Ufak tefek sıkıntılar oldu ama aşıldı…”  

“Türkiye’de olan ilaçları ithal edebiliyoruz. Kurumumuzun bu süreçte sıkıntısı olmadı.

Türkiye’nin ithal etmeyişi veya üretmeyişinden dolayı sıkıntı yaşanmış olabilir. Ama çok büyük sıkıntı yaşamadık. TC’deki Sağlık Bakanlığı bazı ürünlerin yurt dışına ithalatını yasakladı, ama sonrasında bu konu da bizim Sağlık Bakanlığı girişimleriyle çözüldü, sıkıntı yaşanmadı. Diyabet hastalarının ilaçlarıyla ilgili de sıkıntı yaşamadık. Ufak tefek sıkıntılar oldu ama aşıldı…” 

İlaç Eczacılık Daire Müdürü Ayşe Gökyiğit:

“Bayram sonrası eksik ilaçlarımız tamamlanacak”

“Daha önce de açıklandığı gibi, ilaç alımları ihale, piyasa ve dış temsilcilikler kanalıyla gerçekleşmektedir. Yüklü miktardaki alımlar ihale ile, acil gereksinim duyulup ihalesi tamamlanmayan ve stokta bulunmayanlar, mevcut olması halinde piyasadan ve özellikle kişisel tedaviye bağlı, birkaç kişinin gereksinim duyduğu özel ilaçlar da dış temsilcilikler vasıtasıyla temin edilmektedir.

Yaşanan süreçte, ihale önce seçim yasaklarına takılmış, Yüksek Seçim Kurulu’ndan gerekli izin alınınca süreç devam etmiş, ancak bu sefer de Covid 19 salgını nedeniyle tüm ihaleler iptal edilmiştir. İlacın aciliyet arz ettiği, tüm dünyada yaşanan salgın nedeniyle ilaç tedariklerinde sıkıntı yaşanacağı bilinmesine rağmen, tamamen ilaçsız kalmaktansa, süreç devam ettirilip ihale çalışmaları tamamlanmıştır. 1000 civarında ilaç içeren ihale listesine maalesef 100 ilaç için tedarik edilemeyeceğinden dolayı teklif dahi verilmemiştir.

“İzin konusu da süreci uzattı”

Teklif verilen türler için ise siparişler verilmesine rağmen, ilaç sevkiyatlarında sıkıntılar baş göstermiştir. Bilindiği üzere, bazı ilaçlar soğuk zincir ilacı olduğundan, sevkiyatların da zincir bozulmayacak şekilde gerçekleşmesi gerekmektedir. Normal koşullarda uçak ulaşımı ile ithal edilen soğuk zincir ilaçları için alternatif sevkiyatlar devreye sokulmuştur. Termokimli özel araçlarla deniz yolu ile soğuk zincir sevkiyatları gerçekleşmeye başlamıştır.

Bu arada, salgın nedeniyle birçok ülke ilaç ihracatını yasaklamış ve kendi ihtiyacı için ayırmıştır. Birçok ülkede ilaç üretimi durmuş, birçok ülke de ilaç ihracatını ciddi koşullar koyarak izinlendirmiştir. Hal böyle iken, ihale kapsamında ilaçları ithal edecek depolar için de, ilaç bazında izin alınması söz konusu olmuştur ve yüzlerce çeşit ilaç için izin konusu da süreci uzatmıştır.

Sevkiyatta halen sadece deniz yolu kullanıldığından ve tek yol olduğundan, limanlarda da yoğunluk yaşanmakta ve tırların boşaltılması için dahi bir sure gerekmektedir.

İhaleye katılan 12 depodan, teslim edilecek ihale ilaçları da farklılık göstermekte ve her depo teslim edeceği ilaçları aynı anda teslim etmemektedir. Teslimat süreci 30 gün ise, bazı depo daha erken bazısı daha geç teslimat gerçekleştirebilmektedir.”

“Bu ilaçların da ilk fırsatta Ülkeye gelmesi beklenmektedir”

“İhale harici, dış temsilcilikler bağlamında özellikle kişi bazında İngiltere’den temin edilen ilaçlarda ise uçuşların kapanmasından itibaren herhangi bir ithalat yapılamamıştır. Bu ilaçların da ilk fırsatta ülkeye gelmesi beklenmektedir.”

“…bazı hastaların tedavileri aksamıştır”

“İhale ile temin edilecek ilaçlardan en az 150 çeşidi onkoloji ilacı olup, çoğu teslim edilmiştir. Ancak, onkoloji reçeteleri genellikle birden fazla ilaç içerdiğinden, bir tanesi eksik olsa bile kemoterapi verilmemektedir. Bu nedenle bazı hastaların tedavileri aksamıştır.  Çok spesifik olan bazı ilaçların da Bayramdan sonra elimize ulaşması beklenmektedir.

Temin ettiğimiz ilaçlar sadece onkoloji ilaçları değildir; thalassemia, diabet, organ nakli, aids, diyaliz, kalp, MS gibi çok çeşitli hasta grupları ilaçları da vardır ve her hasta bizim için değerlidir. Her hastanın ilacını zamanında alması için, dıştan görülmeyen olağanüstü bir çaba efor, zaman, enerji, emek ve para harcanmaktadır. Kutusu 35 bin TL olan onkoloji ilaçları temin ediliyor ve her geçen gün artan hasta sayısı ile özellikle onkoloji ilaçlarının temini için ciddi bir bütçe ayrılmaktadır. Birçok ülkede sağlanmayan ayrıcalıklar ve haklar hastalarımıza tanınmakta ve tüm bu ilaçlar ücretsiz verilmektedir.

Ancak, bütün bu olumsuz koşullara rağmen, haksız yere yapılan yıkıcı eleştiriler motivasyonu düşürmektedir.”

“Bardağın dolu değil, boş tarafı görülüyor”

“Gelen ilaç sayısı değil, eksik olanların hep gündeme getirilmesi, bardağın dolu değil, boş tarafının görülmesi algıda yanılgıya neden olmaktadır. Tedarik işleminin bir zincirden oluştuğu ve burada paydaşların bulunduğu  (Dairemiz, Maliye Bakanlığı, Merkezi İhale Komisyonu, özel depolar, özel depoların yurt dışı tedarikçileri, ihracatın yapılacağı ilgili ülke otoritesi, transport mekanizmaları, gümrükler vs vs) dikkate alınınca, sadece İlaç ve Eczacılık Dairesi’nin suçlanması veya suçlu aranması doğru değildir.”

“Bayram sonrası eksik ilaçlarımızın da tamamlanacağı ümidiyle…”

“Keşke hiçbir ilacın temininde sorun yaşanmasa, keşke pandemiler hiç olmasa, keşke her şey yolunda gitse, ama maalesef her zaman böyle olamıyor. Dünya gerçekleri ve ülke gerçekleri göz önünde bulundurularak, bazen şükretmeyi de bilmek gerekir.

Bu vesile ile tüm halkımızın mübarek Ramazan Bayramı’nı kutlar, Bayram sonrası eksik ilaçlarımızın da tamamlanacağı ümidiyle, herkese esenlikler dilerim.”