“Kaçak işçi: % 52 KKTC, % 48 yabancı”
İşgücü piyasasında çalışan her 5 kişiden biri kayıt dışı
‘Milli Hasıla’nın %51 ile %60 arası kayıt dışı maliye geliri var.
Kamuda % 19 oranında kayıt dışı ikinci iş var.

Kıbrıs Türk Ticaret Odası, “kayıt dışı ekonomi” gerçeğini kapsamlı bir çalışmayla ortaya koydu.
Rapor “Resmi gelirler arasında yer almayan, vergi, sosyal güvenlik ve diğer resmi istatistiklere yansımayan yasal tüm ekonomik faaliyetler ve onların sonuçları”nı yansıtıyor.
Rapora göre Kıbrıs’ın kuzeyin 2011 yılı kayıt dışı maliye geliri (beyan dışı gelir) ‘Milli Hasıla’nın %51 ile %60 arası olarak tespit edildi. Bunun yanında  kayıt dışı milli gelir ise resmi gelirlerin %22 ile %29 arası olarak hesaplandı.

‘KAYIT DIŞI İSTİHDAM’

Araştırmaya göre kayıt dışı istihdamın %52’sinin KKTC vatandaşları, %48’inin ise yabancılardan oluştuğu belirlendi.
Araştırmada “kayıt dışı istihdamla” ilgili şu değerlendirmeler dikkat çekti:
Kayıt dışı çalışmanın kendi namına çalışanlarda yüzde %27,6, ücret karşılığı çalışanlarda %12,6 oranında olduğu görülmektedir. Eğitim durumuna göre kayıt dışılık en fazla ilkokul mezunlarında % 27 olarak ortaya çıkarken genel lise mezunlarının (%18) mesleki ve teknik lise mezunlarına (% 7) göre daha yüksek  oranda kayıt dışı çalışmaları  dikkat çekicidir. 
Kayıt dışı istihdam en fazla tarım (%24,6), ticaret (%19,5), inşaat (%11,6), konaklama ve lokanta (%10,5) ve imalat (%8) sektörlerinde görülmektedir. Mesleki olarak ise, ev hizmetleri (temizlikçi-bakıcı) %25, inşaat çalışanları (%17), garson (%12), oto tamirat (%10), marangoz (10%) ve satış elemanlarının (%7) kayıt dışı çalıştığı ortaya çıkmaktadır.  Bölgesel olarak çalışanlarda kayıt dışılık irdelendiğinde; Yeni İskele (%27), Güzelyurt (%21) ve Gazi Mağusa’da (%17) kayıt dışı çalışma oranının Girne (%13) ve Lefkoşa’ya (%8) göre daha yüksek olduğu ortaya çıkmaktadır.
KKTC’de kayıt dışı istihdamın bir diğer bileşeni olan ikinci iş oranı toplamda %15, kamu çalışanları arasında %19, özel sektörde ücretli çalışanlarda ise %10 olarak ortaya çıkmakta ve en çok tarım, bakım onarım, hekimlik-mühendislik ve özel ders verme faaliyetlerinde görülmektedir.  
Nüfus yaklaşımıyla yapılan hesaplamaya göre KKTC’de kayıt dışı istihdamın toplam çalışanlara oranı   %20,8 olarak belirlenmiştir. Bu da işgücü piyasasında çalışan her 5 kişiden birinin kayıt dışı çalıştığı anlamına gelmektedir.

Raporun sonucu

Raporun sonuç kısmında şu görüşlere yer verildi:
“Yapılan tespitlerle KKTC’de kayıt dışı ekonominin yüksek oranlarda olduğu değişik yöntemlerle tespit edilmiştir. Buna göre KKTC’de beyan edilmeyen gelirlerin GSMH’ye oranı alt sınır %50,5 ve üst sınır %60,2 olarak hesaplanmıştır. Kayıt dışı milli gelir yaklaşımıyla ise kayıt dışı ekonominin GSMH’ye oranı alt sınır olarak %22,2 ve üst sınır olarak da %28,9 olduğu ve bu gelirin ulusal hesaplara dahil edilmediği tespit edilmiştir. Beyan edilmeyen gelirler ile kayıt dışı istihdama ilişkin tespitler, KKTC’de kayıt dışı ekonominin önemli bir sorun olduğunu ve bu sorunun minimize edilmesi için güçlü bir siyasi irade yanında toplumsal bir mücadeleye ihtiyaç duyulduğunu açıkça ortaya koymaktadır.”

***

Tatar: “Yasaların yaptırım gücü olmazsa kayıt dışı ekonominin önüne geçilemez”

Maliye Bakanı Ersin Tatar, yasaların yaptırım gücü olmadan kayıt dışı ekonominin önüne geçilemeyeceğini söyledi.
Maliye Bakanlığı olarak kayıt dışı ekonomi konusunda dik durmaya çalıştıklarını dile getiren Tatar, kayıt dışı ekonomi ile mücadelede ahlaki boyuta dikkat çekerek, “Eğitim yoluyla bu bilincin ve kültürün toplumda yaygınlaşması gerekiyor” dedi.
Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nda (KTTO) Kayıt Dışı Ekonominin Boyutlarının Ölçülmesi ve Çözüm Önerileri Raporlarının sunumu için düzenlenen toplantıda konuşan Bakan Ersin Tatar, böyle araştırmalarda ülke gerçeklerinin göz önünde bulundurulmasını isteyerek, söz konusu raporda “vergilerin düşürülmesi” gibi bir öneri sunulması halinde uzmanlarla ters düşeceğini söyledi.

GÜMRÜKTE KAÇAKÇILIK

Konuşmasının sonunda Gümrük Dairesi’nin kaçakçılık tespitlerine de değinen Tatar şunları ekledi:
“Ben de hücum bota bindim ve gemiye kadar gittim. Baktım ki konteynırlarla sigaralar. Buradan Suriye’ye gidecek diye çıkar ama gitmez. Denizde aktarılır. Böylece trilyonlar dağılır. Bir kısmı buraya gelebilir, bir kısmı Türkiye’ye bir kısmı başka ülkelere... Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti devleti bu kaçakçılığa alet ediliyor. Sizin raporlarda bu var mı?”

***

KTTO Başkanı Günay Çerkez:

‘İlk bilimsel çalışma’

Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Günay Çerkez, sadece kendi üyelerinin değil, ülkenin de sıkıntılarını belirlemek için de çalışmalar yaptıklarını vurgulayarak, Odanın hazırladığı raporları, gerçekleştirdiği sunumları anımsattı.
Çerkez, kayıt dışı ekonominin var olan verilere göre ölçülmesiyle ilgili KTTO’nun yaptığı çalışmanın ilk bilimsel çalışma olduğunu vurguladı.
Tüm çalışmaların tamamlanmasının ardından yaklaşık 300 sayfalık bir rapor hazırlanacağı bilgisini veren Çerkez, bu kapsamlı raporun yılsonunda kamuoyu ile paylaşılacağını söyledi.
Çerkez sözlerini “Vergi Dairesi Müdürü aramızda değildir. Nerede olduğunu sordum. Sevinçle söyleyebilirim ki rapordan önce sahada vergi kaçakçılarının peşinde koşmaktadır. Onun için burada değildir” esprisi yaparak tamamladı.

Yorgancıoğlu: “Kayıt dışılık ülke için ciddi sorun”

CTP-BG Genel Başkanı Özkan Yorgancıoğlu, kayıt dışılığın ülke için ciddi bir sorun olduğunu dile getirerek “Önemli olan, bu konudaki verileri doğru şekilde toplamak ve bununla ilgili mücadele yöntemleri bulmaktır” diye konuştu.

--------------------
ÖNERİLER (Genel Yaklaşım)

• Toplumsal mücadele verilmesi,
• Sosyal diyalog mekanizmasının çalıştırılması,
• Ülkeye giriş çıkışların etkin şekilde kontrol altına alınması,
• Devletin toplam hizmet kalitesinin artırılması,
• Yolsuzluk ve suiistimal ile etkin şekilde mücadele edilmesi,
• Şeffaflık ve hesap verebilirliğin sağlanması,
• Etkin denetim ve yaptırım uygulanması,
• Siyaset kurumunun kamusal işlemlerdeki etkisinin azaltılması
• Kayıtlı sisteme uyum kültürünün geliştirilmesi,
• Destek ile danışma hizmetlerinin yaygınlaştırılması,
• Af uygulamalarına son verilmesi