YENİDÜZEN (Özel)

CTP-BG Milletvekili, Hukukçu Tufan Erhürman, 29 Haziran’da halk oylamasına sunulacak olan “Anayasa Değişikliğine İlişkin Yasa”nın değiştirilecek olan maddelerini, en özet haliyle açıkladı. 1985’ten beri ilk kez “ellenen” Anayasa, insani açıdan ciddi değişiklikler içeriyor.
İşte Tufan Erhürman’ın anlatımıyla en özet haliyle anayasa değişiklikleri:

En Özet Haliyle Anayasa Değişiklikleri

• 10’uncu maddede yapılan değişiklikle, uluslararası insan hakları hukukunda çok önemli bir kavram olan ve birçok uluslararası mahkeme kararında yer alan, dolayısıyla bu değişiklikle KKTC mahkemeleri tarafından da kullanılabilir hale getirilen  “insan onuru” maddede düzenlendi.

• 11’inci maddede yapılan değişiklikle, Meclisin temel hak ve özgürlükleri sınırlama yetkisi ciddi
biçimde daraltıldı.

• 15’inci maddede yapılan değişiklikle, ölüm cezası anayasadan çıkarıldı ve “öldürme”nin yalnızca meşru müdafaa halinde meşru kabul edileceği düzenlendi.

• 35A maddesiyle çocuk hakları ilk kez Anayasada düzenlendi. Bu maddeyle ayrıca, anayasa koyucu, Meclise ve yürütmeye, çocuk hakları ve çocuk psikolojisi konusunda uzman polislerden oluşan bir polis biriminin, çocuk mahkemelerinin ve hapis cezasına çarptırılan çocukların 18 yaşından büyüklerden ayrı tutulacağı çocuk ceza infaz kurumlarının kurulması konusunda emir verildi.

• 40’ıncı maddede yapılan değişiklikle çevre hakkı ciddi biçimde genişletildi, “herkes”e çevre davası açma hakkı tanındı, çevreyle ilgili uluslararası belgelerde yer alan katılımcılık, kirleten öder ve önleyicilik ilkelerine anayasal temel sağlandı, devletin tüm organları bu ilkelere uygun davranma yükümlülüğü altına sokuldu.

• 70’inci maddede yapılan değişiklikle kamu görevlileri siyaset yasağına tabi olanlar listesinden çıkarıldı.

• 76’ncı maddede yapılan değişiklikle dilekçe hakkı genişletildi.

• 76A maddesinde yapılan değişiklikle bilgi edinme hakkı anayasal bir hak haline getirildi. Bu sayede bilgi edinme hakkının bir yasayla kaldırılması veya daraltılması engellendi.

• 81’inci maddede yapılan değişiklikle, Meclisin tatili kısaltıldı, milletvekillerinin, kendilerinin, eşlerinin ve velayet altındaki çocuklarının mal ve para varlıklarını beyan etmedikçe ant içemeyecekleri, yani göreve başlayamayacakları, milletvekilliği bittikten sonra aynı şekilde servet beyanında bulunmazlar veya yalan beyanda bulunurlarsa yeniden aday olamayacakları düzenlendi.

• 84’üncü maddede yapılan değişiklikle, milletvekillerinin yasama dokunulmazlığı ciddi biçimde daraltıldı, milletvekiliyken veya daha önce suç işleyen milletvekilinin milletvekilliği devam ederken yargılanması sağlandı.

• 90’ıncı maddede yapılan değişiklikle, KKTC’nin imzaladığı tüm uluslararası antlaşmaların Meclis’te onaylanması gerekli hale getirildi, insan haklarına ilişkin uluslararası antlaşmalarla yasaların çatışması durumunda, hangisi insan haklarını daha fazla koruyorsa onun uygulanması sağlandı.

• 93’üncü maddede yapılan değişiklikle Meclise uygunluk bildiriminin verilmesinin Sayıştay’ın denetim yetkisini ortadan kaldırmayacağı düzenlendi.

• 114’üncü maddede yapılan değişiklikle, Ombudsmanın yetkileri artırıldı, Ombudsman re’sen harekete geçebilme, insan haklarına uygunluk denetimi yapma ve tüm idari birimleri denetleme yetkisine sahip kılındı. Ayrıca bu maddede yapılan değişiklikle Ombudsmanın seçilmesinin önündeki engeller kaldırıldı.

• 119’uncu maddede yapılan değişiklikle, belediye organlarının hukuka aykırı işlemleriyle, belediyeyi bütçesinin onda biri oranında zarara uğratması halinde yargı kararıyla görevden alınmasının yolu açıldı.

• 122’nci maddede yapılan değişiklikle, tüzüklere, yönetmeliklere ve tüm düzenleyici işlemlere karşı dava açmak olanaklı hale getirildi.

• 131A maddesiyle hem YÖDAK anayasal kurum haline getirildi, hem de üniversite özerkliği anayasal güvenceye kavuşturuldu.

• 132’nci maddede yapılan değişiklikle Sayıştay özerk bir anayasal kurum haline getirildi.
r) 143’üncü maddede yapılan değişiklikle Yüksek Mahkeme’deki yargıç sayısının yasayla artırılmasının ve yargıda uzmanlaşmanın önü açıldı.

• 144’üncü maddede yapılan değişiklikle yurttaşlara insan haklarının ihlal edildiğini ileri sürerek Anayasa Mahkemesi’ne başvurma olanağı tanındı, ayrıca yanlış mahkemede dava açtığı gerekçesiyle davacının dava açma hakkını kaybetmesi engellendi.

• 151’inci maddede yapılan değişiklikle, olağanüstü kanun yolları ilk kez tanındı, KKTC’de mahkum olduktan sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde dava kazanan kişinin KKTC’de yeniden yargılanmasının önü açıldı.

• 152’nci maddede yapılan değişiklikle, yurttaşların idareye karşı dava açması kolaylaştırıldı ve idari yargıdaki davaların, bu alanda uzman mahkemelerce çok daha hızlı bir biçimde sonuçlandırılmasının önü açıldı.