Döviz krizinin ekonomideki etkileri, ülkede açılıp kapanan işletme kayıtlarına yansıdı…

Esnaf ve Zanaatkarlar Odası verileri, önceki yıla oranla son bir buçuk yılda ‘kapanan’ iş yerlerinin arttığını, ‘açılan’ların da yarı yarıya düştüğünü ortaya koyuyor… Esnaf ve Zanaatkârlar Odası (KTEZO) Başkanı Mahmut Kanber, insanların dükkân açmaya, yatırım yapmaya korkar olduğunu belirtiyor

Fehime ALASYA

Geçtiğimiz yıl yaşanan ve etkileri hala süren döviz krizinin ekonomideki yansıması, ülkede açılıp kapanan işletmelerin kayıtlarında bir kez daha ortaya çıktı.

Ekonomik kriz derinleştikçe kapısına kilit vuran işletme sayısı hızla arttı, buna paralel açılan işletmelerin sayısı ilk kez yarıdan fazla düştü.

2017 yılında bir yıllık sürede bin 859 iş yeri açıldı, bin 270 iş yeri ise kapandı. Buna karşın, 2018 yılı ocak ayından bu yılın Haziran ayına dek geçen 16 aylık sürede ise 800 iş yeri açılırken, bin 500 işyeri ise kapandı.

 En çok açılan iş kolları arasında ilk sırayı kuaför, berber, güzellik uzmanlığı, güzellik teknisyenliği alırken, kapananlarda dülger ve mobilya sektörü başı çekti. Bölgesel bazda ise en çok iş yeri açılış ve kapanışının olduğu yer Lefkoşa…

Açılan iş yeri sayısı geçtiğimiz yıldan bu yana yarı yarıya geriledi.

Önceki yılda bir yıllık verilere yansıyan açılan iş yeri sayısı bin 859 iken bu rakam geçtiğimiz yıl 16 aylık zaman diliminde sadece 800 oldu. 

Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkârlar Odası (KTEZO) verilerine yansıyan rakamlarda, en çok açılan iş kolları arasında ilk sırayı kuaför, berber, güzellik uzmanlığı, güzellik teknisyenliği alırken, kapananlarda dülger ve mobilya sektörü başı çekti.

Bölgesel bazda ise en çok iş yeri açılış ve kapanışının olduğu yer Lefkoşa oldu.

Geçtiğimiz yıldan bu yana açılan işletmelerin sayısında çok büyük bir düşüş olurken, kapanan yerlerin sayısı ise geçen yıla oranla arttı.

Geçtiğimiz yıl adı geçen zaman diliminde bin 859 iş yeri açılırken, bu rakam içinde olduğumuz yılda sadece 800’lerde seyretti. Kapanan iş yerleri ise geçen yıl bin 270 iken, bu yıl 300 iş yeri artarak bin 500’e yükseldi.

Ocak- Aralık 2017:
(Bir yıllık dönem) 1859 iş yeri açıldı.

Ocak 2018- Nisan 2019:
(Bir buçuk yıllık dönem)   800 iş yeri açıldı. 

Ocak-Aralık 2017:
(Bir yıllık dönem)   1270 işyeri kapandı.

Ocak 2018- Nisan 2019:
(Bir buçuk yıllık dönem)  1500 işyeri kapandı.

Açılıp-kapanan iş kolları

Nüfus ve ticaretle orantılı, açılma ve kapanmaların en çok olduğu bölgeler arasında ise yine Lefkoşa ilk sırada yer aldı.

En çok açılan iş kolları arasında ilk sırayı kuaför, berber, güzellik uzmanlığı, güzellik teknisyenliği alırken, kapananlarda dülger ve mobilya sektörü başı çekti.

Dülger, mobilya gibi zanaatkârlık üzerine olan bazı bölümler büyük işletmeler tarafından piyasadan koparılırken, en çok doyuma ulaşmış ve ihtiyaç fazlası olan bölümler ise kuaför, berber, güzellik uzmanlığı, güzellik teknisyenliği olarak kayıtlara geçti.

Kayıtlara geçen iş yeri kapanış ve açılışlarının her yıl aynı oranda seyretmesine karşın bu yıl dengelerin çok değiştiğini belirten Esnaf ve Zanaatkârlar Odası (KTEZO) Başkanı Mahmut Kanber, insanların dükkân açmaya, yatırım yapmaya korkar olduğunu belirtti.

Kanber: “işletmelerin dayanma gücü çok düştü”

Kayıtlara geçen iş yeri kapanış ve açılışlarının her yıl aynı oranda seyretmesine karşın bu yıl dengelerin çok değiştiğini belirten Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkârlar Odası (KTEZO) Başkanı Mahmut Kanber, insanların dükkân açmaya, yatırım yapmaya korkar olduğunu belirtti.

Açılan dükkân sayısının bu yıl yarı yarıya düştüğünü kaydeden Kanber, kapanan dükkân sayısının da arttığını söyleyerek, işletmelerin dayanma gücünün kısaldığının altını çizdi.

Geçmişte işletmelerin dayanma gücünün çok daha uzun ömürlü olduğunu anlatan Kanber, bu sürenin 40 yıldan, 10 yıla, ardından 5 yıla, günümüzde ise 6 aya indiğini ifade etti.

Nüfus veya iş çeşitliliğine bakılarak, doyuma ulaşılmış alalarda iş yeri açılmaması gerektiğine değinen, Kanber, bunun yasalarda yer aldığını fakat uygulanmadığını kaydetti.

Bu konuda daha duyarlı olunması gerektiğini belirten Kanber, YENİDÜZEN’e yaptığı değerlendirmede bazı önemli satır başlarına değindi.

Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkârlar Odası (KTEZO) Başkanı Mahmut Kanber:

“Artık insanlar dükkân da açamıyor, açmaya korkuyor”

Kayıtlara geçen iş yeri kapanış ve açılışlarının her yıl aynı oranda seyretmesine karşın bu yıl dengelerin çok değiştiğini belirten Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkârlar Odası (KTEZO) Başkanı Mahmut Kanber, insanların dükkân açmaya, yatırım yapmaya korkar olduğunu belirtti.

Kanber, açıklamasında bazı önemli satır başlarına şöyle değindi: 

“Yurt dışından gelen insanlar, yabancı yatırımlar bir heyecanla geliyor ve sezonluk açıp kapatıyorlar. En fazla altı ay dayanabiliyor.

Yerli halk ise yeni bir iş yeri açmaya korkar oldu. Kaygılar var, istikrarsızlıklar var, ekonomik anlamda sürdürülebilirlik yoktur. Artık insanlar dükkân da açamıyor, açmaya korkuyor. İnsanlar bize soruyorlar, biz de onlara beş yıllık bu süreci gösteriyoruz, ne kadar açıldı ne kadar kapandı gösteriyoruz, korkuyorlar.

Açıp kapanmayan döngü içerisinde olan sektörün sadece yüzde 25’idir, diğer yüzde 75’i ise kısa sürede açılıp kapanan dilimindedir. Bunlar kendi içinde dönerken tüm piyasaya zarar veriyor. Bunu yurt dışında yaşayan ve birikimlerle yurt dışından gelip iş kuran insanlarımız var.  Yurt dışındaki gibi disiplin ve prosedürü arıyorlar, işleri yolunda gitmiyor ve birkaç yıl içinde kapatıyorlar.”

“Artık herkes malını mülkünü satarak tutunmaya çalışıyor”

“Açılıp kapanan işletmeler bu yıl, döviz kriziyle zirve yaptı. Açılıp kapanan işletmelerin birden çok nedeni var. Son nedeni döviz krizi… Bu ülkedeki tüm sektörleri etkiledi. İş sahiplerini de üreticileri de. İnsanlar ülkede tutulmanın yolunu arıyor. Artık herkes malını mülkünü satarak tutunmaya çalışıyor. Ya tutunacak ya ülkeyi terk edecek. Herkes ya malını satıyor ya ipotek koyuyor. Krizi doğru yönetemedik.  

Siyasette, ekonomide istikrar ve güvenebilirlik yok. Barış ve güvenlik söylemleri, söylentileri bu durumu çok etkiliyor.

Toplum kendi etrafında dönenlerle ilgili bilgi sahibi olmalı, hükümet edenler bunu açıklamalı ki herkes kararlarını oturtsun. Başımıza füze düştü, ne olacağız korkusu ve kaygısı var, etrafımızda savaş var. Bu kargaşa değil, toplumun etrafında ne olup bittiğini bilmeye hakkı var. Belirsizlikler, ülkeyi terk etmeden tutun da iş piyasasına karda her şeyi etkiliyor.”

“Bazı sektörler güneyden gelenlerin harcadığı Euro’larla ayakta”

“Döviz krizinden sonra piyasada biraz canlılık olduysa o da güneydeki ekonominin kuzeye kayması nedeniyle oldu. Alışveriş olarak piyasada varlar. Hizmet sektörüne bu yansıdı. Koşullar bunu böyle getirdi. Keşke biz bazı gelişimler sağlayıp bundan bizler, bilerek faydalansaydık.

Piyasada tutunabilmenin yolları bazı sektörlerde güneyden gelenlerin harcadığı Euro’dan kaynaklıdır.” 

“Kendi ayaklarında duran bir ekonomiye ihtiyaç var”

“Yabancı yatırımcı ile piyasa dönmüyor, iç piyasaya yeteri kadar para düşmüyor, istihdam yapılmıyor. Tüketicinin ürünleri yeteri kadar tüketilmiyor.

Yatırım iklimi yaratalım, yatırımcı gelsin derken olmuyor. Teşvikler olmalı. Gelenlerden de yeterince faydalanamadık.

Zor durumdayız, kendi ayaklarında duran bir ekonomiye ihtiyaç var. Hükümetin de bu konuda çalışmalar yapması, talep ve çözüm önerilerimizi de ciddiye alıp karar üretmeli.”

“Eskiden işletmelerin dayanma ömrü 40 yıldı, şimdi ise dayanmak isteyenlerin en fazla 5 yıl”

“Sezonluk işler sürekli açılıp kapanıyor. Yine yiyecek içecek ve eğlence sektörü ilk sırada yer aldı.

Büyük gruplar hem ham maddesini getiriyor hem işliyor, bu yüzden küçük esnaf kapanıyor.

İç piyasada ise kapanan arasında dülger, mobilya, gibi bazı üretim sektörleri piyasadan kopuyor. Kapanma var ama tam tersi olması gerek.

Kuaför, berber, güzellik, teknisyenlik gibi alanlar en çok doyuma ulaşmış alanlardır aynı zamanda açılıp kapanmaların da devam ettiği alanlardır.

Piyasanın dengeye oturması için ekonomik kurallar, iş yeri açma kapama kurallarının uygulanması gerekiyor. Nüfus veya iş çeşitliliğine bakılarak doyuma ulaşan alanların artık açılmaması gerekiyor.

Bu kurallarımızda var ama uygulanmıyor, uygulanmalı. Özellikle kuaför, berber, güzellik salonu gibi bazı iş sektörlerinde uygulanmalı.

Hükümet önce kendi yurttaşlarının ihtiyacına yetişmiyorsa yabancı işletmeleri davet eder oysa burada bizi yabancı yatırımcılarla yerli yatırımcılar rekabete sokuyorlar. En baştan rekabeti kaybediyoruz. Esnaf ve zanaatkârların da yapısı değişti. Dünyanın hiçbir ülkesinde çoğunlukta yabancı sermayeli esnaf ve zanaatkâr yoktur, bizde böyle oldu, biz bunun tam tersine döndük.

Eskiden işletmelerin dayanma ömrü 40 yıldı, şimdi ise dayanmak isteyenlerin en fazla 5 yıl, yurt dışından gelen yeni işletmelerin ise dayanma izni altı aya kadar dahi indi. Bu durum toplumun düzenini bozuyor ve tüm esnafı etkiliyor.”