Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırmaları Vakfı (TEPAV) tarafından yürütülen KKTC-FOKUS Projesi kapsamında hazırlanan KKTC personel yönetimi sisteminin kurumsal ve fonksiyonel analiz çalışmasında ‘Siyasi atamalar’a ilişkin çok ilginç istatistiki veriler yer alıyor… Çalışma KKTC’nin ‘SİYASİ ATAMALARLARDA’ dünyaya fark attığını ortaya koyuyor.

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırmaları Vakfı tarafından yürütülen KKTC Devleti’nde Fonksiyonel ve Kurumsal Gözden Geçirme Projesi’nin birleşenlerinden biri olan KKTC personel yönetimi sisteminin kurumsal ve fonksiyonel analiz çalışmasına ilişkin inceleme, KKTC’nin ‘SİYASİ ATAMALARLARDA’ dünyaya fark attığını ortaya koyuyor.

2012 yılında Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırmaları Vakfı (TEPAV) tarafından yürütülen KKTC-FOKUS Projesi kapsamında hazırlanan KKTC personel yönetimi sisteminin kurumsal ve fonksiyonel analiz çalışmasında ‘Siyasi atamalar’a ilişkin çok ilginç istatistiki veriler yer alıyor…

Mağusa İnisiyatifi Aktivisti Mertkan Hamit’in sosyal medya hesabından paylaşarak anımsattığı istatistiki verilerin bulunduğu çalışma, KKTC’deki ‘SİYASİ ATAMALARIN’ fazlalığını dünyadan örneklerle ortaya koyuyor…

Çalışmanın gerçekleştirildiği yıllarda kamu görevlilerinin toplam sayısı 180 bin olan Kanada’da, siyasi atamaların sayısı 125… Yani bin 440’a 1 oranında… Kamu görevlilerinin toplam sayısı 1 milyon 810 bin 341 olan Amerika Birleşik Devletleri’nde ise siyasi atamaların sayısı 3 bin 48… Yani 584’e 1…

Kanada’da 1440’da 1, bizde 34’te 1 oranında…

Buna göre, o yıllarda kamu görevlilerinin toplam sayısı 180 bin olan Kanada’da, siyasi atamaların sayısı 125… Yani bin 440’a 1 oranında…

Bu çalışma sonucu hazırlanan rapora göre, kamu görevlilerinin toplam sayısı 1 milyon 810 bin 341 olan Amerika Birleşik Devletleri’nde ise siyasi atamaların sayısı 3 bin 48… Yani 584’e 1…

Tüm bunlara karşın 2018 verilerine göre profesyonel kamu görevlilerinin (Kamu Görevlileri Yasası’na bağlı kamu görevlileri) sayısı 5 bin 88 olan KKTC’de ise, siyasi atamaların toplam sayısı 156… Yani 32’ye 1 oranında…

Raporda, Birleşik Krallık ’ta ise 1854 yılında hazırlanan Nortcote-Trevelyan Raporu’nun tavsiyesi doğrultusuna kamu görevlilerinin siyasi takdire dayalı atanmasına son verildiği, o tarihten beridir de Bakanlıklardaki en üst düzey bürokratlar dâhil olmak üzere tüm atamalar bağımsız organlar tarafından liyakate dayalı yapıldığına işaret edildi.

Sadece, Başbakan ve Bakanların görevi politikaların oluşturulmasında tavsiyelerde bulunmak olarak belirlenen kısıtlı sayıda siyasi danışman istihdam etme yetkisi bulunduğu belirtilmişti.

Tüm bunlara karşın 2018 verilerine göre profesyonel kamu görevlilerinin (Kamu Görevlileri Yasası’na bağlı kamu görevlileri) sayısı 5 bin 88 olan KKTC’de ise, siyasi atamaların toplam sayısı 156… Yani 32’ye 1 oranında…

Dünyada ve KKTC’de ‘Kamu görevlileri’ ve ‘Siyasi atamalar’:

Kanada:

Kamu görevlilerinin toplam sayısı 180,000,
siyasi atamaların sayısı 125 (her bakanlık için tahmini 5 siyasi atama); 
oran: 1:1440

İsveç:

Kamu görevlilerinin toplam sayısı 240,000,
siyasi atamaların sayısı 117; 
oran: 1:2051

ABD:

Kamu görevlilerinin toplam sayısı 1.810.341;
siyasi atamaların sayısı 3,048; 
oran: 1:584

KKTC:

2018 şubat verilerine göre profesyonel kamu görevlilerinin sayısı (Kamu Görevlileri Yasası’na bağlı kamu görevlileri) : 5,088
Güncel siyasi atamaların toplam sayısı: 156 
Oran: Her siyasi atamaya karşılık 32,  yani 1:32 profesyonel kamu görevlisi...

• Tüm bunların yanı sıra KKTC’de 129 Müşavir de bulunuyor.

KKTC’de Kamu Görevlileri Yasası’na bağlı kamu görevlileri haricinde, birçok değişik yasaya bağlı toplam 16 bin 112 kamu görevlisi var. Toplam 16 bin 112 kamu görevlisine oran bakıldığında dahi 165 olan siyasi atamalar, dünyadaki örneklerin üzerinde bir oran ortaya koyuyor.

“Politika kararlarını almaktan sorumlu kamu görevlileri ile sınırlı tutulmalı”

Kamu görevlilerinin tarafsızlığını değerlendirirken bakılan önemli göstergenin siyasi takdirle atanan kamu görevlileri ile profesyonel kamu görevlileri arasındaki ayrım olduğuna işaret edilen raporda, siyasi takdirle atanan kamu görevlilerine birtakım istisnalar uygulandığına da değiniyordu…

İlke olarak takdir yetkisine dayalı siyasi atamanın istisnai bir durum olması ve politika kararlarını almaktan sorumlu kamu görevlileri (tercihen hiyerarşide Bakandan hemen sonra gelen pozisyondakiler) ile sınırlı tutulması gerektiğine vurgu yapılan raporda, siyasi atamaların uygulama düzeyinde görev alan kamu görevlilerini kapsamaması gerekliliğine de yer verilmişti.

“Günlük işleyişte siyasetten bağımsız kılmaya yardımcı olur…”

Bu tür bir ayrımın, kamu yönetiminde politika oluşturmada siyasi önceliklere karşı duyarlı, günlük işleyişinde ise siyasetten bağımsız kılmaya yardımcı olacağına işaret edilirken, politika kararlarını almaktan sorumlu üst düzey mevkilere nitelikli kişilerin atanmasına ise özel önem gösterilmesi gerekliliğinin altı çizilmişti.

Bu mevkilere atanmak için aranan asgari niteliklerin ve tecrübenin belirlenmesi gibi, bunu sağlayıcı önlemlerin de mümkün olduğu ölçüde yasalarla alınması gerekliliğine işaret edilmişti.

Raporda, ilke olarak takdir yetkisine dayalı siyasi atamanın istisnai bir durum olması ve politika kararlarını almaktan sorumlu kamu görevlileri ile sınırlı tutulması gerektiğine vurgu yapılırken, iktidar değişikliklerinde üst düzey mevkilerdeki kişilerin de değişmesinin ve kurumsal hafızaya zarar verdiği gibi, nitelikli insan kaynaklarının da tüketilmesine neden olduğuna işaret edilmişti…

“Üst düzey pozisyonlara niteliksiz atamalar işteki verimliliği düşürüyor”

Üst düzey pozisyonlara niteliksiz atamalar, kamu görevindeki liyakat ve yarışma kültürüne halel getirmekle beraber, profesyonel kamu görevlilerinin moral ve motivasyonunu olumsuz etkileyerek işteki verimliliklerini düşürdüğünü de altı çizilmişti.

Raporda, siyasi atama sisteminin bir başka olumsuz sonucunun ise iktidar değişikliklerinde üst düzey mevkilerdeki kişilerin de değişmesi ve kurumsal hafızanın bundan zarar görmesi olarak belirtilmişti.

“Siyasi atamaların sayısı artıkça zarar daha büyük olmaktadır”

“Siyasi atamaların sayısı ve kapsamı artıkça hiç şüphesiz ortaya çıkan zarar daha büyük olmaktadır” denilen raporda, siyasi takdirle atanan kamu görevlilerinin sınırı belirlenirken azami özen gösterilmesi gerektiğine vurgu yapılmıştı.

Siyasi atama sisteminin tamamen ret edilmesi yerine sayı ve kapsamının kamu yönetiminin ölçeği temelinde iyi hesaplanması ve liyakat ile siyasi takdirin birlikte etkili olabileceği karma (hybrid) modellerin yaratılması, tamamen patronaja dayalı bir kamu görevinin oluşmasını engellemek yönünde etkili olacağı ifade edilirken, OECD veya AB üyesi ülkeler incelendiğinde de genel eğilimin, profesyonel kamu görevinin kapsamını geniş, siyasi atamaların kapsamını ise dar tutmak olduğunun görüldüğü belirtilmişti.

Siyasi atama sayısı ile kamu görevlilerinin toplam sayısı arasındaki oranın ise kapsamı belirlemede önemli bir gösterge olarak kullanıldığının altı çizilmişti.

O döneme ait KKTC Kamu görevlisi ve siyasi atama rakamlarının da verildiği raporda, bu rakamların iyi uygulamalara sahip ülke örneklerine kıyasla oldukça yüksek olduğuna değinilmişti.

“Nitelikli insan kaynakları da tüketiliyor”

Rapordan:

“KKTC’de sık yaşanan iktidar değişiklilerinde tüm siyasi atamaların da değiştiği ile birlikte düşünüldüğünde, kamu yönetiminde sadece kurumsal hafızanın zayıfladığı değil küçük ölçekli bir ülkede fazla bulunmayan nitelikli insan kaynaklarının önemli bir bölümünün de tüketildiği sonucuna varılmaktadır”.