“Kapitalizm haggında gonuşmag istemeyen gişi faşizm haggında da susmalıdır.”

Max Horkheimer

Otoriter devled, devled kapitalizmi, kapitalizm, faşizm gibi kavramları ikinci paylaşım savaşının içinde tartışan, devletin basgısıynan dovrudan hesablaşan eñ önemli düşürlerden bazıları Frankfurt Okulu’ndan çıgmışdır. İçinden geçdiyimiz krizi annamag, direniş methodlarını gelişdirmeg için Marxisd düşünürlerin geçmişde yazdığı metinlere geri dönmeg zorundayıg. Bu metinleri, içinden geçdiyimiz çağı yorumlamag ve bu metinnerin üzerine yenñi fikirler inşa edmeg içun gullanmalıyıg.

Özelliynan 21. yüzyılın diggad çeken Marxisd düşünürlerinden Avusturyalı sosyolog Christian Fuchs, Marxisd teoriden yararlanarag, geçdiyimiz bu dönemde ortaya çıkan yenñi üretim ilişgileri, yenñi sömürü biçimlerini incelemeşdir. Fuchs çog çalışgan bir akademisyendir. Çog sayıda makalesi, kitabı olmasının yanında, dünyadakı Marxisd akademisyennerin örgüdlenmesi ve üniversitelerde Marxisd tartışmaların tegrardan başlaması için da böyüg bir çaba sarfedmişdir. 

Türkiye’nin sömürgesi olan Gıbrıs’ın kuzeyi ciddi bir dönüşüm içindedir. Türkiye’nin Gıbrıs’daki politikasını annamag için Marxsisd literatüre dönmemiz geregmegdedir. Türk Yerleşimci Kolonyalizminin inşa sürecini Marxsisd bir perspegdifden yorumlamamız ve Gıbrıs’ın özgürleşmesi için Marxsisd literatürü gullanarag, tahliller yapmamız elzemdir. Yenidüzen gazeddasında Türk Yerleşimci Kolonyalizmiynan ilgili yazdığım metinnerde bunu yabmaya çalışırım. Gıbrıslı aydınnar Gıbrıs’ın özgürleşmesi için Türk kapitalizmini tahlil edmeg zorundadır. Bütün sorunnarımızın çıkışı olarag, Erdoğan ve AKP sablantısından uzaglaşıb, Türkiye’deki kapitalizmin gelişimini annamalıyıg. Buraşdakı sömürge ilişgilernin inşa süreçleri Erdoğan ve AKP’den ötededir. Gıbrıs’ın kuzeynin geldiyi durum, Türk kapitalizminin geldiyi aşamanın sonucudur.

Türkiye’de devled kapitalizmi kurulum aşamasındadır. Türkiye neo-liberal politikalardan uzaglaşmış, devled kapitalizmine geçiş yabmışdır. Bu nogdada da devled kapitalizmini analiz edmeli bununla ilgili metinneri tartışmalıyıg. Frankfurt Okulu’nun önemli düşünürlerinden biri olan Max Horkheimer, 1940 yılında “Otoriter Devled” isimli makalesini galeme aldı. Bu makale kapitalizm ve otoriter devled arasındakı ilişgiyi analiz eden yedgin bir metindir. 

Horkheimer, “The Jews and Europe” isimli makalesinde “Kapitalizm haggında gonuşmag istemeyen gişi faşizm haggında da susmalıdır” ifadesini gullanmışdır (Horkheimer 1939). Horkheimer’e göre faşizm kapitalizminan dovrudan ilişgi içindedir. Faşizmi annamag için kapitalizmin geçirdiyi evrimi tahlil edmeliyig. Kapitalizmin liberal evresi sona erdigden soğra, bir süre daha varlığını sürdürebilir. Faşisd evre ayni ekonomig eyilimler tarafından belirlenir (Horkheimer 1973, 15). Neo-liberal ekonominin sunduğu liberal deyerler, neo-liberalizmin içinde olduğu krizinan beraber ortadan galgar. Neo-liberalizm içinden geçdiyi krizi aşmag içinsa devled kapitalizmine geçmeg durumundadır. Devled kapitalizmi da otoriter bir yapıynan garşımıza çıkar. Böyün Avrupa Birliyi’nin liberal deyerlerden uzaglaşması, otoriter ve ırgcı eyilimler gösdermesinin sebebi budur. Bundan dolayı AB’nin soñ zamannarda uyguladığı politikalar, batı merkezli düşüncenin tahakküm gurduğu, oryantalisd yönelimler gösderen Gıbrıslı aydınnarmız arasında ciddi bir şaşgınlıg yaradmışdır. Bizim ciddi sorunnarımızdan biri da “aydın krizi”dir. Gıbrıslı aydınnar batının ve Türkiye’nin entellegdüel hegemonyasından gurtulub, bağımsız bir yerden, “gendilerine aid özgür eleştirel akıllarnı” yaradma gaylesi içinde olmalıdırlar. Agsi halde gereg Türkiye’nin geregsa batının tahakküm ilişgilerni farglı açılardan tegrar tegrar üreteceglerdir.     

Otoriter devlet, piyasa ekonomisi tarafından tanımlanan bir kriz yoluyla çöküşün önünü keser. Devled kapitalizmi piyasayı ortadan galdırır (Horkheimer 1973, 4). Piyasa ekonomisinin girdiyi krizi aşma yöntemi olarag devled kapitalizmi garşımıza çıgmagdadır. Bu koşullarda devled kapitalizmi piyasa üzerinde mudlag gücünü inşa eder ve piyasayı denetimi altına sokar. Neo-liberal ekonomide parti sermayenin bir aygıdıykan, devled kapitalizminde parti ön plana çıkar. Partinin başındakı bürograsi artıg sermayeden emir alan, sermayenin uygun gördüyü politikaları hayata geçiren bir rolü tergeder.

Bürograsi, burjuvazinin saf kar ilkesinin kondrolünden uzaglaşan ekonomig mekanizmanın kontrolünü ele geçirir (Horkheimer 1973, 14). Parti edrafından kümeleşen bürograsi, üretimden elde edilen karı gendi içinde üleşmeye başlar. Bu karın ortadan galgdığı anlamına gelmez. Bu burjuvazinin da tamamen ortadan galgdığı anlamına gelmez. Peki bu ne anlama gelir? Burjuvazi, neo-liberal ekonomide sahib olduğu edgiyi ve gücü devled kapitalizminde yitirir. 

Devled kapitalizminde bir yönedme biçimi olarag garşımıza otoriter devled yapısı çıkar. Otoriter devled bütün biçimleriynan basgıcıdır (Horkheimer 1973, 8). Aldyapının tegrar düzenlenmesi, üretim araçlarnın mülkiyetinin dönüşümü, kar payının burjuvaziden alınıb parti bürograsisine üleşdirilmesi için otoriter devled yapısının parti tarafından uygulanması gaçınılmazdır. Dünya tarihinde, mülkiyed ilişgileri, üretim araçlarının mülkiyeti, karın el deyişdirmesinin liberal bir ortamda gerçegleşmediyni görmeg mümkündür. Otoriter devled bu aşamada hayatın bütün alanlarında otoriterleşir. Hayatın bütün alanlarında devletin varlığını, hegomonyasını hissedersiñiz.

Kondrol ilkesi gendini bir seferberlig olarag gösderir. Otoriter yönetim, tüm iletişim araçlarıynan (gazeddalar, radyo ve filmler) isder kalifiye olsun isder kalifiyesiz işçi olsun, farglı ırglar arası insannarı, bireyleri biribirinden izole edmeg içun sisdematig olarag gullanılır (Horkheimer 1973, 9). Kondrol mekanizması Horkheimer’ın altını cızdığı şekliynan bir seferberlig olarag garşımıza çıkar. Yaşamın bütün alanlarıynan denedlenmesi, kondrol edilmesi kaçınılmazdır. Bunun arkasında yatan ana sebeb, üretim goşullarnın, biçimlerinin ve ilişgilernin tegrar parti tarafından restore edilmesidir. Burada öne çıkan diyer bir önemli husus da iletişim aygıdlarnın bu sürec içinde bürograsi tarafından gullanım biçimidir. Horkheimer, iletişim aygıdlarnın insannarı yannızlaşdıran, birbirinden izole eden bir sosyal yapıyı gurmag için gullanıldığına vurgu yapar. Böyün geldiyimiz nogdada da iletişim aygıdlarnın ciddi bir dönüşümü söz konusudur. Horkheimer’ın yaşıdığı dönemde var olan klasig iletişim aygıdları böyün var olmasının yanında, yenñi iletişim aygıdları da bunnara eglenmişdir. X, Facebook, Instagram, Youtube, TikTok gibi iletişim aygıdları günümüzde igdidar tarafından bireylere has içerig üredmeynan insannarı birebir denedlemegde, bireyler üzerinde dovrudan, her an ideolojig hegemonya uygulamagdadır. 21.yy’da igdidar gişiye dovrudan temas edmegde, onu süregli inşa edmegdedir. Kölelig ilişgilernin yenñi iletişim aygıdlarıynan bu gadar güçlü bir şekilde üretilmesi gözetim ve denetim toblumunun geldiyi korkunç aşamadır. İnsannarın örgüdlenmemesi, insannarın kamusal alanda biraraya gelib, ortag derdlerini gonuşub bunnarı eyleme dökmemesi için kapitalizm elinden geleni yabmagdadır. 

Gendi gendini kamusal alandan izole eden insan derin bir yıkım içinde olacagdır. Her şeyden önce insanın kamusal bir varlıg olduğunu ve ancag kamusal alanda insan galabileceyni hatırlamag geregmegdedir. O yüzden yenñi iletişim aygıdlarıynan kamusal alan dediyimiz dijital alanın da ciddi bir restorasyon ve şirkedler tarafından kontrol altında dutulduğunu öne çıkarmamız geregmegdedir.    
İsder otoriter isder liberal olsunnar, onnar için toblum açlıg, polis kondrolü ve insannarı belirli amaçlar içun görevlendirmeg demegdir (Horkheimer 1973, 10). Kapitalizm ve ezilenner arasındakı ilişgi şidded üzerine guruludur. Kidlelerin hem modern hem de klasig basgı aparadlarıynan kondrol edilmesi, sisdemin varlığı için temeldir. Devled kapitalizminde silahlı basgıcı aygıdlar daha da güçlenecegdir. Polis ve asgerin varlığı otoriter devled içun hayati nogdadır. Horkheimer’ın “insannarı belirli amaçlar içun görevlendirmegden” bahseddiyi insannarın militarize edilmesidir. Toblum, polis ve asgerle sadece denedlenib, kondrol edimeyecegdir. Ayni zamanda militarilize edilecegdir. Militarisd kültürün inşa edilmesi, otoriter toblum inşasının ana öyelerinden biridir. Toblumun militarize edilmesi itaad mekanizmasınını da guvvadlandıracagdır. Devled bireyi şidded ilişgilernin içinde süregli görevlendirecegdir. Devled kapitalizmiynan igdidardakiler konumlarını daha da güçlendirir. Ezilenner içun uzun süreli artan bir basgı dönemi başlar (Horkheimer 1973, 14).

Kapitalizmin içinde olduğu krizin bize sunduğu ortam budur. Otoriter devled kaçınılmazdır. Devrimciler tam da bu aşamada Marxisd literatürü gullanarag, metinnere sarılarag, kapitalizmi, yerleşimci kolonyalizmi kamusal alanda tartışmalıdır. Dünya başdan gurulurkana, devrimciler da Marxismi güncellemeli, Marxsisd bakış açısını hayatın her alanında kidlelerinan buluşdurmalıdır.  

Gaynag

Horkheimer, Max. 1973. "The Authoritarian State". Telos: Critical Theory of the Contemporary. No.15. 3-20.