Fehime ALASYA

İskele, Mormenekşe, Türkmenköy ve Vadili gibi belli başlı bölgelerde yapılan enginar üretiminde, yılın ilk hasadı toplanmaya başlandı, geçen yıla oranla verim düşse de ihracata olan talep yüzleri güldürüyor.

YENİDÜZEN, Mormenekşe’de bölgenin en yaygın üretim alanı olan enginarda yaşanan gelişmeleri sordu, hem tüccar hem de üreticiyle konuştu, bölgede hayvancılıkla geçimini sağlayan vatandaşın derdini dinledi.  

Enginar üreticileri girdi maliyetlerinden dert yanarken, tüccar, devlete ödenen vergileri eleştirdi, bazı hayvancılar ise çok zor şartlarda iş yaptığını anlattı.

Üreticisinden,  tüccar ve hayvancısına, tüm kesimler yağışlı havanın bereketinden yana hem fikir…

Kimi bölgelerde felakete neden olan yağışlı hava, Mormenekşe ve bölgesindeki enginar üreticilerinin yüzünü güldürdü.

Bu yılki verimden memnuniyet dile getiren üreticiler,  tarladan güzel verim aldığını belirterek, girdi maliyetlerinden dert yanarken, ürünü Türkiye’ye ihraç edecek olan tüccar ise yüksek vergilere atıfta bulundu.

Tüccardan vergi isyanı

Bölgedeki üreticilerden enginar alarak Türkiye’ye ihracatını gerçekleştiren tüccar Necmettin Baştaş, yaklaşık 20 yıldır bu işle meşgul olduğunu ifade ederek, dünyanın hiçbir yerinde yapılan ihracat için Katma Değer Vergisi (KDV) alınmadığını anlattı.

“Dünyanın hiçbir yerinde ihracat alanında KDV alınmaz ama burada, KKTC’de alınıyor. Yüzde 5 KDV ödüyoruz. Her şeye teşvik veriliyor, portakal, hellime ama enginara hiçbir destek, teşvik yok.” diyerek tüccarın sıkıntılarını dile getiren Necmettin Baştaş, destek ve teşviklerin artması gerektiğini kaydetti.

‘2. Etap Ağıllar Bölgesi’ sorunlar yumağı…

Bölgede yıllar önce dağıtılan ‘2. Etap Ağıllar Bölgesi’nde büyük sıkıntılar olduğunu dile getiren bazı hayvancılar, elektrik, su ve yol sorunu olmamasından ötürü çok zor şartlarda çalıştığını anlattı.

Mevcut ağıl arazilerinin haksız yere peşkeş çekildiğini ileri süren hayvancılar, “Hayatında koyunun üzerine değmeden, memur olan, bölgeli olmayanlara ağıl yeri verildi. Alıyorlar sonra da ya satıyorlar ya da ev yapıyorlar, hayvancılık yapmıyorlar, bu haksızlık, geri alınsın” diyerek bu duruma çözüm bulunmasını talep etti.

Tüccar Necmettin Baştaş:
“Dünyanın hiçbir yerinde ihracattan KDV alınmaz, KKTC’de alınıyor”

“19 yıldır enginar alanında tüccarlık yapıyorum. Bu süre zarfında ticaretin iyiye gittiğini söylemek isterdim ama şartlar pek de öyle değil. Maliyeti sürekli çıkıyor, gümrüğü, vergileri giderek yükseliyor, kar marjımız giderek düşüyor. Bu şartlarda ticaret yapmak zorlanıyor.

Enginara olan talep yıllardır aynı ölçüde diyebilirim. Yıllardır aynı talep, biraz artarak biraz azalarak aynı oranda devam ediyor.

Sürekli üretici sıkıntıları konuşuluyor ama tüccar da sıkıntılı. Dünyanın hiçbir yerinde ihracat alanında KDV alınmaz ama burada, KKTC’de alınıyor. Yüzde 5 KDV ödüyoruz. Her şeye teşvik veriliyor, portakal, hellime ama enginara hiçbir destek, teşvik yok. Nakliye desteği olsa çok da güzel olur.

İstanbul’a gidecek olan bu enginarlar, önce KKTC gümrüğünden geçip işleme, ödemeye tabi tutuluyor, ardından Mersin’e iniyor, yine orada da işleme tabi tutuluyor, ardından alıcıya gitmek üzere İstanbul’a yola çıkıyor.

Bir diğer sıkıntımız da ileri vadeli çeklerle çalışıyor olmamız. Bu da bizi etkiliyor ama her şekliyle ticaret yapmaya çalışıyoruz.

Tarladan 2 TL’ye çıkan enginar, Türkiye’ye 3 TL üzerinde ulaşıyor, tüketiciye gidene dek, yerine göre 5,6 TL’ye kadar ulaşabiliyor, piyasaya göre değişiyor. ”

ÜRETİCİLER VERİMDEN MEMNUN, GİRDİLERDEN ŞİKAYETÇİ:

Mustafa Bayramoğlu:
“Bu yıl sanırım hepimizin sonu olacak…”

 “Dört yıldır enginar ekip üretim yapıyorum, her yıl ortalama iki bin lastik ekiyorum ve her yıl Türkiye’ye ihracat yapıyorum. İç piyasaya daha az lastiği olan, daha küçük üreticiler yapıyor. Yurt dışından her zaman talep yüksektir. Keşke daha fazla üretimimiz olsa. Elektrik, işçilik, gübre, libazma gibi maliyetler çok yüksek, ürün çıkarmakta ve bakımında çok zorlanıyoruz. İşçi sorunumuz var, işçi bulmak çok zor. Bu yıl sanırım hepimizin sonu olacak. İyi bir yıl geçirirsek devam ederim belki ama büyük ihtimal son yılımdır, artık vazgeçeceğim. Çok insan işler ama karlı değil. Soğan, karpuz, kavun gibi ürünler ekip, iç piyasaya, daha az emekle, daha az insan gücüyle, daha az girdiyle devam edeceğim. Üretimiz düşüreceğiz, yapmayacağız. Enginarın maliyeti çok yüksek... Bir don olayı olsa o yıl kar etmeyi bırakın, ne kadar zarar edeceğimizi düşünüyoruz, maliyetli ve zahmetli bir üretimdir. Bu yıl verim güzel, henüz büyük bir felaket yaşamadık çok şükür.”

Salih Gürsoy:
“Bu yıl yağışlar güzel geldi…”

“Ben Mormenekşe, Beyköy, Akdoğan ve Sınırüstü’nde enginar ağırlıklı üretimi yapıyorum. Bu yıl başarılı bir üretim yaptık, geçen yılki verim daha iyi olmasına rağmen yine de başarılı bir verim sağladık. Doğal afetlerden dolayı da bu yıl şansımız iyi gidiyor. Pazarımız da iyi, talep yurt dışından geliyor. Geçen yıla oranla bu yılki üretim daha az, geçen yıl ürün değeri düşüktü, bu yıl su sorunu da oldu, üretici üretimden kopuyor, bu yüzden bence üretimde yüzde 30 oranında azalma oldu. Üreticiler ürünlerini ayni anda pazara sunduğu zaman fiyatları da kırıyor.  

Kooperatif kuruldu ama katılım pek yok. Enginar yaş bir sebze, hızlı bir şekilde dalından kesildiği anda tüketilmeli, ihracatı yapılmalı, enginar profesyonel bir yapı altında olan kooperatifleşmeye girebilir. Ama bizler şu an buna hazır değiliz, kooperatifimiz buna şu an hazır değil, bu bir süreç işidir. İlerleyen zaman içinde yavaş yavaş bu yapıya dönüşebiliriz.

Üretimde çok büyük sıkıntılar yaşıyoruz, ağustos ayında başlıyoruz, su sorunumuz çok büyük, işçiliğimiz ve enerji konunda da keza öyle… Enerjide büyük külfetimiz var. Bu yıl yağışlar güzel geldi, bir nebze rahatlayacağımıza inanıyorum.”

Nazım Oğur:
“Üreticiler tek tek vazgeçiyor…”

“Bölgede enginar eken bir üreticiyim. Kooperatif kuruldu, her yıl bundan söz ediyoruz, kuruldu ama etkin, faal bir yapısı yok. Önemli olan birlikteliktir. Artık şahıslar bireysel hareket ediyor, bu da çok hoş değil, son yıllarda birlik olmaya çalışıyoruz, başarırsak belki aktif bir kooperatifleşemeye gideriz. Geçen yıl olan üretim alanını bu yıl da ektik, bu yıl verim daha az gibi. Geçen yıl 1,50 TL olan enginar fiyatları bu yıl 2,50 TL civarındadır. 

Sıkıntılarımız hala aynı; girdi destekleri çok yüksek. Enginar diğer ürünler gibi değil. Patates üç ayda çıkarken enginar dokuz ay gibi bir süre istiyor, işçiliği de çok yüksek çünkü daha zahmetli bir iş.

Üreticiler tek tek vazgeçiyor, küçük üreticiler hemen hemen ortadan kalktı, büyükler de direniyor. İnşallah bir birliktelik olur, her kafadan bir ses çıkmaz, devlet de buralara el atar. Aksi halde bu da batarsa, halk, patates gibi 10 TL’ye enginar yeycek.”

BÖLGEDE BAZI HAYVANCILAR DERT KÜPÜ:

Tahir Ergazi:
“Çok zor şartlarda iş sürdürmeye çalışıyorum”

“Ben Mormenekşe’de 7 yıldır büyük ve küçükbaş hayvancılık yapıyorum. Daha önce Kıbrıs’ın güneyinde işliyordum, iş kalmadı diye köyümde hayvancılık yapmaya başladım. Köyde ikinci etap ağıllar bölgesinde mandıram var. Devletten 10 yılığına bu yeri kiraladım.  

 Hayvancılıkla uğraşan bir genç olarak sıkıntılarımızı dile getirmek istedim. Ağıllar bölgesinde ne elektrik, ne su ne de yol yok. Devlet bize burayı kiraladı ama asli görevini yerine getirmedi. Elektrik olmadığı için ağıllarda jeneratörle hayvan sağıyorum. Ayda bin TL benzin parası ödüyorum, yollar çukurdan, çamurdan geçilmiyor, çok zor şartlarda iş sürdürmeye çalışıyorum.

Bölgede elektrik olsa ayda 200 TL elektrik parası vereceğim ama bunun yerine ayda bin TL mazot, benzin parası ödüyorum. Hâlbuki söz ettiğimiz birkaç kilometrelik mesafedir.”

Osman Ertoprak:
“Bölge sorunlar yumağı, yetkililer bir an önce el atmalı, çözüm üretmeli”

“20 yıldır bu bölgede hayvancılık yapıyorum. ‘2. Etap Ağıllar Bölgesi’nden bana da yer verildi ve burada küçükbaş hayvanlarımı barındırıyorum. Bölge sorunlar yumağı, yetkililer bir an önce el atmalı, çözüm üretmeli. Yollar berbat, elektrik, su yok, bölge gelişmiyor. Alanlar yatırım yapmıyor çünkü nerede bir emekli varsa ona ağıl arazisi verildi, ihtiyacı olmayana, ev yapmak isteyene, Mağusa’da yaşayana, hayvancı olmayana, devlet memuru olana dahi verildi, peşkeş çekildi. Bunlar geri alınsın, gerçekten ihtiyacı olana, hayvancılık yapacak olana verilsin. Gençlere versinler, biz de onlara destek verelim kalkınsınlar. Burada ihtiyacı olmadan arazi alanlar da hava parasına sattı. Yaklaşık 200 dönümlük bir bölgedir ama içinde dört tane hayvancı var. 10 yıl oluyor devlet buraya bir çivi bile çakmadı. Burası hayvan merasıdır ama onun dışında amaçlarla arazi verildi.”