Stella Aciman

1…2…3…4…5…10… ve başka bir âleme geçiş. Çoğumuz, ama küçük ama büyük bir ameliyat öncesi bu tabloyu yaşamışızdır. Yine çoğumuz öncelikle doktorumuzu seçmiş, anestezistimizi ise seçmeyi bırakın, kim olduğunu bile bilmeden ameliyathaneye girmişizdir. Ameliyat heyecanıyla; damar yolunuzu açan, biraz sonra sizi uyutacak, yüzü maskeli erkek veya kadına hiç dikkat bile etmezsiniz. Çünkü ‘bir an önce şu ameliyat bitsin de kurtulayım’ diye düşünürsünüz. Halbuki, acil vakalar dışında her hastanın doktorunu seçme hakkı olduğu kadar anestezistini seçme hakkı olduğunu da biliyor musunuz? Son aylarda gündem olan bu konuyu, Dr. Burhan Nalbantoğlu Hastanesi’nin, Anestezi ve Reanimasyon Uzmanı Dr. Faika Deniz’le konuştuk.

ANESTEZİYİ BİLİYOR MUYUZ?

Anestezist doktor mudur?

‘Anestezist doktor mu?’ sorusuyla çok karşılaşırız. Evet doktordur. 6 yıllık tıp fakültesi eğitiminden sonra 4 yıl da ihtisas yaparız ve anestezi ve reanimasyon uzmanları olarak mesleğimize başlarız.

Neden anestezi ve reanimasyon bölümünü seçtiniz?

Kıbrıs şartlarını düşündüm, burada yaşamımı sürdürecektim. Burada ihtiyaç olan ve bana en uygun  bölüm  olduğu için anesteziyi seçtim. 

Anestezistin çalışma alanı nedir?

Anestezistin ilgilendiği konular, 1- Cerrahi müdahale yapılacak hastanın, müdahale sırasında ağrı duymaması ve cerrahın rahat çalışması için uyutulması kısmı; 2-Yoğun bakım bölümü; yoğun bakımda kritik durumdaki hastanın bakımı ve takibi. Anestezinin ağrı kısmı var bir de, çok ağrılı, sorunları olan veya kanser hastalarında çok ağrılı dönemleri olan bu hastaların ağrılarının giderilmesi için de çalışırız.

Hastalar anestezinin ne olduğunun ne kadar farkındalar?

Son yıllarda anestezi konusunda halk bilinçlenmeye başladı. Hastalarda öyle bir izlenim edinmeye başladım. Hasta direkt olarak diğer branş uzmanlarını seçebiliyorsa ya da bu konuda bilgi edinmeye çalışıyorsa, anestezist konusunda da bilgi edinmeye çalışıyorlar artık.

Hastanın, anestezi uzmanını seçme hakkı var mı?

Hastanın anestezist seçme hakkı var tabii, yalnız hastanedeki şartlarımız pek buna imkân vermiyor. Yine de hastanın böyle bir talebi olduğu zaman, kesinlikle ona göre bir ayarlama yapılıyor. Fakat dediğim gibi şartlar her zaman uygun olmuyor.  Çünkü bizim çalışma yerimiz sadece ameliyathane ya da hasta uyutmak değildir. Birçok yerde çalışıyoruz biz. En çok zamanımızı alan yerlerden biri de yoğun bakımdır. Acil vakalarda ise nöbetçi olan anestezist görev yapıyor.

Anestezi yapacağınız hastaları ameliyat öncesi görüyor musunuz?

Evet, görüyoruz.

AMELİYAT ÖNCESİ İNCELEME

Ameliyat öncesi hastalara ne gibi sorular soruyorsunuz, neleri araştırıyorsunuz?

Anestezist; ameliyata girecek olan hastayı değerlendirirken, öncelikle başka bir hastalığı var mı diye araştırırız ki bu bizim için çok önemlidir. Hastanın genel muayenesi, özellikle baş boyun bölgesinin muayenesi; ağız, çene, boyun yapısı bizim için çok önemlidir. Daha sonra da diğer sistemlerin muayenesi yapılır. Bunların dışında da, daha önce ameliyat geçirmişse anestezi tecrübelerinde neler yaşadığı, ameliyatları,  alerjik durumu, sigara ve alkol gibi alışkanlıkları… Bu konular anestezide bizim için çok önemli.

Baş, boyun bölgesinin muayenesi neden bu kadar önemli?

Çünkü biz hastayı uyuttuğumuz zaman, hastanın nefes alabilmesi için nefes borusuna bir tüp yerleştiriyoruz, o yüzden o bölgelerin muayenesi bizim için çok önemli.

Anestezide, ölümlerin en önemli sebepleri nelerdir?

Birçok nedenden olabilir. Anestezi ile ilgili standartlar içinde davranılmasına karşın en deneyimli ve dikkatli uygulayıcılar bile komplikasyonlarla karşılaşabilir. En önemli ölüm nedeni solunum sistemi ile ilgili ters olaylardan kaynaklanır. Hastanın yandaş hastalıkları, alerjik reaksiyonlar, vs... de etkili olabilir.

En çok ölümler anesteziden mi cerrahiden mi olur?

İkisinden de olur.

Anestezide hep aynı yöntem mi kullanılıyor?

Hayır. Genel anestezi, spinal anestezi, epidural anestezi gibi değişik yöntemler vardır. Hastanın durumuna ameliyatın şekine göre kullanılacak olan yönteme hasta ve hekimle birlikte karar verilir.

KOLAY AMELİYAT, ZOR AMELİYAT!

Yoğun bakım ayrı bir ihtisas mı gerektiriyor?

Ayrı bir ihtisas dalı değil, biz anestezi ve reanimasyon uzmanıyız. İkisini birlikte alıyoruz, genelde anestezistler belli dönemlerde yoğun bakımlarda çalışarak yetişiyorlar.

Bir anestezist mesleğinde nelerden korkar, korkularınız nedir?

Mesleğimi sonuna kadar komplikasyonsuz, sorunsuz bitirmeyi, noktalamayı, emekli olmayı istiyorum.

Ameliyata girdiğinizde bir korku yaşar mısınız?

Her vakada o stresi yaşarsak, stres işimizi engeller diye düşünüyorum, yani o stresi baskılamak gerekir.  Belli şeyler rutine girmiştir ama mutlaka her vakada o heyecanı duymazsak bazı şeyleri atlayabiliriz, o dengeyi kurmaya çalışıyoruz. Aşırı stres yapıp elimiz ayağımıza dolanmasın ama o heyecanı da duyalım ki, her hangi bir hata yapmayalım.

Ameliyatın zoru, kolayı var mı sizin için?

Her zaman cerrah arkadaşlara da söylerim; ameliyatın büyüğü, küçüğü olabilir ama anestezinin büyüğü, küçüğü yoktur. Anestezi her şekilde; 5 dakikalık da olsa 10 saat de olsa aynı riskleri taşır ve aynı şekilde özen ve hazırlık ister.

Nöbetleriniz oluyor mu?

Evet, hem yoğun bakım hem de ameliyathanede oluyor.

Anestezistler neden nöbet tutar?

Anestezist, nöbet sisteminde olmazsa olmazdır. Acil resüstasyonlar, yani  hastanın yeniden canlandırılması dediğimiz; bir trafik kazası, boğulma, hastanın şoka girmesi, solunum fonksiyonlarını kaybetmesi, bir zehirlenme durumu gibi olaylar olduğu zaman,  bunlara ilk müdahale anestezist tarafından yapılır. Bu tür vakalarda zaman çok kısıtlı olduğu için anestezistler hastanenin olmazsa olmazıdır. O yüzden bizlerin buradan uzaklaşmak gibi bir şansımız yoktur.

ANESTEZİST NASIL ÇALIŞIR?

Nöbetleriniz ne sıklıkta oluyor?

Sayımız az olduğu için ayda 6-7 nöbetimiz oluyor. Sabah başlıyoruz, gece nöbetteyiz, ertesi gün de normal çalışıyoruz. Arada bir gün boş yok, mesai bitince gidiyoruz, ertesi gün yine çalışıyoruz. Bu sistem diğer branşlar için de aynı şekildedir. Bizim dezavantajımız çok yoğun çalışıyoruz. Çok farklı yerlerde çalışıyoruz. Bir acil ameliyat, bir genel cerrahi ameliyatı çıktığı zaman da ona biz giriyoruz, kadın doğuma da biz giriyoruz. Burası yoğun bakımı olan tek hastane olduğu için o tüm acil vakalar da buraya akıyor, onlara da müdahale ediyoruz. Tabii bunlar iş yoğunluğumuzu katlıyor.

Hastanede kaç anestezist var?

Şu anda beş anestezist var… Bir tanesi kardio vaskülere bakar, diğer dört arkadaş ameliyathanede ve yoğun bakımdayız.

Ameliyatta, hastayı uyuttuktan sonra dışarıya çıkıyorsunuz, sonra uyandırmak için mi dönüyorsunuz?

 Asla böyle bir uygulama söz konusu değildir. Hasta ameliyathaneye girdikten sonra anestezi veriliyor. Anesteziyi almış hastanın; solunum, dolaşım gibi vital bulgularının takibi çok önemli. Onların ve anestezinin sürdürülmesini sağlamak, oluşabilecek her hangi bir durumda gerekli olan sıvıları  vermek, ekstra ilaçlarını takip etmek… Hep bunlar bizim işimiz… Ameliyat boyunca dört göz, iki kulak şeklinde takip etmek durumundayız. Bizim yetişmiş yardımcı personelimiz, anestezi teknisyenlerimiz var. Arada; her şey yolunda gittiği sürece, kısa süreli de olsa takipleri onlara devredebiliyoruz. Ancak uzaklaşmıyoruz… 30 saniye gibi bir sürede ulaşabileceğim bir mesafede oluyorum en fazla. Hasta kritikse hiç başından ayrılmıyorum. Uyandırma aşaması ise; izlediğimiz belli sıra var, işte ilaçların kesilmesi, hastaya gerekli olan geri döndürücü ilaçların yapılması gibi.

HASTA NE ZAMAN UYANIR?

Hasta ameliyathanede uyandırılıyor değil mi?

Tabii, hasta saatlerce sonra uyandım falan der ama öyle bir şey yok. Hasta uyanıyor, ağrılı bir dönem geçiriyor. Ağrısını kesmek için bir takım ağrı kesiciler yapılıyor, onların etkisiyle bir uyku süreci geçiriyor. İnsanlar dışarıdan anesteziden çıkmadı gibi algılıyorlar ama olay öyle değil. Ameliyat masasında uyandırıp, hastanın kendini koruyabileceği bütün reflekslerinin dönmüş olduğuna emin olduktan sonra hasta ameliyat masasından kaldırılır zaten. Solunumunun yeterli olduğundan, her hangi bir kusma durumunda onu akciğerine kaçırmayacağından emin olduktan sonra hasta kaldırılır masadan.

Yoğun bakımda sürekli duran bir anestezist var mı?

Şu an için yok, olması daha iyi olur tabii ki.

Şu anda yoğun bakımda yatan hastalarla kim ilgileniyor, hemşireler mi?

Yoğun bakım hemşirelerimiz var ama biz de çok yakın bir şekilde günlük takiplerimizi yapıyoruz.

Hastanenin olanakları yeterli mi?

Sürekli yeni ilaçlar ve cihazlar çıkıyor piyasaya. Hastanın daha konforlu, daha güvenli olması için  bulunan yeni şeyler var tabii. Hala, ‘şu da olsa’ dediğimiz cihazlar var ama genel anlamda yeterli sayılır.

Meslek sigortanız var mı?

Yok. Henüz bizde bu sistem yok ama yavaş yavaş oturacak diye düşünüyorum.

Türkiye’de en yüksek meslek sigortası anestezistlerden alınıyormuş, buraya da bu sistem gelecek mi?

Sanırım yavaş yavaş bu sistem bize de gelecek, bazı şeyler daha yeni yeni oturuyor. Özellikle adli tabipliğin başlaması,  adli tıp uzmanımızın gelmesi, o konuların düzene oturması, insanların bilinçlenmesi, bazı şeylerin yerine oturmasını sağlayacak.

Epidural ve spinal anestezi

KKTC’de ağrı klinikleri uygulaması var mı?

Dünyada ağrı klinikleri var ancak ülkemizde henüz böyle bir şey yok. Rutinde böyle uygulamalarımız yok ama çok ihtiyacı olan hastalara yine de yardımcı olmaya çalışıyoruz. Ama bunu ağrı kliniği şeklinde oluşturmuş değiliz. Anestezist sayısı yetersizdir, az sayıda uzman var. Zaman içinde oluşturmak istiyoruz ama bakalım tabii.

Ameliyat sırasında kullandığınız ilaçların size bir zararı oluyor mu?

Yeterli havalandırma sistemleri olmazsa ve ameliyathanelerde belirli bir oranın üstünde gaz birikimi olursa bunların ameliyathane personeli üzerinde olumsuz etkileri olabilmektedir.

Hastanede epidural yapılıyor mu?

Hastanede epidural yapılıyor. Yapılması gereken hastalarda veya hastanın talebi varsa yapılıyor. Doğumlarda da gene hastanın istemi üzerine kullanılır. Ama ben kendi adıma spinal anesteziyi sezeryanlarda hasta ve cerrah için daha konforlu buluyorum.

Epidural ile spinal anestezi arasında ne gibi farklar var?

İkisi de belden uyuşturma şeklinde yapılıyor. Hemen hemen ikisinde de aynı komplikasyonların görülme riski var. Epiduralde katater yerleştirme imkânı olduğundan anesteziyi uzatma ve ameliyat sonrası kataterden ilaç verilerek ameliyat ağrısını kesme imkânı olur. Fakat spinal anestezide de daha iyi bir kas gevşemesi ve birkaç dakika içerisinde ameliyata başlayabilme imkanı vardır. Epiduralde ameliyata başlamak için 15-20 dk beklemek gerekir. Ayrıca epidural anesteziyi yapmak da spinal anesteziyi yapmaktan daha uzun sürer.  Bu da hastanın daha uzun bir süre sıkıntılı bir pozisyonda beklemesi anlamına gelir.