Cinsellik, hayatın kendisi. Fakat konu cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) olduğunda fısıltıyla konuşulan, yanlış bilgilerle örülü hatta çoğu zaman utanma ve suçluluk duygusuyla karşı karşıya kalıyoruz. Oysa Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Amerika’ya bağlı Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) bize net şekilde cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların yaygın, önlenebilir ve yönetilebilir sağlık durumları olduğunu söylüyor. O halde bu yazıda merak edilen 10 soruyu cevaplayalım.

1. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar nasıl anlaşılır?

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, her zaman kendini belli eden enfeksiyonlar değildir. Birçok kişi herhangi bir belirti yaşamadan enfeksiyonu taşıyabilir ve farkında olmadan başkasına aktarabilir. Yine de sık görülen bazı belirtileri vardır. Genital bölgede kaşıntı, anormal akıntı, idrar yaparken yanma hissi, ağrılı cinsel ilişki, ciltte yaralar, siğiller ya da döküntüler. Bazı kişilerde ateş, halsizlik ya da lenf bezlerinde şişlik gibi genel belirtiler de görülebilir. Her enfeksiyonun kendine özgü bir seyri vardır. Bazı enfeksiyonlar belirtilerle kendini gösterirken, bazı enfeksiyonlar hiç belirti vermeyebilirler. İşte tam da bu yüzden belirti olmasa bile düzenli test yaptırmak çok önemlidir.

2. Bulaş ihtimali olan bir ilişkiden sonra ne yapmalıyım?

Eğer korunmasız bir cinsel ilişki yaşandıysa ya da kullanılan korunma yöntemi şüpheye düşürdüyse yapılacak ilk şey paniklemek değil bir sağlık uzmanına danışmak olmalıdır. Burada önemli bir kavram vardır; pencere dönemi. Bu dönem enfeksiyonun vücuda girmesiyle testlerde saptanabilir hale gelmesi arasındaki süredir. Bazı enfeksiyonlar testlerde hemen görünmeyebilir. Bu nedenle ‘test yaptırdım, negatif çıktı’ demek her zaman yeterli değildir. Doğru test doğru zamanlama ile olur ve sağlık profesyonelleri bu süreci kişiyle birlikte planlamalıdır.

3. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar kalıcı mıdır?

Bu sorunun cevabı; bazıları için evet, bazıları için hayır. Bakteriyel enfeksiyonlar uygun antibiyotik tedavisiyle genellikle tamamen iyileşirken viral enfeksiyonlar, vücutta kalabilir. Ama bu ‘kontrol edilemez’ anlamına gelmez. Günümüzde HIV ile yaşayan bireyler, düzenli ve doğru tedaviyle uzun, sağlıklı bir yaşam sürebiliyor. Herpes ve HPV’de de belirtileri azaltan ve bulaş riskini düşüren etkili yöntemler mevcuttur. Yani tanı almak, hayatın bittiği anlamına gelmez; aksine kontrolün başladığı noktadır.

4. Korunmasız her cinsel ilişkide mutlaka CYBE bulaşır mı?

Her korunmasız ilişkide mutlaka enfeksiyon bulaşır demek doğru değildir ancak korunma yöntemi kullanılmayan veya kullanılan korunma yönteminin geçersiz olduğu cinsel ilişkilerde riskin ciddi şekilde arttığı da bir gerçektir. Bulaş ihtimali partnerde enfeksiyon olup olmadığıma, enfeksiyonun türüne, temasın şekline ve süresine göre değişir. Bu nedenle ‘bir kere oldu bir şey olmaz’ düşüncesi yerine, korunma yöntemlerini doğru kullanmak, güvenilir bilgiye ulaşmak ve düzenli test yaptırmak en güçlü korunma yollarıdır.

5. Öpüşme ve sürtünme ile CYBE bulaşır mı?

Bazı enfeksiyonlar sadece penetrasyonla (cinsel birleşme) değil deri temasıyla da bulaşabilir. Herpes, HPV ve sifiliz gibi enfeksiyonlar ciltte açık yara, siğil ya da uçuk varsa sürtünme yoluyla da aktarılabilir. Ancak HIV ve klamidya gibi enfeksiyonlar öpüşmeyle bulaşmaz. Burada önemli olan hangi enfeksiyonun nasıl bulaştığını bilmektedir. Bu sayede gereksiz risklerin ve gereksiz korkuların önüne geçilir.

6. Test sonuçları ne kadar sürede çıkar?

Testin türüne ve yapıldığı merkeze göre değişir. HIV hızlı testleri dakikalar içinde sonuç verebilirken, klamidya ve gonore testleri genellikle 1 – 3 gün içinde çıkar. Bazı enfeksiyonların pencere dönemi nedeniyle testin doğru zamanda yapılması gerekir. Eğer korunmaz bir cinsel ilişki yaşandıysa sağlık uzmanına danışarak doğru zamanlama ve test yöntemleri öğrenilebilir.  

7. İdrar testi vücutta CYBE olduğunu gösterir mi?

Tüm cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar idrar testi ile tespit edilemez. Ancak bazı CYBE’ler idrar testiyle tespit edilebilir. Bu nedenle ‘idrar testi yaptırdım, yeterlidir’ demek yerine risk durumuna göre uygun testleri konuşmak önemlidir.

8. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara ne iyi gelir?

Tedavi, enfeksiyonun türüne göre değişir. Bakteriyel enfeksiyonlar antibiyotiklerle tedavi edilebilirken viral enfeksiyonlarda amaç; belirtiler azaltmak, tekrarları önlemek ve bulaş riskini düşürmektedir. Bunların yanında bağışıklık sistemini destekleyen bir yaşam tarzı, dengeli beslenme, yeterli uyku, stres yönetimi tedavi sürecini olumlu olarak etkiler. Ama unutmayalım, ‘doğal çözümler’ tıbbi tedavinin yerine geçmez.

9. Hangi durumlarda test yaptırılması gerekir?

CDC ve DSÖ düzenli CYBE testi yaptırmanın altını önemle çiziyor. Çünkü bazı enfeksiyonlar belirti göstermez ve ancak test yaptırıldığında öğrenilebilir. Özellikle aktif cinsel yaşamı olan bireylerin yılda en az bir kez test yaptırması önemlidir. Bununla birlikte korunmasız veya şüpheli bir temas yaşandıysa, belirti yaşanıyorsa, partnerde CYBE olduğu öğrenildiyse test yapılması önerilmektedir.

10. CYBE sadece ‘kötü’ insanlarda mı olur?

Kesin ve net bir cevap olarak HAYIR. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ahlakla, karakterle, yaşam tarzıyla, iyi – kötü ayrımıyla ilgili değil insan olmakla ilgilidir. Damgalanma, insanların testten ve tedaviden kaçınmasına, utanmasına, korkmasına neden olur. Oysa destekleyici ve yargılamayan bir dil toplum sağlığını da güçlendirir.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları konuşmak onları artırmaz, bilgiyi görünür kırar. Görünür olan bilgi korkutmaz, korur. Unutmayalım sağlık, sessizlikle değil açık ve doğru bilgiyle güçlenir.