Başbakan Ünal Üstel, geçtiğimiz hafta içinde yaptığı açıklama ile, ülkede TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi) oranlarının günümüz koşullarını yansıtabilmesi amacıyla, İstatistik Kurumu tarafından TÜFE hesaplamalarında kullanılan mal ve hizmet sepeti ile ağırlıklarının güncellenmesi yönünde ihtiyaç duyulan çalışmanın başlatıldığını belirtti.

Uzun zamandır, bizde, oldukça geciken bu çalışmanın yapılması gerektiğini, açıklanan enflasyon rakamlarının toplum içinde devamlı tartışma yarattığını söylüyoruz.

TÜFE sepetinin, toplumun değişen tüketim alışkanlıkları nedeniyle güncellenmesi şarttır. Enflasyon oranlarının güncel verilere dayanması büyük önem taşımaktadır.

Bu bağlamda, İstatistik Kurumu, öncelikle ülke genelindeki tüm binaları kapsayan bir adres güncelleme süreci başlatacaktır. Yaklaşık 2,5 ay sürecek bu çalışma sonucunda, hane halkı bütçe anketinde kullanılacak örnek hanelerin bilimsel kriterlerle belirlenmesi için gerekli altyapı oluşturulacaktır.

Adres güncellemelerinin tamamlanmasının ardından, 1 Nisan 2026 tarihinde bir yıl sürecek Hane halkı Bütçe Anketi başlayacaktır. Böylece, hanelerin günümüz koşullarına uygun harcamaları doğrudan takip edilerek, güncel bir TÜFE ve sepet hayata geçirilecektir.

Bahse konu anket, hem kamu, hem özel sektör çalışanları, hem de tüm halkın ekonomik hayatını doğrudan etkileyecek, doğru veri üretimi için yapılacaktır.

KKTC’de hayat pahalılığı ödeneği ve maaş artışlarında temel alınan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), 2014-2015 dönemine ait verilere dayanıyor. Bu durum da, açıklanan enflasyon oranlarının devamlı sorgulanmasına yol açıyor.

Şu an yürürlükte olan TÜFE endeksi ve sepeti, 2014 Ekim – 2015 Eylül tarihleri arasında, yapılan ve 1 yıl süren bir hane halkı bütçe anketine dayanmaktadır.2015 yılından bu yana, teknik anlamda, uygulamaya girecek yeni bir endeks oluşturulamadı.

Hatırlanacağı üzere, Pandemi döneminde, 2021 yılında, İstatistik Kurumu tarafından, 1 yıl boyunca, yeni bir hane halkı bütçe anket çalışması yapılmıştı. Dünya Bankası’nın finansal desteğiyle yapılan bu anket çalışması, pandemi koşullarının yarattığı ana mal grupları ağırlık ve yüzdelerinde  tüketim sapmaları nedeniyle, sağlıklı sonuç vermemiş ve yeni enflasyon endeksi ve sepeti yürürlüğe girememişti. Böylece, teknik anlamda da, 2015 endeksi yürürlükte kalmaya devam etti.

Pandemi döneminde yapılan bu anketin, sağlıklı sonuçlar vermeyeceğini o zaman uyarmamıza rağmen, yine de bu çalışma yapılmıştı. Halbuki, bu konuda, kaynağı sağlayan Dünya Bankası da ikna edilebilir, anket bir sene sonraya kaydırılabilir ve sonuçlar sağlıklı ve kabul edilebilir düzeyde olabilirdi. Ama, maalesef bu başarılamadı ve kaynak boşa harcanmış oldu.

2014-2015 yıllarını kapsayan  hane halkı bütçe anketinde, örneklem yöntemi ile, her ay belirlenen sayıda ve değişen aile ile, 1 yıl boyunca bu anket yapılıp, her ailenin 1 ay boyunca yaptıkları tüm harcamalar kayıt altına alınmıştı. Bu defa da benzer yöntem uygulanacaktır.

Devlet Planlama Örgütü müsteşarı olduğum 2014-2015 döneminde, İstatistik Dairemiz tarafından şu an kullanılan enflasyon endeksi ve sepeti oluşturulmuştu. Halen de, 2015 verileriyle hazırlanan endeks ile, hayat pahalılığı hesaplanmaya devam ediyor.

Yeni enflasyon endeksi oluşana kadar, toplum içinde açıklanan enflasyon, hayat pahalılığı oranları tartışılmaya devam edecektir. Zira, kullanılmakta olan sepet, yaklaşık 10 yıl önceki verileri ve tüketim alışkanlıklarını yansıtmaktadır Yani eskimiştir.

Bu nedenledir ki, enflasyon oranları açıklandığında ve  rakamlar düşük çıktığı zaman, insanlar tepki göstermektedir. Bu konuda, toplumsal güveni sağlamak olmazsa olmazdır.

Bu bağlamda, 1 yıllık anket süresi ve  sonrasındaki kontroller, analizler ve veri girişleri ile birlikte, yeni endeksin ve sepetin uygulamaya geçmesi için yaklaşık 2 seneye ihtiyaç duyulmaktadır.

Açıklanan enflasyon oranları, kamu çalışanlarına, emeklilere, ve asgari ücretlilere maaş zammı  olarak yansıtıldığı için, toplumun çok büyük bir çoğunluğunu doğrudan etkilemektedir. Bu çerçevede, enflasyon rakamlarının günceli yansıtması ve güvenilir olması, halkın en önemli beklentilerinden biridir.