“Mezarlıkların restoresiyle bölünmüş Kıbrıs, güvensizliği gidermeye çalışıyor…”
İki Toplumlu Kültürel Mirası Koruma Teknik Komitesi’nin yeni “Güven Arttırıcı Önlem” olarak hayata geçirdiği iki tarafta mezarlıkların restoresi, uluslararası haber ajanslarına haber konusu olurken, “Mezarlıkların restoresiyle bölünmüş Kıbrıs, güvensizliği gidermeye çalışıyor” başlıkları kullanıldı.
Associated Press Haber Ajansı, EURONEWS, ABC gibi global düzeyde etkin olan haber ajanslarının geçtiğimiz günlerde geçtikleri haberleri, okurlarımız için derleyip Türkçeleştirdik… Haberlerde özetle şöyle deniliyor:
*** Etnik olarak bölünmüş Kıbrıs’ın karşıt taraflarında, savaşın getirdiklerinden ölülerin son dinlendikleri yerler bile etkilenmiş… Kıbrıslıtürkler’in ellerinde bulunan adanın üçte birini kapsayan kuzey bölgesinde Kıbrıslırum mezarlıklarını otlar bürümüş ve granitten yapılmış haçlar her tarafa saçılmış. Kıbrıslırumlar’ın (denetimindeki) adanın güneyinde ise Kıbrıslıtürk mezarlıklarında Müslümanlar’ın mezar taşları, otlar arasında kaybolmuş… 2003 yılına kadar Birleşmiş Milletler denetimindeki ara bölgeyi hiç kimsecikler geçemiyordu, sevdiklerinin mezarlarına bir çiçek bile bırakamıyorlardı…
*** Türk işgalinden bu yana geçen 50 yılı aşkın süre içerisinde Kıbrıs’ın yüzlerce mezarlığında yaşanan vandallık ve zamanın acımasızlığı, adadaki coğrafik ve siyasi anlaşmazlıklarının birer kanıtı gibi duruyor. İki toplumlu müzakerelerin bölünmüşlüğü sona erdirme şansı çok zayıf olsa da, Kıbrıslırumlar’la Kıbrıslıtürkler bir araya gelerek barış için güvensizliği her bir mezarı ele alarak dağıtmaya çalışıyor.
*** Bu Akdeniz Adası’nı bölen ve adına “Yeşil Hat” denen hattın iki tarafında 15 sivil mezarlıkta restorasyon çalışmaları başlamış durumda… 700 bin Euroluk bütçeyle yapılan bu restorasyonların daha fazla sayıda mezarlığa genişletilmesi de düşünülüyor.
*** Restorasyon çalışmalarını yürütmekte olan İki Toplumlu Kültürel Miras Teknik Komitesi’nin Kıbrıslırum Üyesi Sotos Ktoris, “Yeniden uzlaşma için mücadele eden bu adada mezarlıkların restorasyonu ve düzgün biçimde bakımı, son derece sembolik ve ahlaki bakımdan da baskıcı bir eylemi oluşturuyor” diye konuşuyor.
*** Atina tarafından desteklenen ve Kıbrıs’I Yunanistan’a bağlamak hedefiyle yapılan bir darbe, 1974’te Türkiye’nin işgalini tetiklemiş, böylece 160 bin Kıbrıslırum güvenlik için güneye kaçmak üzere köylerini terketmişler – bu bölge uluslararası tanınmış hükümetin bulunduğu bölge… 45 bin civarında Kıbrıslıtürk de kuzeye geçmişler, buradaki yetkililier bundan on yıl sonra bağımsızlık ilan etmişler. Bugüne kadar Kıbrıs’ın kuzeyindeki yetkilileri yalnızca Türkiye tanıyor.
*** Göçmen olanlar arasında kutsal yerler ve mezarlıkların koruyucu olan hem Ortodoks Hristiyan, hem de Müslüman yetkililer vardı. Kıbrıs’ın kuzeyinde kiliseler vandallığa ve soygunlara sahne olurken, Kıbrıs’ın güneyindeki camiler de bakımsızlığa ve çürümüşlüğe terkedilmişti.
*** Birleşmiş Milletler’in fasilite ettiği müzakerelerde her iki taraf da bir barış anlaşması arayışına girerken, geçmişte yapılan hataları da ele almaya başladılar, bunlar arasında kiliselerin, camilerin ve diğer anıtların bir komite tarafından restorasyonu da bulunmaktaydı.
*** Bu yılın başlarında Kıbrıslırum Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis ile Kıbrıslıtürk lider Ersin Tatar, bu komitenin çalışmalarını genişleterek mezarlıkların restorasyonuna karar verdiler, Avrupa Birliği fonları ve BM’nin destek ve yardımlarıyla, çalışmalar Mayıs ayında başladı.
*** Kıbrıs’ın güney sahilleri yakınlarında bulunan dağlık bir alanda bir köy olan Dohni’deki Müslüman mezarlığının 100 yıllık taş duvarlarını yeniden yapmaya başladı Kıbrıslırum işçiler bir ay kadar önce…
*** Bu köyde Kıbrıslıtürk sakinler, Kıbrıslırum sakinlerden üç kat kadar fazlaydı, Türk işgalinin sona ermesinden birkaç ay sonra kuzeye taşınacaklardı… Köyden pek çok Kıbrıslıtürk şimdilerde köylerini ziyaret ederek geçmişleriyle bağ kuruyor, ailelerine ait evleri ziyaret ediyor ve Dohni’nin Kıbrıslırum muhtrı Harulla Efstartiu’ya göre atalarını onore ediyor bu Kıbrıslıtürkler…
Efstartiu, “Tıpkı bizim kendi ölülerimize, kendi dinimize saygı istediğimiz gibi, bizim de onlara aynı saygıyı göstermemiz gerektiğine inanıyorum” diye konuşuyor…
Dohni mezarlığında, kırmızı renkli çiçekler büyüyor 65 yıl önce vefat etmiş bir adamın mezarında… Yakın geçmişte akrabaları ekmiş bu çiçekleri buraya…
*** Kıbrıslıtürkler’in “Balıkesir” olarak yeniden isimlendirmiş oldukları Balikitire köyünde ise Kıbrıslırum mezarlığında kırılmış olan haçlar, yeniden düzeltiliyor – ta ki tam olarak tamir edilebilsinler…
Pratikte hiçbir şey yerli yerinde değil… Mezarlığın restoresini üstlenen müteahhit Recep Güler, dış duvarları ve girişi restore etmenin kolay olmadığını söylüyor.
*** Balekitire köyünün Kıbrıslıtürk muhtarı Mürüde Erzen ise, mezarlığın paylaşılan kültürel mirasın bir parçası olduğunu anlatıyor… “Burayı gördüğümde çok üzüldüydüm, neden böyle olduğunu düşündüydüm” diyor Erzen, Associated Press Haber Ajansı’na BM Kalkınma Fonu tarafından verilen bir filmde… Kıbrıslıtürk yetkililer, Associated Press Haber Ajansı’na burayı ziyaret izni vermeyi reddettiler.
*** Erzen köyün toplum lideri (muhtarı) olunca, bu konuda birşeyler yapmayı kararlaştırmıştı… Balekitire’nin Kıbrıslırum toplum lideri (muhtarı) Sotirulla Mina İniadi, mezarlıktaki haçların restorasyonunun ederinin aileler ya da köy meclisi tarafından üstlenileceğini belirtiyor. Kıbrıslırumlar, kendi toplum liderlerini seçmeye devam ediyorlar, böylece kaybettikleri topraklar üzerindeki haklarını ortaya koyuyor ve anılarını korumaya devam ediyorlar. İniadi, “Burası bizim için kutsal bir yerdir… 51 senedir ihmal edilmiş olan ölülerimizin ruhlarının bu şekilde huzura kavuşacağına inanıyoruz” diye konuşuyor.
*** Kıbrıs’ta bir barış anlaşması için en son büyük çaba, 2017 yılında çökmüştü. Günümüzde Kıbrıslıtürkler ve Türkiye, Kıbrıs’ın bir federasyonla yeniden birleşmesine yönelik BM’nin kabul ettiği çerçeveyi reddediyorlar. İki devletli bir anlaşmada ısrar ediyorlar, Kıbrıslı Rumlar ise bölünmenin, adanın Türkiye'nin nüfuzuna mahkûm edilmesi, askeri teçhizatının ve askerlerinin orada sonsuza dek konuşlandırılması anlamına geleceğini düşündükleri için iki devletli bir anlaşmayı reddediyorlar.
*** BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, bu yıl içerisinde iki kez Hristodulidis ve Tatar’la bir araya geldi ve barış müzakerelerini canlı tutmak maksadıyla önümüzdeki aylarda yeniden bir araya gelmeleri bekleniyor…
Euronews haberi ve videosu için link:
(AP ve EURONEWS’dan özetle derleyip Türkçeleştiren: Sevgül Uludağ/YENİDÜZEN).
