KKTC’de, 2024 yılı Hane halkı işgücü araştırması (Anketi) sonuçları içinde yer alan, kayıt dışı istihdam verileri üzerinde ciddi anlamda durulması, düşünülmesi gerekmektedir.

Araştırmaya göre, ülke genelinde toplam istihdamın,185 bin 607 kişi olduğu açıklandı. Geçen yıl ise bu rakam 148.211 kişi olarak açıklanmıştı. Ülke genelinde istihdam oranı yüzde 50.5 olarak hesaplandı. Bu oran daha yüksek olmalıdır. Birçok gelişmiş ülkede çok daha yüksektir. En yüksek istihdam oranı yüzde 59.2 ile Girne’de, en düşük istihdam oranı yüzde 34.6 ile Lefke’de gerçekleşti.

2024 Hane Halkı İşgücü Anketinde, istihdam edilenlerin yüzde 86.1’inin yaptığı işten dolayı Sosyal Sigortalar Dairesi’ne, yüzde 2.8’inin Emekli Fonu’na, yüzde 3.1’inin diğer Sosyal Güvenlik kurumlarına kayıtlı olarak çalıştığı belirlendi.

Ancak, istihdam edilenlerin yüzde 8’inin ise, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalıştığı ortaya çıktı. Bu rakam, geçen seneye göre artmış durumdadır. Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışan 14 bin 805 kişinin yüzde 72.2’sini erkekler oluşturmaktadır.

Kayıt dışı çalışanların 2792 kişisi tarım sektöründe, 4330 kişisi inşaat sektöründe, 683 kişisi sanayi sektöründe ve yaklaşık 7 bin kişi de hizmetler sektöründe çalışmaktadır.

Öte yandan, kayıtsız çalışanların 5477 kişisi ücretli olarak, 3265 kişisi yevmiyeli olarak, 4513 kişisi kendi hesabına, 428 kişisi işveren ve 1124 kişisi de ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Kayıtsız çalışanlar içinde işverenlerin de bulunması, bu araştırmanın en önemli tespitlerinden biri olsa gerek.

Bu tabloya göre, ülkemizde yaklaşık 15 bin kişinin kayıtsız çalıştığını görmekteyiz. Ülkedeki toplam işsiz sayısının, 9 bin 552 kişi olduğunu düşündüğümüz zaman, kayıt dışı çalışan kişi sayısının, toplam işsiz sayısından oldukça fazla olması, sorunun ne kadar büyük boyutta olduğunu  net olarak göstermektedir.

Ülke ekonomisindeki en büyük sorunun kayıt dışılık olduğunu devamı konuşuyoruz. İstihdam hayatındaki kayıt dışılık da, bunun önemli bir parçasıdır.

Bu konuda mutlaka denetimler artırılarak, kayıt dışı çalışan bu insanlar kaydedilerek, sosyal güvenlik şemsiyesine altına alınmalıdır. Kayıt Dışı istihdamın artması, asgari ücretin arttığı bugünlerde, üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konudur.

Bunun yanında, istihdamda olup, sosyal güvenlik yatırımları ve vergileri  gerçek maaşı üzerinden değil, asgari ücret üzerinden yatırılan çok sayıda çalışanın olduğunu da biliyoruz. Eğer, bu konuda tedbirler alınırsa, devletin ve sosyal güvenlik kurumlarının gelirleri artacak,  çalışanların da emeklilik kazanımları çoğalacaktır.

Kayıt dışı istihdamın çoğalması, hem sosyal güvenlik fonlarının bütçelerinin zayıflamasına hem de bu kişilerin sosyal güvenlikten  yoksun olmasına neden olmaktadır.

KKTC’de yaşanan kayıt dışılıkta, çoğunlukla vergiden kaçınma ve kayıt dışı istihdam görülmektedir. Ülkemizde kayıt dışılık, bizim gibi küçük bir ülkeye göre çok büyük boyutlardadır ve vergi kültürüne de zarar vermektedir.

Ülkemizdeki kayıt dışılık sorununun azaltılması, kayıt dışılıkla mücadele edilmesi için, tüm devlet kuruluşları, özel sektör kuruluşları ve sivil toplum örgütleri işbirliği yapmalıdır.

Kayıt dışı istihdamla mücadele edilmesi noktasında, özellikle kayıt dışı olarak çalışan işçiler, devlet birimlerine ve yetkililerine yardımcı olmalıdır. En çok mağdur olanlar seslerini çıkarmazsa, bu sorunun çözülmesi veya azaltılması mümkün görülmemektedir.

Bugüne kadar kayıt dışılık, toplumun tüm kesimleri tarafından önemli bir sorun olarak görülmesine rağmen, maalesef, kayıt dışılığın azaltılması için, sorunun muhatabı olan kesimlerin hiçbiri, gerekli kararlılığı gösterememiş ve yapılması gereken mücadeleyi, eylemleri yapmamıştır.Bu da, üzerinde ciddiyetle düşünülmesi gereken somut ve ironik bir gerçekliktir.