Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi’nin 8 Nisan 2025 Salı günü, 19 Mayıs Türk Maarif Koleji’nin daveti üzerine okulda bir seminer gerçekleştirdiği öğrenildi. Kolej öğrencilerine verilen seminerde, Kayıp Şahıslar Komitesi’nin tarihsel ve bilimsel süreçleriyle ilgili bilgiler aktarıldı.

Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üyesi Hakkı Müftüzade’nin Birinci Asistanı Arkeolog Demet Karşılı, Araştırma Koordinatörü Yağmur Erbolay, Kazılar Koordinatörü Arkelog Erge Yurtdaş, Antropoloji Laboratuvarı Koordinatörü Antroplog İstenç Engin ve Kimliklendirme Koordinatörü olan genetik uzmanı Gülbanu Zorba, çalışmakta oldukları kendi alanlarıyla ilgili bilgi ve deneyimlerini, 10uncu ve 11nci sınıf öğrencileriyle paylaştılar.

Öğrenciler, Kayıplar Komitesi’nin aktarılan çalışmalarını büyük bir ilgi ve merakla dinlediler ve çeşitli sorular sorarak, konuyu daha iyi anlamaya çalıştılar.

19 Mayıs TMK öğrencileri, Kayıplar Komitesi yetkilileriyle hatıra fotoğrafı çektirdi

Kayıplar Komitesi yetkililerinin sunuşunu öğrenciler büyük bir merakla dinledi

***  KIBRIS’TAN HATIRALAR…

“Lefkoşa’daki Ayluga Kilisesi, 14-15 yaşlarındaki bir Kıbrıslıtürk çocuk tarafından tam dört kez yakılmaya çalışıldıydı…”

Harper Orhon arkadaşımız, Lefkoşa’daki Ayluga Kilisesi’nin 1957-58’li yıllarda 14-15 yaşlarındaki bir Kıbrıslıtürk çocuk tarafından tam dört kez yakılmaya çalışıldığını yazdı… Sosyal medyadaki paylaşımında Harper Orhon, özetle şöyle yazdı:

“Yıl 1957 veya 1958…

Ayluga Kilisesi tam dört kez aynı kişi tarafından yakıldı. Çünkü oraya Rum Papaz gelip vaaz veriyordu. Yakan kişi henüz 14 -15 yaşlarında idi. Tabii bu işleri kendi aklı ile değil, telkinle yapıyordu.

Aynı kişi vurulan bir Kıbrıslıtürk’ün öcünü almak için  okulun tuvaletine sakladığı gazyağlı bezleri ve benzini alıp başka bir kiliseye gider.  Kendi aklıyla intikam alacaktır.  Kapıların altına gaz yağlı bezleri sıkıştırıp yakmaya çalışırken onu İngiliz askerleri görür.  Ve sessizce ona yaklaşırlar ancak bir tanesi istemeden gürültü yapınca bizim 14 yaşındaki genç kaçar ancak İngiliz askeri onu görür ve ardından ateş eder. Vurmak için değil durdurmak için ve bizim kahraman yakalanır.  Onu Asmaaltı’nda bir yere götürüp kilitlerler. 5-6 saat sonra kapı açılır ve Türk bir hostes (giysisinden anlar hostes olduğunu) bayan ve iki İngiliz askeri onu oradan alıp sorguya götürürken Türk hostes bizim kahramana “Sakın adını doğru söyleme, başka isim uydur” der.  “Aileni bilirlerse onları da lokapa atarlar…” (Eskiden Kıbrıslı Türkler hapise “lokap” derlerdi)… 

Bizim kahramanı sorguya çekerler, o hep yanlış bilgi verir, çocuk olduğu için de onu serbest bırakmak zorunda kalırlar. Hostes  yine bizim kahramana “Sakın direk eve gitme çünkü seni takip edip evini bulacaklar” der bir ara.  Kahramanımız eve gitmez… O günlerde tellerle henüz tam ayrılmamış  Rum bölgesine giderken koşar ve bir anda kendini dikenli tellerin içinde bulur. Kendini takip eden İngiliz askerleri onu tellerden kurtarır o yine diğer tarafa gitmeye çalışır.  Askerler Türkler’in yoğun yaşadığı bölgeyi göstererek “Bu tarafa değil, diğer tarafa gideceksin” diye  birkaç kez ona bağırırlar.  O da onların gösterdiği tarafa yürümeye başlar. Bölgeyi iyi bildiğinden dolayı kendini landroverle takip eden askerlerden kurtulmak için landroverin giremeyeceği dar bir sokağa girmesiyle koşarak kaçar. İngiliz askerleri ta landroverden inip peşine düşsün ilk açık gördüğü kapıdan içeri dalıp yatağın altına saklanır.  İngilizler onu koşarak ararlar ancak girdiği evi görmezler. İngilizlerin koşuşturmasından ev sahibi de kapısını kapatır. Ancak on dakika kadar sonra yatağın altında olduğunu ev sahipleri karı koca fark eder. Ev sahiplerine sessizce “Beni ararlar” der. Onlar da sus işareti yapıp ortalığın yatışmasını beklerler. Artık hava kararmış ve ev sahipleri bizim kahramanın karnını da doyurup altıya beş on kala yolu kontrol eden ev sahibi ortalıkta İngiliz askeri olmadığından onu evine gönderirler.

Bu topraklarda var olmak için her Kıbrıslıtürk bir şeyler yaptı.

Kahramanımız halen yaşıyor.  Birçok buna benzer hikayesi var. 

En büyük hikayesi ise “Bugün güneyde idik. Trodos, Baf, Leymosun, Zigi’ye gittik. (Zigi’de bugün en az 50 Türk yemek yerdi)  BE GAVVOLLEM BİZ BUNLARDAN MAHRUM OLMAK İÇİN VERDİK BU MÜCADELEYİ?”  derken kastı yollar, insanların anlayışı, saygı, temizlik, insanların gülen yüzleri, turistlerin daha mevsim açılmadan bolluğu, restorantların doluluğu ve denizde duran koca koca gemiler… “GEL DE KISKANMA  BE…”

“BİZİM TARAFA BAKTIĞINDA DA PİSLİK, KÖTÜLÜK” derken sınır kuyruğunda yanımızdan geçerek 10-11 araba kadar sonra önümüze giren bir KKTC plakalı arabayı göstererek  “GEL DE BUNLARLA YAŞA”  dedi. Ardından da ilave etti “DAHA BU KIBRISLI YADA KIBRISLI İLE EVLİ  AHA AYNI COĞRAFYA,  BİZİ ENAYİ YERİNE KOR.  AMA BİZ ADAM DEĞİLİK, ADAM OLAYDIK BİZİM TARAF DA GÜNEY GİBİ OLURDU, YOK GELECEK DE BAŞI ÖRTÜLÜ OKULA GİDECEK YADA BUNUN GİBİ ÖNÜMÜZE GİRECEK...”

Mücadeleyi onlar verdi, biz küçüktük. Bu mücadele sonucunda geldiğimiz bu noktadan hiç kimse memnun değil.

BİN PİŞMAN O KAHRAMANLAR...”

***  BASINDAN GÜNCEL…

“Bildiğimiz Kıbrıs sorununun sonu…”

Andreas Paraskos/FİLELEFTHEROS

Cenevre’deki Kıbrıs sorununa ilişkin gayrı resmi toplantıda gerçekte neler oldu?

Her iki taraf da temel konularda önemli bir değişiklik yapmadı ve BM Genel Sekreteri bile beşli görüşmelerin özlü konuları ele alamamasına rağmen yeni bir toplantıyı güvence altına almasından memnun görünüyordu. Görev süresi Aralık 2026’da sona erecek olan Sayın Guterres’in, Kıbrıs Sorunu’nun son hücresini yarı canlı tutmak için zamanı var. Bu da Guterres’in “Bugün, tarafların diyaloğu sürdürme iradesi göstermesiyle 2017’den bu yana en önemli ilerleme kaydedildi” şeklindeki değerlendirmesini açıklıyor.

KIBRIS SORUNU KAYBETTİ…

Haziran 2017’de kapsamlı çözüm için bir çerçeve sunan aynı kişi Çarşamba günü ne kapsamlı çözümden, ne Çerçeve’den ne de anlamlı müzakerelerin yeniden başlaması ihtimaline dair herhangi bir şeyden bahsetti. En önemlisi—ve tesadüfi olmayan bir şekilde gözden kaçan—konferansın hiçbir noktasında hiçbir katılımcının iki bölgeli, iki toplumlu bir federasyondan ya da kapsamlı bir çözümden bahsetmeyerek Kıbrıs sorununun Crans-Montana’da kaybedildiğine dair öngörüleri doğrulamasıydı.

STATÜKOYU SÜRDÜRME KARARLILIĞI…

Kıbrıs’taki statükonun temsilcilerinin Cenevre toplantısına katılmayı Arşimet’in “düzenimi bozmayın” [Editörün notu: Noli turbare circulos meos!] ilkesine dayanarak kabul ettikleri anlaşılıyor. Spesifik olarak, toplantıya garantör güçler ve BM ile Gayrı Resmi olarak katılacaklarını, ve bir diğer toplantı ile daha önce uygulanmamış önerilerden geri dönüştürülmüş birkaç güven arttırıcı önlemi kabul edeceklerini söylediler. Tam olarak bunu yaptılar ve Temmuz ayında yeniden bir araya gelecekler—muhtemelen, sık sık yazdığım gibi, tampon bölgenin her iki tarafındaki rejimlere uygun bir şekilde hizmet eden statükoyu sürdürme konusundaki kararlılıklarını teyit etmek için.

KUMAR KAZANÇ BELGELERİNİN KABULÜ…

Bütün bunlar, meclisteki Kurumlar Komitesi’nde, Gümrük Dairesi’nin kuzeydeki sözde devletin kumarhaneleri tarafından verilen kumar kazanç belgelerini gerçeklikleri doğrulanamamasına rağmen kabul ettiğinin ortaya çıkmasıyla reddedilemez bir şekilde kanıtlandı. Bu durum, Kıbrıslırumların işgal altındaki bölgelerden hükümet kontrolündeki bölgelere binlerce euro nakit parayla dönmelerine, ve yabancıların da işgal altındaki bölgelerde yerleşik kumarhanelerden elde edilmiş kazançları gümrüğe beyan etmeleri koşuluyla Kıbrıs Cumhuriyeti’nden bavullar dolusu nakit parayla ayrılmalarına olanak tanımaktadır. Bu sistem, yüz binlerce euroluk kara paranın ara bölgeden geçişini kolaylaştırmaktadır.

ASIL KAYBEDEN GÖÇMENLER OLDU…

Böylece herkes Cenevre’den zafer kazanmış olarak ayrılırken, asıl kaybedenler Kıbrıs sorunu, Maraş, Omorfo, Karpaz ve mezarlık bakımının bir şekilde boş duran köylerine geri dönmelerine yol açabileceği umuduyla mülklerini sadece uzaktan izleyebilen tüm göçmenler olmaya devam etti.

Çarşamba günü, eski Kıbrıslıtürk müzakereci Özdil Nami, beşli görüşmelerin ardından X’te yaptığı paylaşımda “statüko duvarına daha fazla tuğla eklendiğini” ifade etti: “Bugün Cenevre’de statüko duvarına daha fazla tuğla eklendiğini gördük. İki liderin sonuçtan memnun olması sürpriz değil ancak BMGS’nin de bunun bir parçası olduğunu görmek acı vericiydi.” Daha sonra OMEGAlive’a konuşan Nami şunları söyledi: “Bu haftaki Cenevre görüşmeleri Kıbrıs’la ilgili üst düzey toplantıların en anlamsızı olarak tarihe geçecek. İlk kez garantör güçlerle liderler ve BM Genel Sekreteri’nin katıldığı bir toplantının gündeminde kapsamlı çözüm yoktu. Anladığımız kadarıyla toplantı sırasında ne federasyon, ne de iki devletli çözüm tartışıldı. Katılımcılar kapsamlı çözüm görüşmelerine geri dönebilmek için bir yol haritası üzerine dahi tartışmadılar. Bu tür görüşmelerin yokluğunda geriye kalan tek şey statükonun korunmasıdır. Cenevre toplantısına katılanların dile getirilmeyen mutabakatının bu olduğu açıktır.”

İKİ LİDERİN TAVRI…

Cumhurbaşkanı Hristodulidis Perşembe günü Brüksel’de AB’nin Kıbrıs meselesine olan ilgisinin altını çizdi. Euronews’a konuşan Hristodulidis şunları söyledi: “Dün Cenevre’de yapılan konferansta özellikle önemli gördüğüm bir şey var. Genel Sekreter’in ifadesiyle, 2017’den bu yana ilk kez olumlu gelişmelerin yaşandığı bir konferans. AB’nin müzakere sürecinin hem öncesi, hem de sonrası çerçevesinde aktif bir rol oynamaya kararlı olduğunu görüyoruz. AB’nin bizim perspektifimizden görebildiği iki şey nedeniyle özellikle memnunum: güvenilirliğimiz, siyasi irademiz ve aynı zamanda Kıbrıs Cumhuriyeti’nin oynadığı daha kapsamlı rol. Von der Leyen ve Costa’nın Kıbrıs konusunda Guterres’e gönderdikleri mektubun Kıbrıs meselesi ve müzakerelerin yeniden başlaması adına bir referans noktası oluşturduğunu tekrarlıyorum.”

Bilindiği üzere Cenevre öncesinde, artık halkla ilişkiler kontrolsüzlüğüyle karakterize edilen Nikos Hristodulidis, AB’nin gayrı resmi toplantıda Uyum ve Reformlardan sorumlu Komisyon Üyesi Rafaele Fitto tarafından temsil edileceğini açıklamıştı. Türkiye’nin buna itiraz etmesi üzerine Brüksel, Cenevre’ye sanki basit bir geziye çıkılmış gibi ikinci kademe bir yetkili gönderdi. Bu durum Hristodulidis’i, beşli görüşmelerde hiç sözü edilmeyen meşhur Von der Leyen ve Costa mektubunu talep etmeye zorladı. Bu arada, beşli görüşmelerden Kıbrıs meselesinin özüne ilişkin yetersiz sonuçlar çıktığı için Başkan Hristodulidis—ejderha dişi eken Cadmus gibi—yereldeki destekçilerinin açıklamalarına inanacağını ve seçmen tabanını güçlendireceğini umarak ülke içinde söylemler yayıyor.

Öte yandan Ersin Tatar, Maria Angela Holguin Cuellar’ın BM Genel Sekreteri tarafından kişisel elçi olarak, üzerinde mutabık kalınan işbirliği noktalarının uygulanmasına destek vermek ve Temmuz sonunda yapılacak bir sonraki 5+1 toplantısına hazırlık yapmak amacıyla görevine devam etmek üzere önerildiğini belirtti. Kıbrıs Türk tarafının bunu onayladığını ve Bayan Holguin’in atanmasının “çok muhtemel” olduğunu da sözlerine ekledi. Cenevre dönüşü Tatar, Kıbrıslı Türkler için “eşit egemenlik ve eşit uluslararası temsiliyet” konusundaki sabit pozisyonunu yineleyerek “Kıbrıs’ta federal bir çözüm modeli artık mümkün değildir. Bu sayfa kapanmıştır. Dört yıl boyunca egemenliğimiz, eşit egemenliğimiz ve eşit uluslararası temsiliyetimiz konusunda ısrar ettik, ve bu pozisyonumuzdan tek bir geri adım atmayacağız.” Türkiye ve toplantıya katılan TC Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın tam desteğine sahip olduğunu da sözlerine ekledi.

Peki şimdi ne olacak? Bayan Holguin’in BM Genel Sekreteri’nin elçisi olarak atanmasının açıklanmasını mı beklemeliyiz? Ve muhtemelen Paskalya’dan sonra Kıbrıs’a geldiğinde, geçiş noktalarının açılmasını denetleyecek mi? Ya geçen yıl Pile’de yaşananlar Erenköy’de de tekrarlanırsa? Ya da belki Holguin Ersin Tatar’ı pozisyon değiştirmeye ikna eder? Dahası, Sayın Tatar seçim kampanyasının ortasında Temmuz ayında yapılacak bir başka beşli görüşmeye katılabilecek mi? Tabii Tayyip Erdoğan Sayın Tatar’ın Kıbrıs Türk toplumuna yeniden liderlik etmesinin uygun olmadığına karar vermezse—özellikle de Ankara artık Türk ordusunun 28 AB ülkesini belli bir bedel karşılığında koruyan Avrupa askeri gücü olmasını isterken.

ABD İLE STRATEJİK DİYALOG…

Bu koşullar altında— kalıpların dışında düşünecek olursak —Kıbrıs’ı kurtarabilecek tek şey, Andreas Papandreu üssünün bir Amerikan hava üssüne, Mari’nin Fransızların dahil olmasıyla bir deniz üssüne, Dikelya’nın bir İstihbarat Merkezi’ne, ve tüm adanın ABD liderliğindeki Batılı güçlerin güneydoğu Akdeniz bölgesini kontrol edebileceği bir askeri merkeze dönüştürülmesine yarayacak ABD ile Stratejik Diyalog’tur. Böylece, güvenliğimiz ABD’nin sorumluluğunda olacağından, işgal ordusunun ayrılış zamanı artık bizi ilgilendirmeyecektir.

(FİLELEFTHEROS’ta 23.3.2025’te yayımlanan Andreas Paraskos’un yazısı PENNA tarafından Türkçeleştirildi).