8 Ağustos 2025 Cuma günü Washington’da bir araya gelen Ermenistan ve Azerbaycan liderleri yıllardır süren anlaşmazlığın sona erdiğini duyurdular.

ABD başkanı Donald Trump, iki lideri Beyaz Saray’da ağırladığı toplantıda imzalanan deklarasyonla “savaşı sonsuza kadar bitirdiğini” söyledi.

Dünya bu gelişmeyi sürpriz olarak niteledi. Batı her zaman olduğu gibi bu anlaşmayı desteklediğini açıkladı. Ancak Rusya pek hoşnut olmadı. İran ise bu anlaşmanın başkan Trump tarafından kotarılmasına karşı olduğunu, kendi sınırından geçecek koridorun güvenliğinin ABD tarafından sağlanmasına şiddetle karşı olduğunu duyurdu.

Azerbaycan’ın yakın dostu ve müttefiki Türkiye ise pek hoşnut olmasa da, Trump’a bir şey dememek için sessiz kalmayı, dahası destekler görünmeyi tercih etti.

Dünya bu gelişmeyi sürpriz buldu. Ama bu sonuç aylar süren diplomasinin sonucudur. Zirve, ABD Başkanı Trump'ın özel temsilcisi Steve Witkoff'un son aylarda bölgede yürüttüğü diplomasi trafiğinin ardından düzenlendi.

Zirvede alınan kararlar

1. İki ülke arasında 1992’de başlayan Karabağ savaşının sona ermesi. Ermenistan’ın, Azerbaycan’dan toprak talep etmesinin de son bulması.
2. İki ülke arasında güney sınırlarından oluşturulacak bir koridorla Ermenistan özerk bölgesi Nahçıvan ile Azerbaycan’ın karadan bağlanması. Aynı yoldan Türkiye ve Erivan’a da ulaşılabilmesi.
3. Başkan Trump, Azerilerin “Zengezur koridoru”, Ermenilerin de “Syunik koridoru” dedikleri koridorun adının “Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası” olacağını ve bundan onur duyduğunu açıkladı.
4. Zengezur Koridoru hakkında da konuşan Trump, ABD'nin Ermenistan ile 99 yıllık bir anlaşma imzaladığını ve bu anlaşmanın 99 yıl daha uzatılacağını söyledi:

İki ülke arasında sağlanan barış anlaşması ile ABD Kafkasya’ya yerleşmiş olacak. Ukrayna ile uzun bir savaşa giren ve bundan dolayı iyice zayıflayan Rusya kendi arka bahçesi olarak gördüğü eski Sovyet Cumhuriyetlerini bile ABD’ye kaptırıyor.

Açıkçası 2022’de başlayan ve Azerbaycan’ın, Karabağ’ı geri almasıyla sonuçlanan savaş Rusya’nın sağladığı ateşkes anlaşması ile sona ermişti. Ateşkes anlaşmasının garantörü de Rusya idi.

Üstelik o dönemde de gündemde olan Zengezur koridorunun güvenliği bu ateşkes anlaşmasına göre Rus askerleri tarafından sağlanacaktı. Şimdi Rus askerlerinin yerini Amerikan askerleri alacak.

Güçlü bir Rusya böyle bir gelişmeye asla izin vermezdi. Ama Ukrayna’da batağa saplanan ve bu nedenle zayıflayan Rusya bu gelişme karşısında yalnızca bir açıklama ile yetinmek durumunda kaldı.

Trump’ın bu anlaşmayı kotarmasını sağlayan ise Azerbaycan-İsrail dostluğudur.

2022 savaşında Azerbaycan’a en büyük desteği veren iki ülkeden biri Türkiye, öteki de İsrail idi. Azerbaycan halkı zafer kutlamalarına Azerbaycan bayrağının yanında Türkiye ve İsrail bayraklarıyla katılmıştı.

Bugün hala İsrail petrol ihtiyacını Azerbaycan’ın Türkiye üzerinden Akdeniz’e kadar gelen boru hatlarından karşılıyor.

Trump’ın da o bölgeye yerleşmesiyle birlikte ABD ve bölgedeki güvenilir müttefiki İsrail hem Orta Doğu’yu, hem de Orta Asya’yı istediği gibi biçimlendirecektir.

*****

Bu gelişmeler elbette Kıbrıs’ı da doğrudan etkiyecektir. Yakında KKTC’yi tanıyacağı iddia edilen dost ve kardeş Azerbaycan’ın artık ABD’den izin almadan istese de böyle bir adım atamayacağı ortadadır.

Hatırlarsınız bu yılın Nisan ayında Avrupa Birliği ile Orta Asya ülkeleri arasındaki ilk defa gerçekleşen zirvede, Kıbrıs konusunda Türkiye’nin onaylamadığı bir karara imza atılmıştı.

Zirveye Orta Asya'dan beş devlet katılmıştı: Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan.

Bu ülkeler “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti"nin kurulmasını kınayan ve tanımama çağrısı yapan BM Güvenlik Konseyi'nin 541 ve 550 sayılı kararlarına bağlı kalacaklarını açıkladılar.

O dönem bu kararı değerlendiren Kırgız uluslararası ilişkiler uzmanı Dr. Chinara Esengul “Kültürel ve etnik bağlardan kaynaklanan duygusal tepkiler anlaşılabilir. Fakat günümüzde dış politikaya yön veren şey stratejik hedefler ve yatırım fırsatları olmalıdır” demişti.

Şimdi anladınız mı hayal kurmakla yol yürünemeyeceğini, siyasetin gerçekçi olması gerektiğini, gerçekçi olmayan, ayakları yere basmayan siyasetin er ya da geç sizi yarı yolda değil, yolun başında bıraktığını.

*****

Trump başarılarıyla övünebilir. Hatta Ermenistan başbakanı Paşinyan ile Azerbaycan devlet başkanı İlham Aliyev’in önerisiyle kendisine Nobel Barış Ödülü de verilebilir.

Ama bu insanlığın gözünde Trump’ı asla barışçı yapmaz. Çünkü Amerika barış ve demokrasi götüreceğim dediği hiçbir ülkeye barışı da demokrasiyi da götürmediği gibi savaş ve istikrarsızlık götürdü.