Bütçe ile ilgili yazdığım son 2 yazıda, 2026 devlet bütçesinin bazı genel kısımlarından bahsetmiştim. Bugünkü yazımda ise, bütçenin önemli gördüğüm diğer bazı detaylarına  değineceğim.

2026 Bütçesine göre, Mahalli gelirler yaklaşık 126.5 milyar TL olarak öngörülmüştür. 2025 yılında ise mahalli gelirler 86.1 milyar TL idi. Yaklaşık yüzde 46  civarında bir artış öngörülüyor. Bu yılki enflasyon oranı beklentisi civarında bir artış olduğunu görüyoruz.

Doğru ekonomi ve maliye politikaları uygulanıp, enflasyon ve pahalılık azaltıldığı taktirde, Mahalli gelirlerin, güney geçişleri, turizm, yükseköğretim gelirleri, başta ithalat vergileri, KDV, FİF, Gelir ve Kurumlar vergileri ile birlikte öngörülenin de üstünde gerçekleşmesini bekliyorum. Geçmiş yıllarda da, mahalli gelirler, bütçede öngörülenin çok daha üstünde gerçekleşiyordu.

Bütçedeki mahalli gelir  kalemleri, uzun yıllardır düşük düzeyde, gider kalemleri ise, daha cömert öngörülmektedir. Yıl sonu geldiğinde de, gelirler öngörülenden daha fazla gerçekleştiği için, bütçe açıkları düşmektedir. Bu durum da, Maliye Bakanlığı  başarısı olarak sunulmaktadır.

Öte yandan, mahalli gelirlerin düşük öngörülmesi, Belediyelere yapılan devlet katkısını da azaltarak, belediyelere olumsuz etki yaratmaktadır. Bu konuda, belediyelerin var olan şikayetleri yerindedir.

2025 bütçesinde Belediyelere yapılacak hazine yardımları, yaklaşık 7.9 milyar TL olarak öngörülmüştü.2026 yılında ise, 11.7 milyar TL öngörülmektedir. Geçen yıla göre yaklaşık yüzde 47 artış mevcuttur. Ancak, hizmet götürülen nüfus, yükselen enflasyon ve hayat pahalılığı ödeneğini düşündüğümüz zaman, bu artışın da, yeterli olacağına pek emin değilim.

Devlet katkı payları, birçok belediyenin borçları ve gereğinden fazla istihdam yükü nedeniyle, giderlerini karşılamaya yetmemektedir.Bu nedenle, Belediyelerin kendi öz gelirlerini artırmaları ve kendi kendilerine yeten duruma gelmeleri şarttır.

Yatırımlar, ekonomik büyümeye önemli katkı sağlamaktadır. 2026 bütçesinde ayrılan, yaklaşık 9,9 milyar TL tutarındaki  Mahalli yatırım miktarı, altyapı ve üst yapı yatırımları için, umarım yeterli olur. Özellikle, Güzelyurt ve Girne hastanelerinin akibetini bölge halkları merakla beklemektedir. Yaşanan enflasyon ve kur farkları nedeniyle, çoğu zaman bu yatırım tutarları yeterli olmamaktadır.

Geçen seneye göre, yaklaşık yüzde 25 artacağı düşünülen Fiyat istikrar fonu ve yüzde 42 artacağı tahmin edilen diğer fon gelirlerinin, toplamda 13,3 milyar TL olarak gerçekleşeceği öngörülmüştür.

Bu fon gelirlerinin de, artan ithalat, dış talep artışı  ve enflasyonun azalmasıyla daha da çoğalabileceğini  düşünüyorum. Öte yandan, bu fon gelirleri adaletli değildir. Gelire göre değil,  tüketim üzerinden ödenmektedir ve geliri düşük olan da, yüksek olan da ayni vergiyi ödemektedir.

2026 yılında, Hükümet, küçük ve orta boy işletmelere, hibe ve düşük faizli kredi programlarıyla destek olmalıdır. Yapılacak doğru icraat ve politikalarla reel sektörün daha fazla iş yapması,  ekonomik büyümeye ivme kazandırması ve istihdama katkı yapması sağlanmalıdır. Geçmiş yıllarda bunu pek göremedik.

Enflasyon ve hayat pahalılığının azalması ve hayatı ucuzlatmak için, hükümet, gerekli tedbirleri son yıllarda almamaktadır.Bundan dolayı, bütçedeki hayat pahalılığı ödenekleri yeterli olmamakta, böylece bütçe açıkları giderek artmaktadır.

Devletin gelirleri artırma politikası, vergi oranlarını artırmak yerine, ekonomiyi canlandırıp, büyüterek ve adil vergi toplanması yoluyle, çok kazanandan çok, az kazanandan az vergi toplayarak olmalıdır.

Ayrıca, adaletsiz olan dolaylı vergileri (katma değer vergisi,  fon, harç vb) azaltmak, daha adil olan doğrudan vergileri toplama kabiliyetini artırmak hedeflenmelidir.

2026 yılında, döviz ve petrol fiyatları ile enflasyon gelişmeleri dengeli bir seyir izlemezse, gelirler yeteri kadar artmaz, giderlerde tasarruf sağlanmazsa, 25 Milyar TL’ yi aşan rekor bütçe açığı maalesef artabilecektir.

2026 bütçesinin temel hedefi, başta kamusal sağlık ve eğitim hizmetleri ile alt yapılarının  güçlendirilmesi, özellikle küçük işletmelere, küçük esnaflara hibe ve işveren prim desteği verilmesi, sosyal yardım ve engelli maaşı alanları ve asgari ücretlileri desteklemesi, enflasyonu önleyip, hayatı ucuzlatması olmalıdır. Ancak, mevcut hükümetin böyle bir gailesi, planlaması ve icraatı bulunmamaktadır.