2018-2026 KKTC-TC İKTİSADİ ve MALİ İŞBİRLİĞİ PROTOKOLLERİNE GÖRE KAMU MALİYESİNE USD. OLARAK VERİLMESİ TAAHHÜT EDİLEN KREDİLER GERÇEKLEŞTİ Mİ?

YILLAR İTİBARİYLE KKTC'nin ÖDEDİĞİ SENYORAJ NEDİR?

KKTC İTHAL ENFLASYONLA BEDEL ÖDÜYOR MU?

Başlık sonrasında yazının başında belirtmem gereken önemli bir nokta her ne kadar 2 ülke arasında imzalanan uluslararası bir anlaşma olsa ve taraflar taahhütlerini yerine getirmede sorumlu olsalar bile,

Türkiye'nin özellikle son yıllarda ekonomik olarak içine düştüğü zayıf durum, büyük 17 Ağustos depreminin getirdiği ek mükellefiyetler, nihayetinde ki en önemli gördüğüm ve birçok ekonomistin de ifade ettiği gibi yanlış para politikası nedeniyle içine düştüğü mali sıkıntılar buna engel olmuştur.

Ancak KKTC açısından sürece baktığımız zaman grafiğimizden görüldüğü üzere imzalanan protokollerde ki gerçekleşme oranları çok düşüktür.

Kamu maliyesine anlaşmalarla kayıt altına alınan USD bazında kredilerin gerçekleşmesi sadece 2022 yılında (Bir miktarda üzerinde) olmuştur. Özellikle son yıllarda olmak üzere aktarılan kaynak diğer tüm yıllarda çok düşük kalmıştır.

Kredi olarak aktarılan kaynağı 2018 -2025 dönemi (2025 10 aylık) konsolide edilmiş rakamlar üzerinden belirtirsek toplamda verilmesi öngörülen, (USD Kredi)

PROTOKOLLER TOPLAMI: 15.410.000.000 TL

GERÇEKLEŞME: 5.270.647.544 TL

GERÇEKLEŞME %'si: %34,20

Bu aşamada KKTC'ye anlaşmalarla aktarılan Hibeler ile KKTC'nin özellikle yatırımlar sayesinde alt yapısını iyileştirdiğini belirtmem gerekir. Ancak bu noktada da özellikle son yıllarda aktarılan kaynakların KKTC'nin ihtiyaç ve öncelikleriyle örtüşmediğini de vurgulamam gerekir.

Peki KKTC hibe ve kredi olarak hep alan mı? hiçbir şey vermiyor mu? Herhangi bir bedel ödemiyor mu? ÖDEMEZ OLUR MU?

KKTC olarak ödenen en büyük bedel TL kullanımından dolayı ENFLASYON İTHAL ETMEMİZ, YANİ ENFLASYON VERGİSİ ÖDEMİŞ OLMAMIZDIR.

Bu noktada KKTC olarak kendi paramız olmadığı ve TL kullandığımız için GSYİH rakamlarımız üzerinden SENYORAJ gelirini de Türkiye elde etmektedir. SENYORAJ kelimesinin ne anlama geldiğini açmak için DAÜ Bankacılık ve Finans Bölümü Başkan Yrd. PROF.DR Mete Feridun'un KKTC Ekonomi Yazıları başlığı altında sosyal medya hesabı üzerinden paylaştığı yazı dizisi YAZI 16'dan bir kısım alıntıları paylaşırsam,

PROF.DR Mete Feridun:

*** KKTC ekonomi yönetimi senyoraj geliri elde edememektedir.

*** Senyoraj geliri, merkez bankalarının para basma yetkisi çerçevesinde basmış olduğu paranın gideri çıkartıldığında geriye kalan reel değeri ifade etmektedir. Bu şekilde hükümetler vergi dışında bir gelir elde edebilmektedir.

***Bu şekilde hükümetler vergi dışında bir gelir elde edebilmektedir. Literatürde “enflasyonist finansman politikaları” olarak anılan bu yöntemle enflasyon bir enstrüman olarak kullanılarak kamu harcamalarının finansmanına katkı sağlamaktadır

***Türkiye’de para basma imtiyazı TCMB’ye verilmiş olup elde edilen senyoraj geliri Hazine’ye aktarılmaktadır. Türkiye için senyoraj gelirin büyüklüğü farklı dönemler için farklı çalışmalar çerçevesinde 1980’lerde GSYH’nin yaklaşık %1.5 ve %3.5’i civarında hesaplanırken, daha sonraki dönemlerde ise GSYH’nin yaklaşık %1 ve %3’ü civarında hesaplanmaktadır.

***KKTC açısından senyoraj gelirinin önemini hesaplamak mümkündür. Bu oran ihtiyatlı olmak açısından %1.5 olarak kabul edilebilir.

*** Türkiye’den KKTC’ye yapılan kredi yardımının da yaklaşık olarak bu rakama eşit olduğu görülmektedir. Dolayısıyla KKTC’nin senyoraj kaybı için telafi edildiğini söylemek mümkün görünmektedir. (2022 yılı için söyledi)

NOT: Yazının devamında yıllar itibariyle KKTC'nin ödediği SENYORAJ VERGİSİNİ ve kamu maliyesine kredi olarak aktarılan miktarları yazdım.

***KKTC ekonomisi yine çok büyük ölçüde kendi kontrolü dışındaki sebeplerden kaynaklanan bir “ENFLASYON VERGİSİ” ile karşı karşıya kalmaktadır.

***KKTC’de enflasyon vergisini TL’nin satın alma gücündeki düşüş nedeniyle TL kullanan kesimlerden dolaylı yoldan alınan bir gelir olarak kabul edecek olursak, KKTC’deki enflasyonun büyük ölçüde

Türkiye’deki para politikasının bir yansıması olduğunu kabul etmemiz gerekmektedir.

Değerli Mete Feridun Hocanın zaman ayırıp, araştırma yapıp rahatlıkla bir kitap olacak ve bilgi paylaşıldığı zaman değerli olur ilkesinden hareketle kitap öncesi paylaşma adına sosyal medya hesabından paylaştığı yazı dizisinde dün itibariyle 19. yazısını paylaştı.

Özelde bu ülke ekonomisi, genelde ise ülkeyle ilgili gailesi olan her kesin okuması gerektiğini vurgularken özellikle iktidarı, muhalefeti ayırt etmeksizin bu ülkeyi yöneten ve yönetmeye talip olan tüm siyasilerin bu yazıları okumasını salık veririm.

Bu aşamada Mete hocanın ihtiyatlı olarak belirttiği KKTC'nin TL kullanımından dolayı yıllık GSYİH rakamlarına göre (2025 ve 2026 Tahmini OVP rakamlarıdır.) TC. Hazinesine ödediği %1,5 SENYORAJ (%3'e kadar çıkabilir) oranıyla KKTC kamu maliyesine kredi olarak verilen 2018 -2025 dönemi ki 2025 yılı 10 aylık kredi gerçekleşme rakamları aşağıdaki gibidir.

2018: GSYİH 18.520.400.000 TL %1,5 ÜZERİNDEN ÖDENEN SENYORAJ VERGİSİ: 277.806.000 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: 40.788.031 TL

2019: GSYİH 21.425.920.941 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 321.388.814 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: SIFIR TL

2020: GSYİH 21.450.655.244 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 321.759.829 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: 563.689.935 TL

2021: GSYİH 30.257.796.379 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 453.866.946 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: 491.584.324 TL

2022: GSYİH 74.024.137.462 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 1.110.362.062 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: 1.191.958.481 TL

2023: GSYİH 132.350.516.376 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 1.985.257.746 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: 991.697.318 TL

2024: GSYİH 231.983.800.569 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 3.479.757.009 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: 291.730.794 TL

2025: OVP TAHİMİNİ GSYİH 259.274.800.000 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 3.889.122.000 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ (10 AY): 735.772.154 TL

2026: OVP TAHMİNİ GSYİH 322.722.800.000 TL %1,5 ÜZERİNDEN VERİLEN SENYORAJ VERGİSİ: 4.840.932.000 TL

PROTOKOLLE USD BAZINDA VERİLEN KREDİ: ????

NOT: KKTC'deki çok ciddi rakamlara ulaşan KAYIT DIŞI EKONOMİ ve GSYİH hesaplamalarındaki muhtemel eksik/yanlış hesaplamalardan dolayı KKTC'nin gerçek GSYİH rakamı çok daha yüksektir. Dolayısıyla KKTC tarafından Türkiye hazinesine ödenen SENYORAJ VERGİSİ çok daha yüksektir.

Bu noktada TL dışında başka bir para birimi örneğin EURO kullansak yine senyoraj vergisi ödemiş olmayacak mıyız sorusuna teknik olarak evet ödemiş olacağız ancak TL'ye oranla çok daha istikrarlı bir para birimi olması nedeniyle İTHAL ENFLASYONDAN yani ENFLASYON vergisi ödemekten kurtulacağız.

Ülkede kamu maliyesi dahil REEL SEKTÖR ileriye dönük planlama yapabilecektir. EN ÖNEMLİSİ ÜLKEDE FİYAT İSTİKRARI OLACAKTIR.