Nügen Derman Duru
nugenduru@hotmail.com

Aynı başlıklı bir önceki yazımda, okullardaki eğitici kol faaliyetlerinden, öğrenci kulüplerinden, 21. yüzyıl düşünme becerileri olarak kabul edilen eleştirel, yaratıcı, özenli ve dayanışmacı düşünmeden, bunların kazandırılmasında felsefe kulüplerinin öneminden ve Lefkoşa Türk Lisesi Felsefe ve Düşünce Kulübü örneğini seçmemdeki nedenlerden söz ettim. Yazımın devamı olan ikinci kısmında, Lefkoşa Türk Lisesi Felsefe ve Düşünce Kulübü örneğinden hareketle, felsefe kulüplerinin çalışmalarının öğrencilerdeki kazanımlarına değineceğim.

Felsefe kulüpleri, öğrencilerin sorgulayıcı ve eleştirel düşünme alışkanlığı kazanmalarına, farklı disiplinler arasında bağlar kurmalarına, özgün görüşler geliştirmelerine, iletişim kurarak iş birliği yapabilmelerine ortam hazırlar. Düşündüklerine dayanak gösteren, kendisini ve dünyayı tanıyan, dünya sorunlarını gören, aynı zamanda bunlara hassasiyet gösteren gençler yetiştirmek, eğitimin en önemli hedefleri arasındadır. Demokrasinin yerleşip gelişmesinde felsefe eğitiminin önemi bugün uluslararası örgütler tarafından kabul görmekte ve desteklenmektedir. UNESCO, felsefe eğitimini demokrasinin vazgeçilmez bir parçası olarak kabul etmekte; felsefeye olan ilginin artmasını sağlamak amacıyla çeşitli organizasyonlar yapmaktadır. Bunlar, Dünya Felsefe Günü, Uluslararası Felsefe Olimpiyatı (IPO), Baltık Ülkeleri Felsefe Olimpiyatı (BSPEE) ve Ulusal Felsefe Olimpiyatıdır. Felsefe olimpiyatı, lise öğrencileri düzeyinde yapılan felsefi deneme yazma yarışmasıdır. Türkiye Felsefe Olimpiyatı (TFO), Uluslararası Felsefe Olimpiyatının (IPO) ulusal düzeyde yapılan aşamasıdır. IPO kurucu üyesi ve Türkiye Felsefe Kurumu (TFK) Çocuklar İçin Felsefe Birimi Başkanı olan Nuran Direk, Türkiye Liseler Arası Felsefe Olimpiyat organizasyonunu yürütmektedir. (1) Nuran direk, 2016 yılında Kuzey Kıbrıs Liselerarası Felsefe Olimpiyatının yapılması için felsefe öğretmenleri ile çalışmalar başlatmıştır. Nuran Direk, Gülşen Öz ile birlikte, ulusal düzeyde bir felsefe olimpiyatının organize edilmesi ve Uluslararası Felsefe Olimpiyatı’na (IPO) öğrenci gönderilmesi için, Kuzey Kıbrıs’taki felsefe öğretmenleri ile çalışmalarını sürdürmektedir.

Lefkoşa Türk Lisesi Felsefe ve Düşünce Kulübü

Lefkoşa Türk Lisesi, Kuzey Kıbrıs’ın en eski lisesidir. İlkokulun ikinci kademesinde eğitim vermek üzere rüştiye olarak 1862’de Lefkoşa’da kuruldu. Uzun bir süre erkek öğrencilerin gittiği bir okul oldu; bu nedenle Erkek Lisesi olarak da bilindi. 1937’de kapılarını kız öğrencilere de açtı. 1933 yılında okul müdürü olan İsmail Hikmet Bey’in öğrencilere yönelik atölyeler açtığını görmekteyiz. İlk defa öğrenci birliği de bu dönemde kuruldu. 1960’tan itibaren okul, Lefkoşa Türk Lisesi adı ile eğitim ve öğretimine devam etmektedir. (2) Bugün LTL dışındaki tüm liseler (Kolejler, Güzel Sanatlar Lisesi, Fen Lisesi, Anadolu Lisesi ve Meslek Liseleri) sınavla öğrenci almaktadır. Öğrenciler ilkokuldan itibaren bu sınavlara hazırlanmakta, bu okullardan birine giremeyenler, klasik eğitim veren Türk Lisesi gibi okullarda yerleştirilmektedirler. Bunun yanında, göçle gelen yabancı öğrenciler de çoğunlukla klasik liselere yerleştirilmektedir. Eleyici eğitim sisteminin ve göçlerin etkisiyle okulda sosyal, ekonomik ve psikolojik birçok sorun yaşanmaktadır. Bu sorunların bilinciyle Lefkoşa Türk Lisesi okul idaresi, “Her çocuk öğrenir.” anlayışından hareketle, çoğu dezavantajlı ailelerden gelen öğrencilere olanaklar yaratmaya çalışmakta, öğretmenlerinin bu konudaki eğitimlerine ve sosyal aktivitelere önem vermektedir.

LTL Felsefe ve Düşünce Kulübü, 2000 yılında bir öğretmen ve iki öğrenci ile Düşünce Kulübü olarak çalışmalarına başlamış, daha sonra adı Felsefe ve Düşünce Kulübü şeklinde değiştirilmiştir. Kesintisiz 23 yıldır varlığını sürdüren kulüp, yaptığı çalışmalarla, okulda felsefeye ve bilime olan ilginin artmasında etkili olmuştur. Bu uygulamalar diğer okullara ilham ve cesaret verecek niteliktedir. Kulüp çalışmalarını felsefe odasında yürütmektedir. Felsefe odası 2010 yılında Avrupa Birliği destekli Herkes İçin Çağdaş Eğitim projesi kapsamında oluşturulmuş, TFK Başkanı Ioanna Kuçuradi’nin, kulüp öğrenci ve öğretmenlerinin desteği ile odaya bir de kütüphane kazandırılmıştır.

Kulüp, eğitim yılının başında, tanıtım günü yaparak kayıt kabul etmektedir. Dileyen her öğrenci kulübe katılabilmektedir. Disiplinler arası çalışmalar yapabilmek için, felsefe öğretmenlerinin yanında tarih, biyoloji, coğrafya gibi farklı alan öğretmenleri de kulüpte çalışabilmektedir. Çokkültürlü eğitim müfredatına uygun bir şekilde planlama ve iş bölümü yapılmakta, etkinlik ve çalışmalar buna göre seçilip yürütülmektedir. Her pazartesi öğleden sonra öğrenci ve gönüllü öğretmenlerle atölye çalışmaları yapılmaktadır. Çalışmalarda özellikle gözetilen temel ilkeler, öğrenciyi merkeze koyma, üretkenliği sağlama ve hiyerarşinin oluşmamasına özen göstermedir. 

Sınıfı bir soruşturma topluluğu olarak düşünen Çocuklar İçin Felsefe (P4C), kulüp atölyelerinde ağırlıklı olarak tercih edilen pedagojidir. Matthew Lipman tarafından geliştirilen bu pedagojide, öğrencilerin özgürce düşüncelerini dile getirmeleri, birbirlerini dinlemeleri ve düşüncelerini gerekçelere dayandırmaları teşvik edilmektedir. Atölyeyi yöneten kişi, bilgiyi aktaran, öğreten değil, düşünmeye, konuşmaya ve soruşturmaya teşvik eden, sağlıklı bir diyalog ve soruşturma ortamını tesis eden kişidir. (3)

Kulüpte, okul, müze, kafe ve ören yerlerinde yapılan atölyelerin yanında, metin analizi, yaratıcı drama, tiyatro, gezi ve felsefe olimpiyatlarına hazırlık çalışmalarına da yer verilmektedir.

2018 yılından başlayarak okul çapında felsefi deneme yazma yarışmaları yapılmaktadır. Uluslararası Felsefe Olimpiyatı ile aynı formatta düzenlenen yarışmada, dereceye giren öğrenciler, Kuzey Kıbrıs Felsefe Olimpiyatı’nda okul adına yarışmaktadırlar. Öğrenciler, 2018 ve 2019 yıllarında yapılan Kuzey Kıbrıs Liseler Arası Felsefe Olimpiyatlarında başarılı sonuçlar almışlardır.  Kulüp ayrıca TFK Çocuklar İçin Felsefe Birimi öncülüğünde başlatılan Kuzey Kıbrıs Liseler Arası Felsefe Olimpiyatlarının 2019 organizasyonunu da üstlenmiştir. 2020’de Nuran Direk’in davetiyle 25. Türkiye Felsefe Olimpiyatına ‘misafir’ olarak katılan 4 öğrenci, sıralamada ilk 50 içerisine girmiştir. Çalışmalarda rekabet ortamı yaratmak yerine, öğrencilerin sonuçtan çok sürece odaklanmalarını sağlamaya özen gösterilmektedir. Çünkü yarışmalar çoğu zaman acımasız rekabet ortamı oluşturmaya elverişlidir. Bu nedenle, öğrencilerin tüm etkinliklerde süreçteki kazanımlara odaklanmalarına özen gösterilmektedir. Kazanımlar deneyimlendikçe, öğrencilerin bakış açılarının da değiştiği gözlenmektedir.  Kulüp çalışmalarının, öğrencilerin gelişimlerine olan katkısı 2014 yılında yapılan AB destekli “Eğitimde Çokkültürlülük” projesinde de raporlanmıştır. (4)

Yine, 2018 yılında kulüp öğrencileri ile yapılan bir yüksek lisans tezi çalışmasının verileri de bunu desteklemektedir. Çalışmada, “Lise Öğrencilerinin Kendini İfade Etmede Yaratıcı Dramada Felsefi Öykülerden Hareketle Forum Tiyatro Tekniği Konusunda Nasıl Bir Uygulama Çalışması Planlanabilir?”  Sorusuna yanıt aranmıştır. Çalışmada öğrencilerin kendilerini ifade etme, olaylara nesnel bakma, problem tanımlama, yeni fikirler ortaya koyma becerilerinde gelişme olduğu görülmüştür. Farklı sınıflardan 17 öğrenci ile yapılan çalışmada, felsefi kitapların içerikleri ve felsefi öyküler kullanılmıştır. (5)

Günümüzün değişen koşulları, eğitimde yeni pedagojilere yer açma ihtiyacını doğurmuştur. Alternatif olabilecek pedagojiler, öğrenci kulüpleri aracılığı ile uygulanabilmektedir. LTL Felsefe ve Düşünce Kulübü bu anlamda dikkate değer bir örnektir. Unutmamalıyız ki çağdaş eğitimin ön koşulu, öğrencilerin hayal gücünü kısıtlamadan, özgürce düşündüklerini ifade edebilecekleri, tartışabilecekleri güvenli öğrenme ve tartışma ortamları oluşturmaktır. Güvenli ortamla kastedilen şudur; öğrenci okul ve sınıf ortamında zorbalığa uğramayacak, düşüncelerinden, görünüşünden, ırkından, kültüründen, konuşma ve giyim tarzından, akademik düzeyinden vb. özelliklerinden dolayı ötekileştirilmeyecektir. İnsan olma özü ancak bu şekilde geliştirilmektedir. Sorgulama, olaylara farklı bakma, eleştirel ve yaratıcı düşünme, düşündüklerini ifade etme, başkalarının düşüncelerine ve haklarına saygılı olma gibi pek çok kazanımında felsefe kulüpleri, öğrencilere değişim için güçlü bir alan açmaya adaydır.

Kaynaklar:

(1) Türkiye Felsefe Kurumu Çocuklar İçin Felsefe Birimi, https://www.tfk.org.tr/cocuklar-icin-felsefe-birimi224.html

(2) Öksüzoğlu, Meryem, Rüştiye’den Günümüze Lefkoşa Türk Lisesi, Mayıs 2008, Lefkoşa

(3) Tunç, Aynur İlhan, Çocuklarla Felsefe,  https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1335717

(4) Öksüzoğlu, Meryem, Uludağ, Güven, Duru Nügen, Aksoy, Jülin, Oğuz, Mete, “Geleceğe Bin Adım - Eğitimde Çokkültürlülük”,  Lefkoşa Türk Lisesi Yayını, 2016

(5) Ankay, Ruhsan, Öğrencilerin Kendilerini İfade Etme Becerilerini Geliştirmede Drama     Yönteminin Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi, YDÜ Yüksek Lisans Tezi, 2018

  *Lefkoşa Türk Lisesi Felsefe ve Düşünce Kulübü ile ilgili güncel bilgiler, LTL Felsefe ve Düşünce Kulübü öğretmenlerinden alınmıştır.