“Birleşik Krallık’ta yaşayan, eğitim gören ve çalışan Kıbrıs vatandaşlarının durumu sadece yılsonuna kadar değil daha sonra da değişmeyecek.”
“Kıbrıs’ta yaşayan Britanyalılardan söz eden Lillie, adanın güneyinde ikamet eden 70.000 Britanyalı, adanın kuzeyinde ikamet eden 13.000 Britanyalı bulunduğuna dikkat çekti.”
Rally Papageorgiou / CNA
47 yıl sonra 3 Ocak 2020’de Avrupa Birliği’nden ayrılan Britanya Krallığı’nın şimdiki hedefi Avrupa’yla “sıfır kota ve ticarette sıfır gümrük” gibi iddialı bir anlaşma yapmak.
Brexit’le ilk kez bir üye devlet Avrupa Birliği’nden ayrılıyor.
Britanya’nın Kıbrıs Yüksek Komiseri Stephen Lillie, bundan sonra ne olacağını, iki ülkede yaşayan Kıbrıs ve Britanya vatandaşlarına neler uygulanacağını anlattı; tarihten gelen anlamlı ilişkilerin, bağların ve iki ülke arasındaki karşılıklı bağların altını çizdi.
Lillie, Birleşik Krallığın Brexit’ten sonra bu bağların daha da güçlenmesini beklediğini söyledi.
BM Güvenlik Konseyi’nin UNFICYP kararını iyi, dengeli bir karar olarak niteleyen Lillie, Brexit’ten sonra ülkesinin siyasi eşitlikle, iki bölgeli, iki toplumlu bir federasyon çözümünü desteklemeye devam edeceğini söyledi.
Nisan’da Kıbrıs Türk liderinin seçiminden sonra Kıbrıs için bir 5+1 görüşmesi yapılması gerektiğini belirten Stephen Lillie “Türkiye’nin Kıbrıs’ın uluslararası açıdan kabul edilmiş Münhasır Ekonomik Bölgesi’nde (MEB) sondaj yapmasını” da kınadı, “gerilimin düştüğünü görmek istiyoruz” dedi.
Brexit sonrası ne olacak?
Yüksek Komiser Lillie, Brexit’le tamamen bağımsız egemen bir devlet oluyoruz. Sonra Dünya sahnesinde liberal, özgür ticaret yapan, Batı değerlerinde, insan hakları için uluslararası sistem temelinde yasalarla ayakta duran çok aktif bir ülke olacağız” dedi.
“Bu itibarla Avrupa Birliği ile yakın işbirliğine devam edeceğiz ancak bu ilişki iki egemen eşit arasında bir ilişki olacaktır” şeklinde konuşan Britanya Yüksek Komiseri, Birleşik Krallığın yapmak istediği ilk şeyin gelecek ortaklıkları için Avrupa Birliği ile bir görüşme başlatmak olduğunu belirtti. Lillie, bunun merkezinde, tek piyasa ve gümrük birliği dışında, sıfır kota, ticarette sıfır gümrük tarifesiyle iddialı serbest bir ticaret anlaşması olacağını vurguladı.
Lillie, Birleşik Krallığın Avrupa ile güvenlik ve dış politika gibi ortak çıkar konularında bir anlaşmaya varmayı arzuladığını söyledi.
“Avrupa Birliği’nde, bu kuruluştan ve kurumdan ayrıldığımızı anlamak çok önemlidir. Ancak biz coğrafya, tarih, kültürümüz ve değerlerimiz bakımından hala yerden göğe kadar Avrupa ülkesiyiz” diyen Britanya Yüksek Komiseri, ülkesinin Avrupa ülkeleriyle, ABD, Avustralya, Kanada ve Japonya gibi dünyadaki diğer dost ve ortak ülkelerle yakın çalışma içinde olmayı hedeflediğini kaydetti.
Stephan Lillie’ye göre 2020 sonuna kadarki dönem bir geçiş dönemi olacak.
Birleşik Krallığın Avrupalı komşularıyla özgürce ticaret yapmaya devam etmeyi arzuladığını ifade eden Yüksek Komiser, “Özellikle Kıbrıs için mallarınızı ihraç etmeye, hellimin %46’sını Birleşik Krallığa ihraç etmeye devam edebilirsiniz” şeklinde konuştu.
Britanya’nın Kıbrıs Yüksek Komiseri Stephen Lillie şöyle devam etti:
“Hizmetlerle ilgili anlaşmalar yapmak istiyoruz çünkü açıkçası Birleşik Krallıkla Kıbrıs arasında hukuk, muhasebe ve diğer profesyonel hizmetler arasında üst düzeyde bir karşılıklı bağlantı vardır. Avrupa Birliği’nin dünyadaki ülkelerde birçok serbest ticaret anlaşması var ama biz daha istekli olmak istiyoruz.”
İngiltere’deki Kıbrıslılar ne olacak?
“Yılsonuna kadar tek piyasa ve gümrük birliği dâhil AB kurallarına uyacağız” diyen Britanya’nın Kıbrıs Yüksek Komiseri Stephen Lillie, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Dolayısıyla Kıbrıs malları şimdiki gibi tarifeler olmadan Birleşik Krallığa gidebilecek. Bu yılın sonunda tarife ve kota olup olmayacağı Avrupa Birliği’ne, AB’nin sıfır tarife, sıfır kota kararına bağlı olacak.”
İnsanların serbest dolaşımıyla ilgili olarak Lillie, bu yılın sonuna kadar Kıbrıs’ta yaşayan Britanya vatandaşlarının durumunun aynen devam edeceğini, Birleşik Krallık’ta yaşayan, eğitim gören ve çalışan Kıbrıs vatandaşlarının durumunun da sadece yılsonuna kadar değil daha sonra da değişmeyeceğini bildirdi.
AB vatandaşları için Birleşik Krallık’taki çevrimiçi anlaşma planını hatırlatan Yüksek Komiser, 9000 Kıbrıs vatandaşının kayıtlı olduğunu kaydetti.
Lillie, “Gelecek yıl Haziran’a kadar bu kaydı yaptırabilecekler ve daha sonra şimdi olduğu gibi Ulusal Sağlık Sistemi NHS’ye erişim dâhil Birleşik Krallık’ta yaşayabilecek, çalışabilecek ve eğitim görebilecekler” şeklinde konuştu.
Geçici ziyaretler, turist ve iş gezileriyle ilgili olarak Kıbrıslıların kimliklerini kullanarak seyahat edebileceklerini, tüm havaalanlarında Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği kanallarını kullanabileceklerini duyuran Stephan Lillie, Birleşik Krallığın küresel olarak açık görüşlü bir toplum olduğunu, dolayısıyla kepenkleri indirmediğini ifade etti.
Kıbrıs’ta yaşayan Britanyalılardan söz eden Lillie, adanın güneyinde ikamet eden 70.000 Britanyalı, adanın kuzeyinde ikamet eden 13.000 Britanyalı bulunduğuna dikkat çekti.
Adanın güneyinde Britanya vatandaşlarının geri çekilme anlaşmasıyla korunduğunu ve bu yılın sonunda İçişleri Bakanlığı’nın verdiği bir MEU 1 veya MEU 3 ikamet kartı alarak ikamet eden olarak kaydedileceklerini duyuran Lillie, bu kişilerin sınırlama olmadan adaya gelip gidebileceklerini söyledi.
Lillie, Kıbrıs’ta ikamet eden diğer kişiler gibi GESİ olarak bilinen yeni ulusal sağlık planına girebileceklerini açıkladı.
Geri çekilme anlaşmasının kuzeyde yaşayanları kapsamadığına, bu yılın sonuna kadar böyle bir şans olmadığına, bu kişilerin adaya serbestçe girip çıkabileceklerine ve Yeşil Hattı geçebileceklerine dikkat çeken Yüksek Komiser, Kıbrıs hükümetinin gelecekte Yeşil Hat düzenlemesini nasıl uygulayacağı üzerinde önerileri olduğu için bu yılın sonunda ne olacağının pek belirgin olmadığını vurguladı.
Birleşik Krallığın Kıbrıs Yüksek Komiseri Stephan Lillie, “Şimdiki düzenlemelerin mükemmel çalıştığını düşünüyoruz. Britanya vatandaşları Yeşil Hattı her iki taraftan doğrudan geçiyorlar. Dolayısıyla bunun değişmesi için bir neden yok. Kıbrıs hükümeti de aynı görüştedir” dedi.
Kıbrıs’taki Britanya Egemen Üslerinde yaşayan Kıbrıs vatandaşları konusunda da Stephen Lillie, bir değişiklik olmayacağını, çünkü onların da geri çekilme anlaşması protokolüyle korunduklarını, AB kurallarının da orada uygulanmaya devam edeceğini ve Britanya Egemen Üslerinin gümrük birliğinin bir parçası olacağını kaydetti.
Uluslar Topluluğu statüsü mü olacağı sorusuna Lillie, şu an için hiçbir AB vatandaşı için kuralların değişmeyeceğini, dolayısıyla Kıbrıs ve Malta gibi Uluslar Topluluğu vatandaşları ve Uluslar Topluluğu vatandaşı olmayanlar arasında ayırım gerekmediğini belirtti.
“Üniversite harçları” ne olacak?
Kıbrıs vatandaşlarının Birleşik Krallık üniversiteleri harçları konusunda da Stephan Lillie, Birleşik Krallık’ta bu akademik yılda, Eylül-Ekim 2020, eğitime başlayacak öğrencilerin şimdiki statüde olacağını ancak şu an gelecek yılın (2021-2022) durumunu bilmediklerini bildirdi.
Britanya ve Kıbrıs arasındaki ilişkinin, iki ülkenin AB’ne katılmalarından önce geldiğine işaret eden Lillie, “Birleşik Krallık ve Kıbrıs arasında tarihten gelen, halklar arasındaki ilişkiler, yasal sistem, kurumlar, dil, Kıbrıslıların Britanya eğitimini sevmeleri, Britanya halkının Kıbrıs plajlarını sevmeleri gibi birçok bağlantı vardır” şeklinde konuştu.
Tüm bunların AB’ndeki ayrılmadan etkilenmeyeceğini ifade eden Yüksek Komiser, “İki ülke arasındaki ilişkilerin gelişeceğine, daha güçlü daha da güçlü olacağına çok inanmaktayım” dedi.
Britanya Yüksek Komiseri, Kıbrıs ve Birleşik Krallık arasındaki ilişkinin çok önemli olduğuna ve ileriye yönelik olması, birlikte eğitim ve bilim gibi daha fazla şeyler yapılabilecek alanları düşünmek gerektiğine dikkati çekti.
Britanya ve Kıbrıs üniversiteleri arasında uygulamada olan büyük işbirliği programları olduğunu hatırlatan Stephan Lillie, güvenlik konusunda birlikte daha fazla şeyler yapılabileceğini, Britanya Güçleri, Kıbrıs Milli Muhafız Ordusu ve Ürdün Ordusu arasında gerçekleştirilen ortak tatbikatı hatırlattı; “Brexit’ten etkilenmeyen büyük bir gündem var” dedi.
Kıbrıs sorunu
Birleşik Krallığın AB’nden ayrılmasından sonra da Kıbrıs sorununun çözümünü güçlü biçimde desteklemeye devam edeceğini ve bunun için çalışacağını ifade eden Stephen Lillie, Kıbrıs sorununun her zaman Doğu Akdeniz bölgesinde bir sorun olduğunu belirtti ve hidrokarbon araştırmaları etrafındaki gerginliğin altını çizdi.
Birleşik Krallığın Birleşmiş Milletlerle, siyasi eşitlikle iki bölgeli, iki toplumlu federal bir çözüm temelinde çalıştığını kaydeden Lillie, bazı kişilerin değindiği ‘yeni görüşler, yeni öneriler’ konusunda da Yüksek Komiser, çözüm için esas planın her zaman orada olduğunu, iki bölgeli, iki toplumlu federasyon olduğunu vurguladı.
2017’de İsviçre’nin Crans – Montana kasabasında Kıbrıs’la ilgili konferans öncesi ve sırasında birçok temel zemin çalışması yapıldığını, doldurulması gereken birçok ayrıntılı noktalar bulunduğunu belirtti.
Lillie, “Kıbrıslı Türklerin seçiminden hemen sonra bir 5+1 toplantısı bağlamında başlaması gereken büyük bir müzakere fırsatı bulunduğundan” söz etti; sonuçta Kıbrıs sorununu çözmenin tek yolunun müzakereler olduğuna belirtti.
UNFICYP
UNFICYP’le ilgili kararın ‘iyi, dengeli, ada üzerinde UNFICYP’in çalışmasını umarız destekleyecek ve bazı şeylerin ileriye taşınmasına yardımcı olacak bir karar olduğunu ifade eden Lillie, “Ama gelin hatırlayalım, karar uygulanırsa iyidir. Şimdi konu farklı dâhil taraflar kararı uygulamak için ne yapacaklar” dedi.
UNFICYP’in statüsünün her 6 ayda bir yeniden gözden geçirilmesi prosedürünü sorgulayan görüşleri yorumlaması istenen Yüksek Komiser, UNFICYP’in Kıbrıs’ta hayati öneme sahip olduğunu söyledi ve şöyle devam etti:
“Kıbrıs’ta durum esasında istikrarsızdır, silahlı güçler ada etrafında birbirlerine ters düşüyorlar.”
“Geçen yıl UNFICYP’in değerini artıran bir dizi şey gerçekleşmiştir. Ancak hiç kimse UNFICYP’i hafife almamalıdır.”
“UNFICYP Kıbrıs sorununa çözüm değildir. Çalışmasını bu nedenle incelemeliyiz.”
“Şu an bunu 6 ayda bir yapmaktayız. Uzun zamandan beri düzenleme budur.”
‘Doğrudan uçuşlar ve ticaret’
Bazı Kıbrıslı Türk politikacıların kuzeye doğrudan uçuşlarla ilgili taleplerini yorumlaması istenen Lillie, bunun Brexit’le ilgili olmadığını söyledi.