YENİDÜZEN, KIB-TEK’te zararına satışın önüne geçilmesi için ekonomik örgütler ve ilgili kurumlarla alınması gereken önlemleri konuştu
• KIB-TEK Yönetim Kurulu Başkanı Erkan Okandan:
• Tarife düzenlemesi şart…
• Üretim maliyeti dikkate alınarak fiyatların belirlenmesi gerekiyor
• Maliyetine uygun satışın ardından yönetsel düzenlemeler gerekiyor
• Kıbrıs Türk Sanayi Odası Başkanı Ali Çıralı:
• KIB-TEK her sattığı kilovat enerjinin parasını tahsil etmelidir
• Gece tarifesi uygulamaya konmalıdır
• Alternatif enerjilerle ilgili yasal düzenlemeler yapılmalıdır
• Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Günay Çerkez:
• Çözüm verimlilik, yeniden yapılanma ve siyasetten arındırmadır.
• Düşük maliyetlerle daha nitelikli elektrik üretecek ve dağıtacak bir sistem yaratılmalıdır
• Özel sektör mantalitesine sahip etkin bir yönetime ihtiyaç var
• Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Hürrem Tulga:
• KIB-TEK’in borçlarının kapatılmalı, vergilendirme dışında bir formül üretilmelidir.
• AKSA ile yapılan protokol en azından gözden geçirilmelidir.
• Yenilebilir enerji alanına girilmesi gerekir.
• El-Sen Başkanı Çağlayan Cesurer:
• Güney ile Kuzey Kıbrıs’ın birlikte çalışacağı şekilde paralel enerji nakil hatları bağlanmalı
• Kıb-Tek için Özerkleşme Yasası bir an önce gündeme alınmalı
• AB’nin sağladığı 20 bin 800 adet elektronik sayaç kuruma kazandırılmalı
Didem MENTEŞ
Ekonomi örgütleri ve sendikalar, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu (KIB-TEK)’in içinde bulunduğu dar boğazdan kurtulması için ‘maliyetlerin düşürülmesi’ dahil pek çok öneriler ortaya koydu.
Ülkede ‘Elektrik enerjisi üretimi, maliyeti ve Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun içinde bulunduğu dar boğazdan çıkarılmasına’ yönelik çözüm arayışları sürerken, YENİDÜZEN, tüm kesimlerin görüşlerini aldı.
KIB-TEK Yönetim Kurulu Başkanı Erkan Okandan “borç stoklarının artmaması için zam yapılmasının” kaçınılmaz olduğunu vurguladı. El-Sen Başkanı Çağlayan Cesurer de kurumun ‘özerkleştirmesinin şart’ olduğuna değinerek, ek maliyetlerin giderilmesi için acil tedbirler alınması gerektiğini söyledi.
“Maliyetin düşürülmesi gerekir”
Kıbrıs Türk Sanayi Odası Başkanı Ali Çıralı, KIB-TEK’te zararına satışın önüne geçilmesi için 9 maddelik önerileri vurgulayarak, “alternatif enerji” konusunun altını çizdi.
Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO) Başkanı Günay Çerkez ise çözümün verimlilik, yeniden yapılanma ve siyasetten arındırılmayla olabileceğine dikkat çekti.
Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Hürrem Tulga ise KIB-TEK’in kurtulması için 5 maddelik önerilerini sunarak, KIB-TEK’in borçlarının kapatılacağı ve özellikle vergilendirme dışında bir formül üretilmesi gerektiğine vurgu yaptı.
-----------------------------------------------------
Okandan: “Tarife düzenlemesi şart”
KIB-TEK Yönetim Kurulu Başkanı Erkan Okandan, borç stokunun artmaması için 8 kuruşluk maliyetin alınması gerektiğin belirterek, bir tarife düzenlemesinin kaçınılmaz olduğunu vurguladı. Okandan, KIB-TEK’in kurtulması için kısaca şu hususlara vurgu yaptı:
1- Kurum her kilovat enerjide 8 kuruş zarar ediyor, bu zarar ortadan kaldırılmalı. Kurumun geride kalan borç stoku var ve bu kısa vadede giderilemez. 8 kuruşluk zararın satılması birikmiş borç stoklarının faiz ödemesi içerisinde yer alıyor. Borç stoklarının artmaması için bu faizlerin ödenmesi gerekir.
2- Bu çerçevede tarife düzenlemesi şart… Tarifelerin nasıl alınması gerektiği genel toplamda gelir gider dengesinin düzenli olması bunun için tahsilâtların % 100 yapılması gerekir.
3- Önemli olan bundan sonraki süreçte gerçek üretim maliyeti dikkate alınarak fiyatların belirlenmesi gerekiyor. Akaryakıtta olduğu gibi gerçek maliyetlere uygun olarak yürütülmelidir. (Dünya borsalarına göre yapılmalı, Güney Kıbrıs’ta bu şekilde uygulama yapıyor)
4- Kurumun parası olmadığı için fuel-oil alımlarında, uzun vadelerle alım yapmak zorunda kaldı. Bundan dolayı piyasa değerinin çok üzerinde fiyatlarla alım yaptı. Örneğin, eğer peşin alsak navluna 31 dolar verecekken, 55 dolara yani yüzde 80 artı maliyetle bu alımlar yapıldı. (Elektrik fiyatları tarifelerle düzenlemezse foil oil fiyatında artış olursa ‘zam’ konusu yeniden mi tartışılacak?)
5- İvedi bir şekilde zam uygulaması yapılması gerekir. Bu yapılmazsa akaryakıt nasıl alınacak? Bu yapıldıktan sonra idari ve yönetsel önlemler alınmalıdır
-----------------------------------------------------
Çıralı: “Maliyetler düşürülmeli”
Kıbrıs Türk Sanayi Odası Başkanı Ali Çıralı, KIB-TEK’te zararına satışın önüne geçilmesi için 9 maddelik önerileri vurgulayarak, “alternatif enerji” konusunun altını çizdi.
1- Maliyetlerin düşürülmesi için çalışma yapılması gerekir
2- KIB-TEK her sattığı kilovat parasını tahsil etmelidir. (Bakanlıklar, camiler, belediyeler vs gibi kurumlar gözetmeden)
3- KIB-TEK’te özerk bir yönetim gerekli. (Maliyetleri için siyasi etkiden uzak bir yönetim olmalı)
4- Foil Oil gibi alımların en ucuzu alınmaya çalışmalı
5- Uluslar arası normlar düzeyinde ‘kayıp kaçak’ % 30’lara inmesi gerekir
6- Gece tarifesi uygulamaya konmalıdır. (24 saat zarfında elektriği yaygınlaştırmak gerekir)
7- Alternatif enerjilerle ilgili yasal düzenlemeler yapılmalıdır. (Alternatif üretimi özel sektöre açmaları gerekir)
8- Personel giderlerinde indirim yapılması gerekir. (Elektrik kurumunda çalışan personel maaşları diğer kamu personel maaşlarından farklıdır. Bu maaşlar aynı düzeye getirilebilir)
9- Finansman maliyetlerinin daha aşağılara çekilmesi gerekir. (Borçlarla ilgili yeniden yapılandırma yapılarak finansman maliyetleri aşağıya indirilebilir)
-------------------------------------------------------
Çerkez: “Çözüm verimlilikte aranmalı”
Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO) Başkanı Günay Çerkez ,çözümün verimlilik, yeniden yapılanma ve siyasetten arındırılmayla olabileceğine dikkat çekti.
1- Çözüm, verimlilik, yeniden yapılanma ve siyasetten arındırılmada. (Elektrik Kurumu yönetimi tarafından bakıldığı zaman, elektrik fiyatlarının ve tahsil edilen gelirlerin, maliyetler ile giderleri karşılamadığı ne kadar gerçekse; hane halkının bu elektrik fiyatlarını karşılayamadığı; mal ve hizmet üreten şirketlerin ise bu fiyatlar ile faaliyetlerine devam etmekte zorluk çektiği de bir o kadar gerçektir)
2- Bu durumda çözümü ‘verimlilikte’ aramak kaçınılmazdır. Çözüm, daha düşük maliyetlerle daha nitelikli elektrik üretecek ve dağıtacak bir sistemi yeniden yaratmaktır. Bunun için sektörün yeniden yapılandırılmasına, siyasetten arındırılmasına ve özel sektör mentalitesine sahip etkin bir yönetime kavuşturulmasına ihtiyaç vardır.
3- Ne var ki, son derece teknik ve bilimsel olan elektrik üretimi ve dağıtımı sorununu da politikleştirdiğimiz, bu sorunu da iç politikaya ve hatta parti içi politikalara alet etmeye çalıştığımız görülmektedir. KKTC’nin elektrik ihtiyacının nasıl karşılanacağı geçmiş hükümetler tarafından değerlendirilmiş ve buna ilişkin hükümler, bu sorunları aşabilmemiz için bize destek vermeye hazır olan başlıca devlet konumundaki Türkiye ile imzalanan anlaşmalarda yer almıştır. Buna karşın, yeni bir hükümetin oluştuğu ortamda, elektrik enerjisi temini ile ilgili konuları tartışmak ihtiyacı varsa; bunu, bilimsel/teknik temellerde yürütmek ve en erken zamanda sonuçlandırmak zorundayız.
4- Elektrik sorununun çözümsüz beklemeye tahammülü kalmamıştır. Kıbrıs Türk Ticaret Odası, mevcut sistemin iyileştirilmesi, Kıb-Tek’in sermaye ihtiyacının karşılanması, elektrik üretim maliyetlerinin düşürülmesi, sistemin yenilenmesi, özel sektörün üretim ve yönetim konusundaki kapasitesinin değerlendirilmesi, alternatif enerji kaynaklarının kullanılması ve Türkiye’den kablo ile elektrik taşınması dahil bütün hususların değerlendirme sürecine dahil edilmesi ve Kıbrıs Türk halkının çağdaş dünya gerçeklerine en uygun elektrik enerjisi sağlama sistemine kavuşması gerektiğine inanmaktadır.
---------------------------------------------------------------------------
Tulga: “Vergilendirme dışında formül üretilmeli”
Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Başkanı Hürrem Tulga ise KIB-TEK’in kurtulması için 5 maddelik öneriler sunarak, “zam” konusuna dikkat çekti.
1- KIB-TEK’in borçlarının kapatılacağı ve özellikle vergilendirme dışında bir formül üretilmesi gerekir. (Uygulanması düşünülen zam miktarının 12- 13 kuruşu faiz gideridir. Bu maliyet dedikleri borçlanmadan yüksektir. Zam yoluyla halkın ödemesi isteniyor. Bu sorun toplumsal seferberlikle çözülmesi gerekiyor. 1995 yangını ve sel felaketinde düzenlenen kampanyalar gibi. Borçların en büyük kısmı belediye ve devlettir. Sonuçta devlet ödesin denildiğinde bir biçimde halka yansıyacak. Zam yapıldığı anda küçük işletmelerin yaşam şansı kalmaz. Hem konutların hem iş yerleri için iflas noktası olur)
2- Önümüzdeki yıl enerji açığı ortaya çıkacak. Kurulu kapasite ve yatırımlar artırılmalıdır. Kaynak ortaya konmalıdır
3- Bunlar yapılırken AKSA ile yapılan protokol en azından gözden geçirilmelidir. (Her petrolün foil oil maliyeti artırması tüketiciye yansıyor dolayısıyla ödeniyor. AKSA’nın maliyetleri KIB-TEK’in üzerindedir bu kabul edilemez)
4- KIB-TEK özerk bir yapıya kavuşturulmalıdır
5- Yenilebilir enerji düzeyine girilmesi gerekir
--------------------------------------------------------------------------
Cesurer: “Sürdürülebilir yapı için özerkleştirme şart!”
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (El-Sen) Başkanı Çağlayan Cesurer, Kıb-Tek’in kurtulması için senidika olarak 13 maddelik öneri hazırladıklarını dile getirerek, kurumun özerkleşmesi konusunda vurgu yaptı.
1- Sürdürülebilir bir yapı için KIB-TEK’in özerkleştirilmesi kaçınılmazdır
2- Yıllarca Güney Kıbrıs ile çalışılmış olan ve Kuzey’in bir an önce birlikte çalışacağı şekilde paralel enerji nakil hatlarının bağlanması ivedilikle sağlanmalıdır. (Kurumun zararına çalıştığı ünitenin daha az zarara çalışmasına ve yeni yapılacak yatırımlara yardımcı olur)
3- 6 Şubat 2012’de Sayıştaylık raporunda belirtilen alım garantili anlaşmaların yarattığı ek maliyetlerin ortadan kaldırılması için gerekli tedbirler ivedilikle alınmalıdır
4- KIB-TEK için Özerkleşme Yasası bir an önce gündeme alınmalıdır
5- 2012 Ağustos ayında devletin kabul gören mahsuplaştırmaya bağlı olarak kuruma olan 30 milyon TL’lik borcun KIB-TEK’e ödenmelidir.
6- BRTK ve Karpaz’daki Kıbrıslı Rumların tüketim maliyetlerinin 2013 mali bütçeye konulmalı
7- BRTK ve diğer kamu alanlarının borçları siyasi nedenlerden dolayı pratikte karşılıksız durmakta. Ortaya çıkan faturada KDV yükü çıkmaktadır ve bu KDV tahsil edilmelidir.
8- KIB-TEK’in belediyelerden alacağı 117 milyon TL borcun, belediyelerin devlet katkı paylarının KIB-TEK’e taksitlendirilmek üzere yasal düzenleme yapılmalı
9- KDV yasasında düzenleme yapılmalıdır (Süt Kurumu örnek alınarak düzenleme yapılmalı)
10- KIB-TEK’teki tüm çalışanlar ve yönetimde kullanılan kamu araçlarının denetim ve kontrol altına alınması gerekir. (Araçlara yer tespit cihazı konularak görev dışı kullanımlar denetimi ve takibi yapılmalıdır)
11- AB geçmişte takılması için bağışladığı 20 bin 800 adet elektronik sayacın kuruma kazandırılması konusuna devam edilmesi ve çalışmaların hızlandırılması gerekir. Sayaçlar doğru şekilde takılırsa sendika olarak ek mesai talebi olamayacaktır
12- Genel borçlar içinde sosyal yardımla geçinen vatandaşların bir defaya mahsus devletin birikmiş borçlara ivedilikle çözüm bulması
13- KIB-TEK’te çalışma şartlarının tüm çalışanlara ayrım gözetmeden uygulanması koşuluna bağlı olmak şartıyla eksik kadroların giderilmesi amacıyla çalışma saatlerinde yeniden düzenleme yapılması gerekir.