YENIDUZEN ADVERTORIAL
Borç ilişkilerinde sıkça karşılaşılan yasal faiz, hem bireyler hem de işletmeler için merak edilen önemli bir konudur. Borcun zamanında ödenmemesi halinde devreye giren bu uygulama, alacaklının uğradığı zararı telafi etmeyi amaçlar. Bu uygulama, taraflar arasında adil bir denge sağlamanın yanı sıra, borçluyu da yükümlülüklerini zamanında yerine getirme konusunda teşvik eder.
Yasal Faiz Nedir?
Yasal faiz, borçlunun borcunu vadesinde ödememesi durumunda alacaklıya ödemesi gereken ve devlet tarafından belirlenen faiz oranını ifade ediyor. Bu oran, taraflar arasında farklı bir anlaşma olmadığında devreye girerek, borç ilişkilerinde gecikmeden kaynaklanan zararların tazminini amaçlıyor.
Yasal faiz oranı, çeşitli borç ve alacak ilişkilerinde uygulanıyor. Özellikle ticari borçların geç ödenmesi, icra ve iflas işlemleri, mahkeme kararlarıyla hükmedilen alacaklar ve kira sözleşmeleri gibi alanlarda yasal faiz devreye giriyor. Ticari işlemlerde borcun vadesinde ödenmemesi, icra ve iflas süreçlerinde geciken ödemeler veya mahkemece belirlenen alacakların zamanında tahsil edilememesi halinde, alacaklılar yasal faiz talep edebiliyor.
Yasal faiz oranları, 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun kapsamında düzenleniyor. Kanunun 1. maddesine göre, Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu'na göre faiz ödenmesi gereken durumlarda, miktarı sözleşme ile belirlenmemişse ödeme, kanuni faiz oranı üzerinden yapılıyor.
Yasal Faiz Nasıl Hesaplanır?
Yasal faiz hesaplama işlemi basit faiz yöntemiyle yapılır. Hesaplama için ana para tutarı, faiz oranı ve gün sayısı dikkate alınır. Yasal faiz hesaplama formülü ise şu şekildedir:
- Faiz Tutarı = (Anapara x Faiz Oranı x Gün Sayısı) / 365.
Örneğin, 15.000 TL tutarındaki bir borç için, 1 Şubat 2025 tarihinden 1 Nisan 2025 tarihine kadar (toplam 59 gün) geçen süre için yasal faiz hesaplandığında; Faiz Tutarı = (15.000 TL x 0,24 x 59) / 365 = 583,16 TL olur. Bu durumda, 59 gün için ödenecek yasal faiz tutarı 583,16 TL olacaktır. Faiz hesaplamalarında gün sayısı genellikle 365 gün olarak kabul edilir.
Yasal faiz oranları dönemsel olarak değişebilir. Bu nedenle her hesaplama öncesinde güncel oranları kontrol etmek gerekir. Ayrıca yasal faiz dışında temerrüt faizi, avans faizi ve reeskont faizi gibi farklı faiz türleri de bulunmaktadır. Her birinin hesaplama yöntemi ve oranları farklı olabilir. Yasal faiz hesaplamaları, hukuki sonuçlar doğurabileceğinden doğru ve güncel bilgiye dayalı hesaplamalar yapmak önemlidir.
Yasal Faiz Türleri Nelerdir?
Borç ilişkilerinde tarafların karşılaşabileceği yasal faiz türleri beş ana kategoriye ayrılıyor. Bu türler arasında kanuni (yasal) faiz, temerrüt faizi, akdi (sözleşmesel) faiz, anapara (kapital) faizi ve yabancı para borçlarında faiz yer alıyor. Her biri, borçlunun yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemesi durumunda devreye girerek alacaklının zararını tazmin etmeyi amaçlıyor.
Kanuni (yasal) faiz, taraflar arasında faiz oranı belirlenmemişse, kanun tarafından belirlenen oran üzerinden uygulanan faiz türü olarak öne çıkıyor. Türkiye'de 1 Haziran 2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bu oran yıllık %24 olarak belirlendi. Temerrüt faizi ise borçlunun borcunu vadesinde ödememesi halinde devreye giriyor ve borçlunun temerrüde düştüğü tarihten itibaren işlemeye başlıyor. Taraflar arasında farklı bir oran kararlaştırılmadığı sürece, bu faiz türü de kanuni faiz oranı üzerinden hesaplanıyor.
Akdi (sözleşmesel) faiz, tarafların sözleşme ile belirledikleri faiz oranı olarak tanımlanıyor. Türk Borçlar Kanunu’na göre, sözleşme ile kararlaştırılacak yıllık faiz oranı, kanuni faiz oranının %50 fazlasını aşamıyor. Örneğin güncel %24'lük kanuni faiz oranı göz önüne alındığında, akdi faiz oranı en fazla %36 olabilir. Anapara (kapital) faizi, borçlunun ana para üzerinden vade tarihine kadar ödemesi gereken faizdir ve genellikle sözleşme ile belirleniyor. Ancak sözleşmede faiz oranı belirtilmemişse, yine kanuni faiz oranı geçerli oluyor.
Yasal Faiz Oranları 2025 Yılında Ne Kadar?
1 Haziran 2024 tarihinden itibaren yürürlüğe giren düzenlemeye göre, yasal faiz oranı yıllık %24 olarak belirlendi ve bu düzenleme 2025 yılında uygulanmaya devam ediyor. Bu oran, kredi sözleşmelerinde aksi belirtilmediği takdirde uygulanabilecek temel faiz oranlarından biri.
Yasal faiz oranının belirlenmesinde ekonomik koşullar, enflasyon oranları, piyasa dinamikleri ve ülkenin genel ekonomik politikaları dikkate alınmaktadır. Devlet, bu oranı belirlerken hem borçlunun aşırı bir mali yük altına girmemesini hem de alacaklının mağdur olmamasını hedeflemektedir. Özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde, yasal faiz oranının güncellenmesi alacaklının satın alma gücünü korumasına yardımcı olurken, borçlunun da makul bir ödeme planı çerçevesinde yükümlülüğünü yerine getirmesini sağlar.
Bu oran, Resmî Gazete’de yayımlandıktan sonra yürürlüğe girmiş olup, tüm borç ilişkilerinde geçerli bir referans olarak kullanılmaktadır. Sözleşmelerde farklı bir faiz oranı belirtilmediği sürece, borçlar bu oran üzerinden hesaplanmaktadır. Ticari borçlar, kira sözleşmeleri, icra ve iflas işlemleri gibi birçok alanda uygulanan yasal faiz oranı, taraflar arasında adil bir denge sağlamak amacıyla devlet tarafından düzenlenmektedir.
Yasal Faiz İle Temerrüt Faizi Arasındaki Fark Nedir?
Borç ilişkilerinde sıkça karşılaşılan yasal faiz ve temerrüt faizi, farklı durumlara uygulanan iki ayrı faiz türü olarak dikkat çekiyor. Yasal faiz, taraflar arasında faiz oranının belirlenmediği durumlarda, kanun tarafından öngörülen ve borçlunun borcunu vadesinde ödemesi gereken faiz oranı olarak tanımlanıyor. Bu faiz türü, borcun vadesi ile ödeme tarihi arasındaki süre için geçerli olup, örneğin ödünç verilen bir paranın vade tarihine kadar olan sürede işletilecek faiz, yasal faiz kapsamında değerlendiriliyor.
Temerrüt faizi ise borçlunun borcunu vadesinde ödememesi, yani temerrüde düşmesi halinde devreye giriyor. Borcun vadesinin geçmesinden itibaren, borç tamamen ödenene kadar geçen süre boyunca uygulanan bu faiz türü, alacaklının gecikmeden doğan zararını tazmin etmeyi amaçlıyor. Temerrüt faizi, borçlunun kusurlu olup olmamasına bakılmaksızın uygulanırken, alacaklı, bu faizi talep etmek için ayrıca bir zarar kanıtı sunmak zorunda değildir.
Kısacası yasal faiz borcun vadesine kadar olan sürede, temerrüt faizi ise borcun vadesinden sonraki gecikme döneminde devreye giriyor. Her iki faiz türü de farklı hukuki dayanaklara sahip olup, uygulanma koşulları ve amaçları açısından birbirinden ayrılıyor.