• UBP - DP Azınlık Hükümeti’nin TC Hükümeti ile imzaladığı 2016- 2018 Ekonomik ve Mali Protokol’ünde ‘Kamu Yönetiminin Etkinliğinin ve Verimliliğinin Artırılması’ başlığı altındaki ilke ve esaslar arasında, ‘EMEKLİLİK YAŞI’nın yükseltilmesi de var… Kulislerde emekli yaşının 65’e yükseltilmek istendiği konuşuluyor.
• Kuzey Kıbrıs’ta 50 -55 olan emeklilik yaşı, ‘sosyal güvenlik sisteminin ödeme güçlüğünden kurtulması ve sürdürülebilir olması’ amacıyla 2012 yılı başında Sosyal Sigortalar yasasında yapılan değişiklikle 60’a yükseltilmişti.
• Kamuda bir dönem yaş sınırına bakılmaksızın 10, 15, 20 yılda emeklilik hakkı verildi, 1987-2008 arası kamuda işe girenler için emeklilikte koşul; 55 yaş, 25 yıl hizmet. Mecburi emekli yaşı ise 60. 1 Ocak 2008 sonrası kamuda işe girenler için emeklilikte özelde de geçerli olan 25 yıl, 60 yaş koşulu geçerli.
• Avrupa Birliği Uzmanı Kudret Akay, birçok ülkenin 2017,2018, 2028’de emeklilik yaşını yükseltilmesini hedeflediklerini ifade etti. “Birilerinin 65-70 yapacağım demesi ile olmaz” da diyen Akay, ülkelerde emeklilik yaşlarının, o ülkenin nüfus- yaşlanma oranına göre yapılan hesaplamalarla ortaya çıkan projeksiyonla yapıldığına işaret etti.
• AVRUPA’DA EMEKLİLİK: Bulgaristan’da 64’ten 65’e çıkıyor, Hırvatistan’da 65. Danimarka’da 65’ten 67’e çıkarılmak üzere, Fransa’da ise 65. Kıbrıs Cumhuriyeti’nde ise şu an 65 olan emeklilik yaşının 2018’de 67’ye yükseltilmesi hedefleniyor…
Meltem Sonay
UBP - DP Azınlık Hükümeti’nin TC Hükümeti ile imzaladığı 2016- 2018 Ekonomik ve Mali Protokol’ünde ‘Kamu Yönetiminin Etkinliğinin ve Verimliliğinin Artırılması’ başlığı altındaki ilke ve esaslar arasında, ‘EMEKLİLİK YAŞI’nın yükseltilmesi de var.
Kulislerde emekli yaşının 65’e yükseltilmek istendiği konuşuluyor.
Sosyal güvenlik sektörünün toplam büyüklüğünün 2014 yılı itibariyle 1.366 milyon TL civarında olduğuna ve bunun da Gayri Safi Milli Hasıla’nın yaklaşık olarak yüzde 17’sine denk geldiğine işaret edilen protokolde, bu büyüklük içinde önemli bir yer tutan Sosyal Sigortalar Dairesi’nin yıllık bütçe açığı hazine yardımı hariç 90 milyon TL olup 229 milyon TL civarında borcu bulunduğunun da altı çizildi.
‘Aktif- pasif oranı’ yükseltilmeli…
Bu mali yapının sürdürülebilirlikten uzak olduğuna vurgu yapılırken, bir emekliyi kaç çalışanın finanse ettiğini ortaya koyan aktif/pasif oranının da 2,52 civarında olduğu ve bu oranın yükseltilmesi gerektiği vurgulandı.
Kuzey Kıbrıs’ta emeklilik yaşının OECD (İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı) ve AB üyesi ülkelerin emeklilik yaşından düşük olmasının ve Sosyal Güvenlik Yasası çerçevesinde olanlar için prime esas kazanç ortalamasının gerçeği yansıtmayarak 2.000 TL gibi düşük sayılabilecek bir ortalamada olması sistemin önemli problemlerinden olduğunun da altı çizildi.
‘Yaş yükselecek, hem emeklilik aylığı alınması, hem de çalışmaya devam edilmesi halinde, prim kesilecek…’
Buna göre belirlenen ilke ve esaslar arasında, sosyal güvenlik sisteminde parçalı yapının ortadan kaldırılması, primlerin gerçek kazançlar üzerinden alınmasının sağlanması, emeklilik yaşı yükseltilmesi ve Emeklilik aylığı bağlandıktan sonra hem emeklilik aylığı alınması, hem de çalışmaya devam edilmesi halinde prime esas kazanç üzerinden “Sosyal Güvenlik Destek Primi” kesilmesi var.
------------------------------------------
KUZEY KIBRIS’TA EMEKLİLİK…
10 yılda emeklilikten 60 yaşa!
Kuzey Kıbrıs’ta ‘Kamu çalışanları’ için 1987 öncesi işe girenlerde herhangi bir yaş koşulu yok, yıl koşulu var.
Bir dönem yaş sınırına bakılmaksızın 10 yılda, 15 yılda, 20 yılda emeklilik hakkı verildi.
1987-2008 arası kamuda işe girenler için emeklilikte koşul; 55 yaş, 25 yıl hizmet.
Mecburi emekli yaşı ise 60.
1 Ocak 2008 sonrası kamuda işe girenler için emeklilikte özelde de geçerli olan 25 yıl, 60 yaş koşulu geçerli.
Özel’de emeklilik için 50 -55 olan yaş, ‘sosyal güvenlik sisteminin ödeme güçlüğünden kurtulması ve sürdürülebilir olması’ amacıyla 2012 yılı başında Sosyal Sigortalar yasasında YÜRÜRLÜĞE GİREN değişiklikle ile 60’a yükseltilmişti.
Halen ‘KADEMELİ EMEKLİLİK’ düzeninin sürdüğü yapıda, o dönemde 38 ve 39 yaşında olanların 60, 47 ve 48 yaşındakilerin 52 yaşında emekli olması düzenlenmişti.
AB’de nasıl?
‘Her ülke kendi sistemine göre belirliyor’
Avrupa Birliği’nin üye ülkelere ‘emeklilik yaşı’na ilişkin bir direktifi olmamasına karşın, ‘yaş nedeniyle ayrımcılığı engellemeye karşı’ bazı direktifleri olduğuna işaret eden AB Uzmanı, Sosyolog Kudret Akay, her ülkenin kendi sistemlerine göre emeklilik yaşı belirlediğini de ifade etti.
Nüfus yoğunlaştıkça her ülkede emeklilik yaşının da artırıldığına işaret eden Akay, ülkelerin nüfus özellikleri, ekonomik durum ve refah seviyelerine göre emeklilik yaşına karar verdiğini belirtti.
65-67 arasında!..
Avrupa Birliği Üyesi ülkelerde emeklilik yaşının 65-67 arasında olduğunu aktaran AB Uzmanı Kudret Akay, bazı Avrupa Birliği Üyesi ülkelerin emeklilik yaşına ilişkin örnekler de verdi.
Akay, emeklilik yaşının Bulgaristan’da 64’ten 65’e çıkarılacağını, Hırvatistan’da 65 olduğunu, Danimarka’da 65’ten 67’e çıkarılmak üzere, Fransa’da ise 65 olduğunu aktardı.
Kıbrıs Cumhuriyeti’nde de şu an 65 olan emeklilik yaşının 2018’de 67’ye yükseltilmesinin hedeflendiğini belirten Akay, birçok ülkenin de 2017,2018, 2028’de emeklilik yaşını yükseltilmesini hedeflediklerini ifade etti.
“Birilerinin 65-70 yapacağım demesi ile olmaz”
“Birilerinin 65-70 yapacağım demesi ile olmaz” diyen AB Uzmanı, Sosyolog Kudret Akay, ülkelerde emeklilik yaşlarının, o ülkenin nüfus- yaşlanma oranına göre yapılan hesaplamalarla ortaya çıkan projeksiyonla yapıldığına işaret etti.
Kudret Akay, bu hesaplamaların işgücü oranından, aktif çalışan sayısına, emekli sayısından nüfus oranına çok ciddi verilerle yapıldığını da belirtti.