“Daha iyi bir dünya nasıl mümkün olur?” sorusu yıllardır zihnini meşgul eden Mehmet Baha, yanıtı psikolojik güvenlikte buldu. Bu alana odaklanarak uluslararası ölçekte eğitimler vermeye başlayan Baha, ‘Çalışan Bağlılığı İçin El Kitabı’ ve ‘İşyerinde Psikolojik Güvenlik Yaratmak’ adlı iki kitabıyla dikkat çekiyor. Kıbrıs doğumlu ve Doğu Akdeniz Üniversitesi mezunu olan Mehmet Baha, bugün kurucusu olduğu Berlin merkezli danışmanlık şirketiyle İngilizce, Türkçe, İspanyolca ve Almanca dillerinde eğitimler veriyor. Kuzey Kıbrıs’ta ise toplumsal düzeyde güvenlik bilincinin hâlâ gelişmekte olduğunu, bu konunun yeterince gündeme gelmediğini vurguluyor.
Öncelikle Mehmet Baha’yı daha yakından tanımaya çalışıyorum. Şuanda Berlin’de bir danışmanlık ve eğitim şirketi sahibi. Dünyanın farklı ülkelerinde, farklı dillerde eğitimler veriyor. Psikolojik güvenlik kavramı üzerine çalışıyor…
“Yirmi yıl önce aldığım bursla Amerika’da uzlaşmazlıkların çözümü konusunda yüksek lisans yaptım. Devamında dünyanın farklı ülkelerinde çalışmaya başladım. İki yıl Birleşmiş Milletler’de danışman olarak çalıştım. Bunu İrlanda takip etti. Facebook’un ilk çalışanlarından oldum. Bu deneyimi Almanya takip etti. Sonunda kendi işimi kurmaya karar verdim. Berlin merkezli, bir eğitim danışmanlık şirketim var. Aslında bu ilhamı en başta babamdan aldım diyebilirim. Babam da eğitimci ve Doğu Akdeniz Üniversitesi’nde akademisyendi. Almanya’daki son çalışma deneyimim benim için adeta tetikleyici oldu. Bu şirket küçük bir şirketti, sahibi ile yakın temas içinde çalışıyorduk. Başarılı bir şirketti. Dünyada alanında ikinci sıradaydı. Ancak şirkette korkuya dayalı yönetim kültürü vardı. Çalışanlar birbirine güvenmiyordu. Çok toksik bir ortamdı. Ben daha iyi bir çalışma kültürü nasıl oluşturulabilir diye düşünmeye başladım. Böylece bu alanda çalışmak adına kendi şirketimi kurdum.”
İnsanların cezalandırma veya dışlanma korkusu olmadan kendilerini ifade edebildiği ortam psikolojik güvenlik anlamına geliyor. Mehmet Baha da psikolojik güvenlik, ekip çalışması, liderlik konularında eğitimler veriyor. Psikolojik güvenliğin ne olduğunu bize en iyi anlatabilecek kişi olarak karşımda oturuyor.
“Psikolojik güvenliğin açıklamalarından biri sizin yaptığnız. Benim kullandığım ise çalışanların fikirlerini, sorularını endişelerini ve hatalarını dile getirirken kendilerini güvenli hissetikleri çalışma ortamı. Son yapılan araştırmalara göre başarılı takımların en önemli özelliği psikolojik güven ortamına sahip olmaları. Bir takım düşünün yıldız oyuncuları bünyesinde barındırıyor ama psikolojik güven ortamı düşük. İkinci takımda ise bu kadar yıldız oyuncu yok ama psikolojik güven ortamı yüksek. Sonuçta biribirlerine değer verip, birbirlerini dinledikleri ve iyi iletişim halinde oldukları için ikinci takımın başarılı olma şansı daha yüksek oluyor. 90’lı yıllarda bir hastanede yapılan incelemede birinci takımda hiçbir hata raporlanmıyor. İkinci takımda ise yapılan hatalar raporlanıyor. Ancak yapılan saha çalışması sonucunda birinci takımda hata yapılmasına rağmen raporlanmadığı için, bir anlamda psikolojik güven ortamı eksik kalıyor. İkinci takım ise hatalarını raporladığı, bunlarla yüzleştiği ve ders çıkardığı için aynı hataları daha az tekrarlıyor. Tüm bunlar bize psikolojik güvenlik konusunun aslında ne denli önemli olduğunu hatırlatıyor.”
İngilizce dilinde yayımlanan iki kitabı bulunuyor Mehmet Baha’nın… ‘Çalışan Bağlılığı İçin El Kitabı’ ve ‘İşyerinde Psikolojik Güvenlik Yaratmak’ adlı iki kitabı bulunuyor. Kaleme aldığı bu kitaplar yanında farklı dillerde eğitimler vermeye devam ediyor.
“Özellikle pandemiden sonra psikolojik güvenlikle ilgili eğitimler vermeye başladım çünkü bu konu için pandemi dönüm noktası olmuştur. Dört yıl içinde verdiğim bu dersleri kitap haline getirerek gerek şirketler, gerekse de bu konuya kişisel olarak ilgi gösterenler için bu içeriği kaynak olarak hazırladım. Zihnimde her zaman daha iyi bir dünya nasıl yaratabiliriz sorusu olmuştur. Psikolojik güvenliğin de bunun en önmeli parçası olduğunu fark ettim. Tabii aynı zamanda dünyanın farklı ülkelerini dolaşarak İngilizce, Türkçe, İspanyolca ve Almanca dillerinde eğitimler de veriyorum. Farklı ülkelerde çalışmak benim farklı kültürlere adapte olabilme gücümü geliştirdi. Geçtiğimiz hafta mesela Umman’daydım. Ondan önce Almanya’da. İki kültürün çalışma ve iletişim biçimleri birbirinden çok farklı. Tüm bunlar bana çok farklı perspektifler kazandırıyor.”
Türkiye ve Kıbrıs’ta psikolojik güvenliğe dair bilincin varlığını da konuşuyoruz. Bana öyle geliyor ki, bizim hayat gailelerimiz içinde bu konu biraz lüks kalıyor.
“Türkiye bu konuda kuzey Kıbrıs’a göre çok daha iyi. Türkiye’de gerçekten çok seçkin kurumlar var. Bu konularda yatırım yapıyor, uygulamaya çalışıyor. Özellikle Türkiye’de bankalarla çalışıyorum. Yakın zamanda Türkiye Madenciler Derneği’nin konferansına konuşmacı olarak katıldım. Gün geçtikçe popüler olan bir konu ancak biz bu düzeyde değiliz. Umarım zamanla daha çok gündeme gelir ve daha insanı liderlik koşulları sağlanır. Türkiye’de ve ülkemizde genellikle liderlik dediğinizde ego merkezli oluyor. Emir komuta zinciri ve güç odağı şeklinde. Kültürün de bunda etkisi var tabii.”
Son olarak sohbetimizi Avrupa ve Orta Doğu’daki psikolojik güvenlik algısı farklılıklarını konuşarak tamamlıyoruz ve bir gün Avrupalı olmayı ümit ediyoruz.
“Avrupa’da bile güney, orta, batı ve kuzey olarak ayrılıyor. Bu konuda en iyisi kuzey Avrupa. İsveç, Norveç, Danimarka gibi ülkeler bu konuda çok ileride. Ben Almanya’da yaşıyorum. Almanya bu konuda çok iyi. Sadece şirket yönetimi değil, ülke güvenliği, yollardaki, binalardaki güvenlik konularında da çok iyi. Bir de tabii Orta Doğu ülkeleri var… kuzey Kıbrıs gibi ülkelerde toplumsal düzeyde güvenlikle ilgili bilinçlenme düzeyimiz daha düşük seviyede. Bir tarafta güvenlik kavramı var, bir tarafta psikolojik güvenlik. Güvenlik aslında bir inşaatı düşünelim, oradaki güvenlik önemli. Bir de psikolojik güvenlik önemli. Güvenliğin olmadığı bir ortamda, psikolojik güvenlik varsa çalışan bunun üzerine konuşabilir. Şikayette bulunabilir, fiziki güvenlik talep edebilir.”