“KKTC artık her şeyiyle, Türkiye’deki uygulamalar neyse, bunları uygulama safhasına geçirmek durumundadır” ("Erdoğan’dan Kıbrıs” 2021).
Recep Tayyip Erdoğan
Şubat 2025’de ABD başganı Trump, ABD varlık fonunun kurulması için harekete geçdi (Neufeld 2025). Neo-liberal kapitalizmin içinde bulunduğu krize garşı devled kapitalizmi bir araç olarag gullanılmag isdeniyor. Türkiye Cumhuriyeti neo liberal ekonomi ve devled kapitalizmi arasında bir ekonomig model takib ederdi. Devled kapitalizminin en önemli aparadlarından biri Varlık Fonudur. Türkiye Varlık Fonu (TVF) 26 Ağustos 2016 yılında guruldu. TVF dovrudan TC Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a bağlı bir kurumdur. Bünyesinde 7 segdörden 34 dev şirked bulunmagdadır. Devled kapitalizminde şirkedler partiye ve partiyi kontrol eden gişiye bağlıdır. Varlık Fonu’nun gurulması neo-liberal ekonomiden kopuşu ifade edmegdedir. Bunun yanında Türkiye’de şirkedlerin yönetim kurullarında AKP’li gişiler da vardı. AKP şirkedleri içden kontrol edmeye başladı. Esgi AKP Milletvekili Fahrettin Poyraz 8 şirketin yönetim kurulunda görev almaktaydı ("CHP'li Ağbaba” 2021). TC Ticaret Bakanı’nın esgi yardımcısı Rıza Tuna Turagay, 8 farglı şirketin yönetim kurulu üyesidir ("Milletvekili Akay” 2025). Bunun gibi örnegleri çovaldmag mümkündür.
2025 yılına geldiyimiz zaman ise AKP’nin sermayenin üstünde basgılarını arttıracag yenñi hamleler yabdığını görürüg. Bunnardan biri 8 Ocag 2025 tarihinden gurulan Siber Güvenlik Başkanlığıdır. Siber Güvenlig Başkanlığı veri güvenliyi üzerinden tartışılsa da şirkedlerin verilerine da erişme olanağı sağlamışdır rejime. İkincisi, 19 Şubat 2025 tarihinde Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Yönetim Kurulu Başganı Orhan Turan ve Yüksek İstişare Konseyi (YİK) Başganı Mehmet Ömer Arif Aras’ın tutuglanmasıydı. TÜSİAD’ın 54 yıllıg tarihinde ilg kez böyle bir olay yaşandıydı. Türkiye’deki devlet kapitalizmini “Türkiye’de Ne Olur; Devled Kapitalizmi-1” isimli yazımda tartışdıydım (Karapaşaoğlu 2025). Bu metin onun devamı niteliğindedir. 11 Eylül 2025 tarihinde ise Can Holding’e devled tarafından el goyuldu. Can holding medya segdöründe HaberTürk ve Show TV’nin sahibi olarag da bilinmegdedir. Yapılan operasyon kapsamında 121 şirketin malvarlığına, değerlerine el konularag kayyum atandı ("Can Holding'e” 2025).
Marx aldyapının (base) üsdyapıyı (superstructure) belirlediyini ifade eder. Aldyapı üretim biçimi, üretici gücler, üretim araçlarının mülkiyeti yani üretim ilişgilerinin tümünü ifade eder. Üsdyapı, kurumlar, ideolojiler, kültür, politika, hukuk, ahlak, medya, eğitim gibi şeyleri ifade eder. Bu Marxismin en temel yasalarından biridir. Türkiye’de aldyapı deyişirkana, üsdyapı da değişiyor. Bu kaçınılmazdır.
Bütün bu gelişmelere paralel olarag Cumhuriyet tarihinde ilg kez ana muhalefet partisinin 17 belediye başganına operasyon düzenlendi. 30 Ekim 2024 tarihinde Esenyurt Belediyesine ilg operasyon gerçegleşdi (Bölükbaşı 2025). İlerleyen günnerde CHP’nin birçog belediye başganı tutuglandı. 19 Mard 2025’de İstanbul Belediye başganı Ekrem İmamoğlu tutuglandı. Bu önemli bir gırılma nogdasıdır. Bu sürec devam ederkana mahgeme gararıynan CHP İstanbul İl Başkanlığı yönetimine kayyum olarag atanan Gürsel Tekin 8 Eylül'de il binasına girdi ("Gürsel Tekin” 2025). 15 Eylül 2025 tarihinde ise CHP başkanlığına esgi başgan Kemal Kılıçdaroğlu’nun kayyum olarag atanması beglenmegdedir. Altyapı deyişimine paralel olarak siyased, hukug, kültür, medya gibi üsdyapı alanlarında da ciddi deyişimler söz konusudur. Türkiye’de aldyapı ilişgileri hızınan değişirkana üsdyapı da hızınan deyişmegdedir. Peki devled kapitalizmi ve demograsi arasındakı ilişgi nedir? İlerleyen süreclerde neler yaşayacayıg? Türkiye’nin bir kolonisi olan KKTC’de bizleri neler beglemegdedir?
Devled Kapitalizmi ve Demograsi
Devled kapitalizmi özel kapitalizmin varisidir. Devled, özel kapitalizmin önemli işlevlerini yerine getirmegdedir. Kar çıkarları hala önemli bir rol oynamagdadır. Bu sosyalizm deyildir (Pollock 1990, 72). Totaliter yapıdakı devled kapitalizminde, devled, en güçlü çıkar grublarnın, sanayi ve iş dünyasındakı üsd düzey yöneticilerinin, devled bürograsisinin üsd tabakalarının (askeri dahil) tümünün oluşdurduğu bu yenñi igdidar grubunun igdidar aracına dönüşür. Bu gruba aid olmayan herkes bir tahaggüm nesnesine dönüşür (Pollock 1990, 73). Devled kapitalizmi, piyasa yöntemlernin yerini, eski ve yenñi araçların bir bileşimine dayanan yenñi bir kurallar bütünüynan deyiştirir (Pollock 1990, 75). Oluşan yenñi devled, bütün maddi gücleri, yenñi egemen sınıfın igdidar siyasetinin bir aracına hizmed eden bir kurum olarag ortaya çıkar. Parti, ordu ve iş dünyası gibi görünüşde bağımsız kurumlar onun uzmanlaşmış gollarnı oluşturur. Siyasi egemenlig örgütlü terör ve ezici propaganda ile sağlanır (Pollock 1990, 92).
Devled kapitalizmi, hökümedlerin siyasi amaçlar dovrultusunda piyasa sonuclarnı manüpüle eddiyi bir ekonomig sisdemdir. Hökümedler, devled kapitalizmini, refah yaradmanın en edgili yolu olduğu için deyil, siyasi ve ekonomig amaçlara hizmed eddiyi için benimserler (Schneider 2012, 131). Devled kapitalizminde, Klientelist (Yanaşmacılık) ağlar, igdidardakileri, muhalefeti zayıflatmaya, seçimleri manüpüle edmeye ve seçim dokunulmazlığıynan basgıyı arddırmaynan güçlendirir (Trantidis 2024). Devled kapitalizminde insan hagları ekonomig gelişmenin fızını ve boyutunu sınırlama potansiyeline sahibdir. Bundan dolayı da devled, insan haglarını korumag için hişbir teşvig içinde deyildir ( Woods 2022, 6).
Türkiye Cumhuriyeti’nde devled kapitalizmi yapılanma içindedir. Buna paralel olarag medya, hukuk, siyased, eyitim ciddi dönüşümler geçirmiş ve geçirmeye da devam edmegdedir. Türkiye’deki demograsi tartışmaları aldyapı dönüşümünden bağımsız olarag tartışılmamalıdır. Türkiye’deki demograside yaşanan gelişmeler ekonomig bir model olarag garşımızda duran devled kapitalizminin bir ürünüdür. TC Cumhurbaşganı Recep Tayyip Erdoğan elbedda bu dönüşüm sürecinde önemli bir rol üsdlenmegdedir. Ancag bu sürec Erdoğan olmadığında da biteceg bir sürec deyildir. Erdoğan’ın varlığı üzerinden gelişdirilen siyasi yaglaşımların, ekonomig bir karşılığı yogdur. Türkiye’deki devled kapitalizminin inşa süreci Erdoğan’ı da aşan bir durumdur. Çünkü yaradılan rejimden beslenen böyüg bir çıkar grubu vardır. O yüzden bizim odaglanmamız gereken nogda Türkiye’deki üretim ilişgileri, üretim araçlarının mülkiyeti ve elbedda bunnarın üsd yapıya olan edgisini incelemeg olmalıdır.
Türkiye Devleti devled kapitalizmiynan birligde ikinci cumhuriyed döneminin guruluş aşamasındadır. Sünni İslam merkezli yenñi bir devled oluşturulacagdır. Bu devletin gurulum aşaması birçog alanda gerçegleşmişdir. Gerçegleşmeyen önemli nogdalar arasında kültür devrimi vardır. Sünni İslam merkezli bir kültür devrimi hedeflenmegdedir. Bunuynan beraber yapılan bütün dönüşümlerin anayasa deyişigliyiynan kurumsallaşması geregmegdedir. Bu süreç boyunca yukarıda çizdiyim teorig çerçeveynan zaten asgıda olan insan hagları ve burjuva demograsisi içinde tanınan belirli özgürlüglerdeki yıkım daha da artacagdır. Bu kriz derinleşecegdir. Erdoğan’ın anayasa deyişigli ve üniter devletin formunun deyişdirilib, federal bir yapıya gavuşdurulması için bunu yabması şarddır. Bunun yanında Türkiye’nın misaki milli sınırları dışında, Suriye, Afrika, Gıbrıs ve Orta Asya’da yürüdmeye çalışdığı koloni politikaları ve egemenlig arddırma çalışmaları içinda totaliter bir rejim inşasını arddırmagdan başga çaresi yogdur. O yüzden Türkiye iç siyasetinde çog ciddi krizler artarag devam edecegdir. Seçimler ya tamamen simgesel olacag ya da seçimler bile belirli süreliyine ibtal edilib, teg partili sisdem ilan edilecegdir. Devled kapitalizminin olduğu totaliter rejimlerin hişbirinde burjuva demograsisi bilem yogdur. Kapitalizmin gendisinin bir demograsi krizi olduğunu unudmamag lazım. Devled kapitalizmine garşı örüleceg direniş neo-liberal ekonomig modeli savunma nogdasına bizi götürmemelidir. Türkiye’nin ve dünyadakı bir çog ülkenin içinde olduğu demograsi sorunu, neo-liberalizmin bir krizinin sonucu olarag ortaya çıkan devled kapitalizminin yaraddığı bir durumdur. Bütün bu gelişmeler 3. Paylaşım savaşının ertesinde olduğumuz göz önünde dutularag da deyerlendirilmelidir. Savaş, dış tehdid, darbe gibi gelişmeler igdidarlar tarafından istisna halleleri yaradılması için, kidlelerin bu istisna hallerni meşrulaşdırması için önemli bir zemindir. Bu koşullar dünyada da bölgemizde da mevcuddur.
KKTC, 1974 yılında Türg işgalinin Gıbrıs’ın kuzeyinde sınıf ve sermaye dönüşümlernin bir sonucu olarag ortaya gonmuşdur. KKTC, bir örgüdlenme, teşkiladlanma, Türk yerleşimci kolonyalizminin gendini başga bir safhaya geçirmesinin sonucu olarag oluşdurulmuşdur. Böyün KKTC’de da sınıf ve sermaye ilişgilernin bir dönüşümü söz konusudur. Bunun kurumsallaşması için bir başganlıg sisdemine ve anayasa deyişigliyine ihtiyac vardır. Türkiye aşamalı bir şekilde, KTFD, KKTC ve ileride ilan edileceg yenñi bir devledle gendi gendini Gıbrıs’ın kuzeyinde inşa edmegdedir. Önümüzde bir cumhurbaşkanlığı seçimi vardır. Yukarıda bahseddiyim paramedreler dovrultusunda tarihin en böyüg müdahalesi gercegleşecegdir. Bu CTP’nin adayı Tufan Erhürman’ın siyasal tavrıyla ilgili deyildir. Bu Türkiye’nin içinde olduğu siyasal ve ekonomig gelişmelernan ilgilidir. 19 Ekim 2025 tarihi geçildigden soğra basgının dozu daha da artacagdır. Gıbrıslıları koruyacag hişbir örgüdlü yapı galmamışdır. İçinde olduğumuz bu krizi aşabileceg teorig bir çalışma, tartışma yogdur. Böyle bir örgüdlenmeye, bu krizi tartışmaya, teorig bir yaglaşım ortaya goyma niyetinde da deyilig. Sömürgecinin bize dayaddığı gündemin içinde boğulub, yog oluyorug. Hemen çeşidli çalışma grubları oluşdurub, Marxisd zeminde teorig çalışmalara girişmeg zorundayıg. Türg aydınına olan entellegdüel bağımlılığımızı sonlandırıb, gendi entellegdüel bağımsız oluşumlarmızı oluşdurmag zorundayıg. Buna paralel olarag da direniş mekanizmalarnı tartışmalı ve oluşdurmalıyıg. Türkiye derin ve garanlıg bir ülkedir. Ya o garanlıg ülkenin içinde 100 bin gişilig bir cemaad olarag yogolacayıg ya da uzun bir direniş sürecine geçib varlığımızı galıcılaşdıracayıg!
Gaynag
1-Bölükbaşı, Cengiz Anıl. 2025. “Cumhuriyet tarihinde ilk: Ana muhalefet partisinin toplamda 17 belediyesine operasyon düzenlendi; hangi belediye başkanları, hangi suçlamalarla tutuklandı?.” T24. https://t24.com.tr/haber/cumhuriyet-tarihinde-ilk-toplamda-17-chp-li-belediyeye-operasyon-duzenlendi-12-belediye-baskani-tutuklu,1248268
2-"Can Holding'e operasyon: Show TV ve Habertürk'e el konuldu, 10 kişi hakkında gözaltı kararı." Independent Türkçe, Eylül 11, 2025. https://www.indyturk.com/node/764644/haber/can-holdinge-operasyon-show-tv-ve-habert%C3%BCrke-el-konuldu-10-ki%C5%9Fi-hakk%C4%B1nda-g%C3%B6zalt%C4%B1
3-"CHP'li Ağbaba: Eski AKP Milletvekili Fahrettin Poyraz 8 şirketin yönetim kurulunda." Evrensel, Mart 12, 2021. https://www.evrensel.net/haber/428010/chpli-agbaba-eski-akp-milletvekili-fahrettin-poyraz-8-sirketin-yonetim-kurulunda
4-"Erdoğan’dan Kıbrıs Türk halkına ağır tehdit ve hakaretler." Özgür Gazete, Nisan 16, 2021. https://ozgurgazetekibris.com/kibris/34640-erdogandan-kibris-turk-halkina-agir-tehdit-ve-hakaretler.html
5-"Gürsel Tekin, polis eşliğinde CHP İl Başkanlığı binasına girdi: 'Bu bina bizde'." BBC, Eylül 8, 2025. https://www.bbc.com/turkce/articles/c306pepvl58o
6-Karapaşaoğlu, Halil. 2025. “Türkiye’de Ne Olur; Devled Kapitalizmi-1”. Yenidüzen. https://www.yeniduzen.com/turkiyede-ne-olur-devled-kapitalizmi-1-23478yy.htm
7-"Milletvekili Akay 8 Ayrı Şirkette Yönetim Kurulu Üyesi Olan AKP’li Eski Bakan Yardımcısını Açıkladı." Safranbolu Ekspress, Haziran 28, 2025. https://www.safranboluekspres.com/haber/3785/Milletvekili_Akay_8_Ayri_Sirkette_Yonetim_Kurulu_Uyesi_Olan_AKPli_Eski_Bakan_Yardimcisini_Acikladi.html
8-Neufeld, Dorothy. 2025. "Ranked: The Largest Sovereign Wealth Funds in the World". Visual Capitalist. https://www.visualcapitalist.com/largest-sovereign-wealth-funds-in-the-world/
9-Schneider, Henrique. 2012."State-capitalism and Globalization – a challenge to whom?". Iliria International Review. DOI:10.21113/iir.v2i2.148
10-Pollock, Friedrich. 1990. “State Capitalism: Its Possibilities and Limitations.” The Essential Frankfurt School Reader. (Edited by Andrew Arato& Eike Gebhardt). New York.
11-Trantidis, Aris. 2024. “State-Sponsored Capitalism and the Erosion of Liberal Democracy”. Government and Economic Growth in the 21st Century: A Classical Liberal Response (Edited by Juan Castaneda). Routledge.
12-Woods, Michael R. (2022). "State Capitalism’s Inability to Alter the Global Power Structure". Student Publications. 1041.