KKTC Merkez Bankası ve İstatistik Kurumu, geçtiğimiz günlerde, beraber hazırladıkları 2024 Ödemeler Dengesi rakamlarını açıkladı. Keşke bu rakamlar daha erken açıklansaydı. 2025 yılının bitmesine çok az bir zaman kala, 2024 yılı rakamları açıklanabilmiştir.
Böylesine önemli rakamlar, diğer ülkelerde olduğu gibi daha erken zamanlarda açıklanmalıdır ki, ekonomistler, akademisyenler, politikacılar ve iş dünyası zamanında değerlendirmeler ve planlamalar yapabilsin.
Ödemeler dengesi, ülkelerin, mal, hizmet ve sermaye işlemleri dolayısıyla yurtdışından sağladığı gelirlerin, yurtdışına yaptığı ödemelere eşit olup olmadığını göstermektedir.
2024 yılı ödemeler dengesi tablosuna baktığımız zaman, 2023 yılında yaklaşık 183,1 milyon ABD Doları olan ihracat rakamı, 2024 yılında ise 4,7 azalarak yaklaşık 174,4 milyon ABD dolarına gerilemiştir.
İhracat rakamlarının azalış göstermesi, üretim, katma değer ve istihdam rakamlarına da olumsuz yansımakta, bu durum da ekonomik büyüme rakamlarında düşüşe neden olabilmektedir.
Öte yandan, 2023 yılında 2.849,6 milyon Dolar olan ithalat rakamı, 2024 yılında ise yüzde 23,1 artarak, 3.507,1 milyon dolara yükseldi. Elbette ki bunun en önemli nedeni, ülkedeki nüfusun artması (Turist, öğrenci ve işçi ) ile 2024 de inşaat sektörünün büyümesi ve buna bağlı tüketimin artmasıdır.
İthalat’ daki büyük artışın diğer önemli nedenleri, Güney’ den gelen rum komşularımızın özellikle akaryakıt, sigara, içki vs alışverişleri ve Turizm,Yükseköğretimdeki gelişmeler ile birlikte, özellikle dış talebin artmış olmasındandır.
Bu gelişmeler sonucunda, 2023 yılında 2.673,4 milyon Dolar olan dış ticaret açığı, 2024 yılında önceki yıla göre yaklaşık yüzde 25 artarak, 3.332,7 milyon Dolara yükseldi. Bu çerçevede, dış ticaret açığı, 3 sene öncesine göre 2,5 kat artmıştır.
Görüldüğü üzere, İhracatın yeteri kadar artmamasından ve ithalatın oldukça fazla artmasından dolayı, dış ticaret açığı her yıl artarak büyümektedir.
İhracatın ithalatı karşılama oranı da, yaklaşık yüzde 5 düzeylerindedir.ihracat biraz artsa bile, ithalat çok daha fazla arttığı için, ihracatın ithalatı karşılama oranı artmıyor ve dış ticaret açığı da, daha fazla büyüyor.
Örneğin, Malta da bu oran yaklaşık yüzde 40 civarındayken, Güney Kıbrıs’ ta yaklaşık yüzde yüzde 35 düzeyindedir.Bizim ihracatı artırmamız için, özellikle yeşilhat tüzüğü çerçevesindeki ihracatı artırma potansiyelimizi geliştirmemiz gerekiyor.
Son dönemde duraksamış olsa da, inşaat sektöründeki büyümeyi 2024 yılındaki milli gelir rakamlarında da gördük. Sektörün temel girdileri olan demir, çimento, elektrik malzemesi, aleminyum profil, mobilya vb malların ithalatının artması da önemli bir göstergedir. 2025 yılındaki inşaat verilerinin ise düşük olacağı aşikardır.
Bizim ülkemizde ithalatın artması, üretim, tüketim ve devlet gelirlerini de artırmakta ve böylece ülkenin ekonomik büyümesine de katkı yapmaktadır.Milli Gelir hesaplarında büyüyen kalem olarak ithalat vergilerinin öne çıkması da bunun işaretidir.
Ülkemizin öncü sektörlerden biri olan turizm gelirlerinde de, 2024 yılında artış yaşandı. Turizm kaynaklı net gelirler 2023 yılında 1.707,2 milyon Dolar iken, 2024 yılında, önceki yıla göre yüzde 3,9 artışla, 1.774,2 milyon Dolara yükseldi.
Bahse konu yükselişte hem kara kapılarından, hem de hava ve deniz yoluyla gelen yolcu sayılarının bir önceki yıla göre artışı da etkili oldu.
Diğer bir lokomotif alan olan Eğitim kaynaklı net gelirler ise, 2023 yılında 741,2 milyon Dolar iken, 2024 yılında yüzde 12,4 artarak, 833,1 milyon dolar olarak gerçekleşti. Burada da, en önemli sebep, ülkede bulunan yabancı öğrencilerin sayısının artması oldu.
Bütün bu veriler ışığında, ülkemizdeki devasa büyüklükteki dış ticaret açığı, turizm ve eğitim gelirlerinin artmasından ve Dış yardımlar v.b. diğer gelirlerin devreye girmesi ile kapatılmakta ve böylece cari işlemler dengesi fazla vermektedir.
Ülke ekonomisine 2023’te Doğrudan Yatırımlar kaynaklı 843,59 milyon ABD doları, 2024’te ise 805,46 milyon ABD doları giriş gerçekleşti.
2023 ve 2024 yıllarında yurtdışı yerleşiklerin gayrimenkul kaynaklı yatırımları ilk sırada yer alırken bunlar sırasıyla 843,20 milyon ABD doları ve 796,24 milyon ABD doları oldu.
Sonuç olarak, ülkemizdeki ekonomik göstergelerin iyileşmesi için, ülkedeki ekonomik sorunlara odaklanan, liyakat sahibi bürokrat ve bakanlardan oluşan ve kendi içinde uyumlu çalışan yeni bir hükümete gereksinim duyulmaktadır. Toplumdaki beklenti, yapılacak bir erken seçimle, yakın bir gelecekte, böyle niteliklere sahip bir hükümetin oluşmasıdır.