Bir ülkenin ekonomisinin iyi ve kötü durumda olduğunun değerlendirmesi tabii ki tek başına kamu maliyesinin gelir/gider dengesi üzerinden değerlendirilemez.
Ancak kamu maliyesinin gücü, gelir/gider dengesi, bütçe açıkları, kredi faiz oranları, işsizlik oranları, enflasyon gibi somut veriye dayalı ki bunların tümü reel ekonominin içinde bulunduğu durum özetleyen ve tümünün yansımalarının sonucudur değerlendirmesini yapmak yanlış olmayacaktır.
Hali hazırda ülkenin özellikle son 3 yılda içinde bulunduğu durumu bu verilerin kötü olduğu noktasında kamu maliyesi çok ciddi bütçe açıkları, hane halkları yüksek enflasyon ki enflasyonun ana nedenleri TL kullanımından dolayı ve içeride hükümetin yanlış politikalarıyla yarattığımız enflasyon olup, tüm bu olumsuzluklardan sanayi, turizm, inşaat sektöründen, hayvancılığa tarıma kadar tüm sektörler olumsuz anlamda etkilenmekte olup tüm bu sektörlerin oda/birlik başkanları tarafından da bizzat her vesileyle yazılı ve görsel basında ifade edilmektedir.
GRAFİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Grafikte kullandığımız tanımlamalardan,
YEREL GELİRLER: Kamu maliyesinin adı üstünde yerelde kamu maliyesinin dolaylı/dolaysız tüm vergi gelirlerinin bütünüdür.
YEREL GİDERLER: KKTC'nin kendi proje ve yatırımlarını da içeren tüm giderlerinin bütünüdür. (SAVUNMA GİDERLERİ HARİÇ)
GENEL GİDERLER: TC kaynaklı projeler ve savunma giderleri de dahil kamu maliyesi tarafından muhasebeleştirilen tüm giderlerdir.
***Tablodan görüldüğü üzere içinde bulunduğumuz 2025 yılı dahil son 8 yılda YEREL GELİRLER ile YEREL GİDERLERİN tümünün karşılandığı ve yıl sonundan bütçe fazlası verilen (Savunma giderleri içinde ödeme yapılmasına rağmen) 2018 yılı TUFAN ERHÜRMAN başkanlığındaki 4'lü koalisyon hükümeti döneminde gerçekleşmiştir.
***4'lü koalisyon hükümetinin Mayıs 2019 tarihinde sona ermesi sonrasında 7 Ekim 2020 tarihine kadar ülkeyi UBP/HP koalisyon hükümeti yönetmiştir.
***UBP/HP koalisyonu sonrasında ise farklı başbakanların görev yapmasına rağmen kurulan tüm hükümetlerde başbakan UBP'li olup bu hükümetlerin tümü UBP-DP-YDP koalisyon hükümetleri olup halen bu koalisyon görevdedir.
***UBP-DP-YDP koalisyon hükümetlerinde tüm bakanlıklar önemli ve ekonomiye direkt veya dolaylı etkileri olmakla birlikte denetleyici ve düzenleyici rolleri nedeniyle en fazla etken olan Maliye, Ekonomi ve Enerji bakanlıkları, (11 ay YDP'de oldu) ve Çalışma Bakanlıklarının tümünde de UBP'li Başbakan başkanlığında UBP'li vekiller görev almıştır.
BİLGİ: Grafiğimizdeki 2025 yılı oranları resmi olarak Maliye Bakanlığı tarafından en son açıklanan Ocak-Ağustos verilerine göre hazırlandı.
Tamamlanmış son 2 yılın (2023 ve 2024) verilerine göre yıl sonu itibariyle ulaşılan oranlar Aralık ayı gelirlerinin diğer ayların %35-50 yüksek ancak 13. maaşlar nedeniyle maaş nitelikli transfer giderleri nedeniyle giderlerin diğer aylara göre çok yüksek olması nedeniyle yıl sonu gerçekleşme oranları Ekim, Kasım gerçekleşme oranlarına göre %4-8 oranında daha düşük gerçekleşmektedir.
Bu çerçevede Ağustos itibariyle sırasıyla %96,43 ve %83,10 olan oranlar muhtemelen yıl sonunda Yerel gelirlerin Genel giderleri karşılama oranı %90,0, Yerel Gelirlerin Genel giderleri karşılama oranında ise %80,0 seviyesinin altında gerçekleşmesi muhtemeldir.
SONUÇ: Bu veriler ışığında Tufan Erhürman başkanlığındaki 4'lü koalisyon hükümeti sonrasında 8 sene sonra geldiğimiz nokta kamu maliyesinin yerel gelirleriyle yerel giderler ve genel giderleri karşılama oranında yaklaşık %10 gerileme ve bunun sonucu olarak çok ciddi iç borçlanmalar ve reel ekonomide ise istisnasız tüm sektörlerin şikayet ettiği özellikle dar gelirli ücretlilerin şikayet ettiği satın alma gücünün gerilediği Euro'nun 50 TL'ye dayandığı bir ortamda bile Güney'e göre pahalılaşan rekabet gücümüzün her geçen gün gerilediği bir ekonomik duruma geldik.