KKTC’de hayat pahalılığı ödeneği ve maaş artışlarında temel alınan Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), yaklaşık 10 yıl öncesine ait verilere dayanıyor.Bu durum da, açıklanan rakamların ve oranların devamlı sorgulanmasına yol açıyor.
Şu an yürürlükte olan TÜFE endeksi ve sepeti, 2014 Ekim – 2015 Eylül tarihleri arasında yapılan ve 1 yıl süren bir hane halkı bütçe anketine dayanmaktadır.
2015 yılı öncesinde ise, yapılan enflasyon endeksi ve sepeti çalışması, 2008 yılında yapılmıştı. 2015 yılından bu yana teknik anlamda, uygulamaya girecek yeni bir endeks oluşturulamadı.
Pandemi döneminde, 2021 yılında, İstatistik Kurumu tarafından, 1 yıl boyunca, yeni bir hane halkı bütçe anket çalışması yapılmıştı.Dünya Bankası’nın finansal desteğiyle yapılan bu anket çalışması, pandemi koşullarının yarattığı, ana mal grupları ağırlık ve yüzdelerinde tüketim sapmaları nedeniyle, sağlıklı sonuç vermemiş ve yeni enflasyon endeksi ve sepeti yürürlüğe girememişti.
Pandemi döneminde yapılacak bu anketin sağlıklı sonuçlar vermeyeceğini, tüketim alışkanlıklarının değiştiğini uyarmamıza rağmen, bu çalışma yapıldı. Halbuki, anket çalışması için 1 sene beklense ve pandemi sonrasında yapılsa, sonuçlar sağlıklı ve kabul edilebilir düzeyde olacaktı.
Bu konuda, kaynağı sağlayan Dünya Bankası da ikna edilebilir ve anket bir sene sonraya kaydırılabilirdi.Ama, maalesef bu başarılamadı ve kaynak boşa harcanmış oldu.
Sonuç olarak, uyarılarımız haklı çıktı. Tüketim alışkanlıkları ve ağırlıklarında sapmalar olduğu için, amaca hizmet etmedi ve yeni endeks uygulamaya geçemedi.Teknik anlamda da, 2015 endeksi yürürlükte kalmaya devam etti.
2021 yılında yapılan hane halkı bütçe anketi için, Dünya Bankası 450 bin Euro kaynak ayırmıştı .Bugünkü kur ile yani yaklaşık 21 Milyon TL.Yeni yapılacak endeks çalışması için de , bu kaynağın mutlaka sağlanması gerekiyor.
Bu kaynak, ya yerel bütçeden, ya da Türkiye, Avrupa Birliği veya Dünya Bankası tarafından sağlanmalıdır. Bütçe kadar önemli olan, bunu yapmak için gereken niyet ve siyasi iradedir.
En kısa sürede, yeni hane halkı bütçe anketi ve endeks oluşturma çalışmaları başlatılmalıdır. aynı durum, yıllardır yapılmayan nüfus sayımı için de geçerlidir.
Hane halkı Bütçe anketi, 1 yıl sürüyor.2014-2015 anketinde, örneklem yöntemi ile, toplamda 3 Bin 240 ailenin harcamaları kayıt altına alınmıştı. Her ay yaklaşık 270 aile ile bu anket yapılmış ve ailelerin 1 ay boyunca yaptıkları tüm harcamalar kayıt altına alınmıştı. Bir yıl sonunda, 3 Bin 240 aile ile bu anket gerçekleştirilmişti.Bu defa da benzer yöntem uygulanacaktır.
Konuyla ilgili kamuoyunda dolaşan farklı ve çelişkili açıklamalar olduğunu görüyorum.Bu yüzden, bu yazıyı yazma gereği duydum.Netice itibarıyle, benim de Devlet Planlama Örgütü müsteşarı olduğum 2014-2015 döneminde,İstatistik Dairemiz tarafından en son enflasyon endeksi ve sepeti oluşturulmuştu. Halen de, 2015 verileriyle hazırlanan endeks ile, hayat pahalılığı hesaplanmaya devam ediyor.
Aldığım bilgiye göre, İstatistik Kurumu tarafından yeni enflasyon endeksi ve sepeti için, hanehalkı bütçe anketi yapılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.İhale süreçlerinin tamamlanması ile anket çalışmasına başlanacaktır.
Yeni enflasyon endeksi oluşana kadar, toplum içinde açıklanan enflasyon, hayat pahalılığı oranları tartışılmaya devam edecektir.Zira, kullanılmakta olan sepet, 10 yıl önceki verileri ve tüketim alışkanlıklarını yansıtmaktadır Yani eskimiştir.
Yeni enflasyon endeksi ve sepetini oluşturmak şarttır.10 yılda, tüketim alışkanlıkları değişmiştir.Bu nedenledir ki, enflasyon oranları açıklandığında ve rakamlar düşük çıktığı zaman, insanlar tepki göstermektedir.Bu konuda, toplumsal güveni sağlamak olmazsa olmazdır.
Konu çok hassastır ve süratle bahse konu hane halkı bütçe anketi yapılmalıdır.Zira, 1 yıllık anket süresi ve sonrasındaki kontroller, analizler ve veri girişleri ile birlikte, yeni endeksin ve sepetin uygulamaya geçmesi için 2 seneye ihtiyaç duyulmaktadır.Bu bağlamda, İstatistik Kurumu elini çok çabuk tutmalıdır.
Gerçekleşen enflasyon, hayat pahalılığı oranları, kamu çalışanlarına, emeklilere, ve asgari ücretlilere maaş zammı olarak yansıtıldığı için, toplumdaki büyük bir kesimi doğrudan etkilemektedir. Bu bağlamda, oluşan enflasyon rakamlarının günceli yansıtması ve güvenilir olması, Hükümet’ in umurunda olmasa bile, halkın en önemli dertlerinden biridir.