Gazeteci-yazar Osman Balcıgil'in kaleme aldığı kitaplar benim için bir “tutku” haline geldi.
Her kitabında çok şey öğreniyorsunuz, Türkiye sosyal, politik, kültür yaşamıyla ilgili. Kitaplarından biri olan"KIZIL ÇENGİ-Bir CAHİDE SONKU Romanı", yine müthiş. Akıcı üsluptaki kalemi ve araştırmasıyla vücut bulan bu kitabında, Cahide Sonku'nun hayatını merkezine oturturken, Türkiye'de Muhsin Ertuğrul önderliğindeki tiyatronun, sinemanın gelişimini de öğreniyoruz hikâyenin yolculuğunda.
Sadece tiyatro ve sinema değil, Türkiye'nin modernleşme serüveni içerisindeki siyasi çalkantılar da bilgi dağarcığımıza katılıyor. Darbeler, 6-7 Eylül olayları gibi...
Ama en çok yüreğe dokunan, müthiş bir yükseliş ve korkunç bir sona şahit olduğumuz Cahide Sonku hikâyesi. Düşüş döneminde kendisine verilen sinema-tiyatro ödülünü Beyoğlu'nun bir birahanesinde alacak kadar trajik bir son...
Özellikle son yıllarda eski Kıbrıs Türk Basınımızdan derlediğim haber-yorumlarda "AYSEL-Bataklı Damın Kızı" filmi için açtığım bir dosyamı hatırlar oldum kitabı okuyunca. 1946 yılında adaya getirilen bu film, Kıbrıs Türk sinemaseverler için bir "kült" filmdi. Türk Tiyatro ve Sinema tarihinin mihenk taşlarından olan Muhsin Ertuğrul'un rejisörlüğünü üstlendiği filmde başrolleri Cahide Sonku, Talat Artemel ve Feriha Tevfik paylaşmıştı. Böylece söz konusu dosyamı açıp Yenidüzen okurları için hazırlamak görev oldu.
1946 yılının Nisan ayında Halkın Sesi gazetemize bir “ilginç” reklâm veriliyordu. O yılların reklâmcılık anlayışıyla bence başarılı bir tarzdı...
“Halkın Sesi, 13 Nisan 1946, syf:2
(reklam)
AYSEL ??”
Evet bu kadar kısa ve net. Aysel ne, kim diye merak uyandırmak için yapılmış bu küçük ama bence etkili reklamın ardından bu kez “Aysel”le ilgili daha detaylı bir reklâmla karşılaşıyoruz.
“Halkın Sesi, 15 Nisan 1946, syf:2
(reklam)
AYSEL ??”
İstanbul’da bir ay her akşam gösterilmek suretiyle rekorlar kıran Türkçe sözlü ve şarkılı AYSEL filmini görmeğe hazırlanınız.
Filmde rol alanlar: Feriha, Tevfik, Cahide (Sonku), Nafia, Naciye, Behzat, İ.Galip, Mahmut, Talât, Said Müfid, Sami, Hazım.
Filmi yapan: Ertoğrul Muhsin
Okuyanlar: Mustafa Çağlar, Safiye (Ayla !)
Müzik: İstanbul Konservatuarı
Görmeğe hazırlanınız
Belki yarın, Belki yarından da yakın”
Dikkatinizi çekmiştir, filmin adı sadece “AYSEL” olarak reklâmlarda yer alıyor. Halbuki tam adı "AYSEL-Bataklı Damın Kızı" olarak sinema tarihinde geçiyor. Şimdi bilmeyenler için söyleyelim, bu filmin senrayosunu yazan kişi, Türk şiirinin önemli isimlerinden Nazım Hikmet’tir.
Nazım Hikmet’in senaryo yazımındaki başarılı çalışmaları özellikle 30’lu yılların ortalarından itibaren İPEK Filmciliğin de dikkatini çekmişti. Bu şirketin filmleştirdiği ve senaryosunda Nazım Hikmet’in imzası görülen ve hatta seslendirmeler de yaptığı çalışmalar da vardı; “Düğün Gecesi/Kanlı Nigar”(1933), “İstanbul Senfonisi (1934, Bursa Senfonisi (1934)”, “Güneşe Doğru (1937) gibi. İpek Film adına yazdığı diğer senaryolar ise şöyleydi: “Aysel-Bataklı Damın kızı”, “Söz bir Allah Bir”, “Tosun Paşa”, “Leblebici Horhor Ağa”, “Kahveci Güzeli”, “Balıkçı Güzeli”, “İstiklal Madalyası” ve “Kızılırmak Karakoyun.”
AYSEL filminin Türkiye’de olduğu kadar Kıbrıs’ta da büyük rağbet görmesinin en önemli nedenlerinden biri; döneminin “primadonnası” olan Cahide Sonku’nun başrolde olması ve elbette hikayesi. “bursadakultur.org” sitesinde AYSEL filmiyle ilgili kaydettiğim bilgiden kısa bir bölüm paylaşmak istiyorum...
“Aysel Bataklı Dam’ın Kızı
1934 yılında İngiltere’de montajı yapılan Aysel Bataklıdam’ın Kızı filmi, 1935 yılının Ocak ayında ülkemizde (Türkiye) gösterime girmiştir. Bursa’nın Çalı nahiyesinde çekilen ve birçok ilki barındıran bu film ulusal basında geniş yer almıştır. Filmin çekimleri 1934 yılında bütün yaz boyu sürdüğünden ekibin İstanbul ve Bursa’dan gelen çok sayıda insan film setini ziyaret etmiştir. 25 Ağustos tarihli Akşam gazetesinin sinema sayfasında ilginç bir haber yer alır. Film çekimi devam ederken bir bakan ziyaretlerine gelir. İktisat Bakanı Celal Bey (Bayar) Çalı köyüne gelip film ekibini ziyaret eder ve bilgi alır. Bu ziyaretçilerden birisi de meşhur opera sanatçısı Semiha Berksoy’dur. Film setine gelen ziyaretçiler, birbirleriyle tanışmak için ellerini uzatıp “müşerref oldum” deyip tokalaşıp tanışırlarmış. Aysel/Cahide Sonku çekimlerinin olmadığı zamanlarda, filmde giymiş olduğu kostümüyle köyün bütün sokaklarını tek başına dolaşır, rastladığı köylü kadınlarla sohbet edermiş...”
Kıbrıslı Türk sinemaseverler için önemli bir film olan “Aysel-Bataklı Dam’ın Kızı”yla ilgili Kıbrıs’taki yolculuğunu iki gazete reklamıyla sürdürelim o zaman...
“Halkın Sesi, 16 Nisan 1946, syf:2
(reklam)
AYSEL FİLMİ SAHNEDE
Senelerden beri özlediğimiz Türkçe sözlü ve şarkılı Türk sanatkârları tarafından çevrilen AYSEL filmi, en nihayet temaşa etmeğe muvaffak oluyorsunuz. Türk filimciliğinde şaheser sayılan bu ölmez eseri sayın halkımıza takdim ederken iftihar duymaktayız.
Filmde rol alanlar: Feriha, Tevfik, Cahide (Sonku), Nafia, Naciye, Behzat, İ.Galip, Mahmut, Talât, Said Müfid, Sami, Hazım.
Filmi yapan: Ertoğrul Muhsin
Okuyanlar: Mustafa Çağlar, Safiye (Ayla !)
Müzik: İstanbul Konservatuarı
MACİK PALAS Sinemasında
17 Nisan Çarşamba ö.s. saat 9’da
18 Nisan Perşembe ö.s. saat 6 ve 9’da
Giriş: Bir buçuk şilin, koltuk: 2 şilin, Localar: 12, 14 ve 16 şilin
Kişede (gişe) müşkülâta maruz kalmamak için biletlerinizi bugün ve yarın aşağıdaki adreslerden temin ediniz:
Kemal Rüstem ve Kardeşi Kitabevi, Necib Mustafa Şekerleme Mağazası ve BOZKURT Satışyeri, Asmaaltı.”