1958 yılının Brüksel'inde yükselen dev bir yapı... Atom çağının coşkusunu sembolize eden, dev bir demir kristali modelini andıran, uzaydan düşmüş gibi duran metalik küreler... Atomium, yalnızca bir yapı değil, dönemin bilimsel inancının, modernizmin ve ilerleme arzusunun görkemli bir sembolü.
***
André Waterkeyn'in teknik zekâsı ve Polak kardeşlerin mimari vizyonuyla ortaya çıkan bu yapının, yalnızca altı ay ayakta kalması planlanmıştı. Ancak zamanın ve halkın ilgisinin gücü, bu geçici yapıyı kalıcı bir ulusal sembole dönüştürdü. Brüksel’e giden herkesin mutlaka uğradığı, fotoğrafını çektiği, içinde sergileri gezdiği ya da en üst katında manzaraya karşı kahvesini yudumladığı bir yapıya…
***
Brüksel’i birçok kez ziyaret etmiş olmama rağmen, şehrin simgesi olan Atomium’u son ziyaretimde ziyaret edebildim.
Andre Waterkeyn’in tasarladığı ve 1958’de tamamlanan 102 metre yüksekliğinde ve dokuz çelik küreden oluşan, Belçika mühendislik becerilerini sembolize etmek için tasarlanan bu anıt, Expo 58 fuarı için, fuarın gerçekleştiği Laeken’deki Heizel Platosu’nda yapılmış.
***
Anıt 1958’de yapıldığında, Expo 58 kapsamında sadece 6 ay durması beklenirken, o derece dikkat çekmişti ki, günümüzde de yerinde durarak, şehrin simgesi haline dönüşmüştür.
***
Her biri 18 metre çapında olan küreler, 12 boru ile birbirine bağlanmış ve yürüyen merdivenlerle fuar hollerine geçiş yapılmıştır.
Her bir kürenin 250 ton ağırlıkta olduğunu da belirtmeliyim. Toplamda bu anıt, yaklaşık 2400 ton çelikle yapılmıştır.
En yüksekteki küre Brüksel'in panoramik görüntüsüne hakimdir.
2008 yılında 3 küre ziyarete kapatılmış olup diğerlerine yürüyen merdivenlerle ulaşılabilmektedir.
Dikey yönde hareket eden asansörler ise oldukça hızlı hareket etmektedir.
***
Expo 58 için fikirler bir araya toplanmış, bu fikirlerden iki tanesi öne çıkmıştı. Bunlar Paris’teki Eyfel Kulesi’nin başaşağı şekilde yerleştirilmesiyle, Atomium’du.
Belçikalı mühendis Waterkeyn demir atomunun çağı daha iyi sembolize edeceğini düşünmüş ve bu anıta odaklanmıştır. Bununla birlikte Waterkeyn eseri, modern çağı temsil eden atomun yapısını hissederek tasarladığını belirtmiştir.
***
Atomium, 2004-2006 yılları arasında hem dış hem de iç mekanda kapsamlı bir restorasyona tabi tutuldu.
Brüksel'in en çok ziyaret edilen anıtı, dünyanın en özgün ve en bilinenlerinden biridir.
***
“Atomium” adı, kürelerin başlangıçta kaplandığı metal olan atom ve alüminyum kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur.
Brüksel’in iki dilli olduğunu biliyoruz.
Fransızca’da Atomium (I’Atomium) hem eril, hem de dişil olarak kullanılır. Burada anıtın mühendisinin anıtın dişil olmasını tercih ettiğini de söylemeliyim.
Felemenkçe’de ise “het Atomium” nötrdür.
***
1950'lerde bilimsel ilerlemeye olan inanç büyüktü ve atomları tasvir eden bir yapı, Belçika'nın Belçika Kongosu'ndan gelen uranyumun nükleer fisyon için kullanılan malzemenin baskın kaynağı haline gelmesinden bu yana hevesli bir uygulayıcısı olduğu nükleer fizik de dahil olmak üzere insanlığın bilimdeki ilerlemelerini vurgulamak için tasarlanmıştı; buna dünyanın ilk nükleer silahları için kullanılan da dahil.
***
Atomium ile ülke, savaş sonrası yaşamları iyileştirmek ve insanlığın iyileşmesine hizmet etmek için atom araştırmalarını ve diğer teknolojik gelişmeleri barışçıl bir şekilde uygulama idealini vurgulamayı ve teşvik etmeyi amaçladı.
***
Atomium'un inşası da teknik bir başarıydı.
Ocak 1955'te, Metal İşleme Endüstrisi Şirketleri Federasyonu'nun ekonomik bölüm direktörü mühendis André Waterkeyn tarafından ilk proje sunuldu.
Mimarlar André ve Jean Polak, konseptin mimari aktarımından sorumluydu ve bu süreçte çok sayıda eskiz çizdiler.
Şirket, V. Daniel tasarım ofisinin desteklediği danışman mühendisler Artémy S. Joukoff ve André Beckers'tan yardım aldı.
Temellerin inşası Mart 1956'da başladı ve Jambes-Namur İnşaat Atölyeleri tarafından inşa edilen bina, 17 Nisan 1958'de Expo 58'in açılışından bir aydan kısa bir süre önce tamamlandı.
***
Üstteki üç dış küre dikey desteğe sahip olmadığından, güvenlik nedeniyle halka açık değildir.
Orijinal tasarım, alttaki üç dış kürede bacak desteği gerektirmemekteydi; yapı, tekil orta-alt kürenin üzerine oturtulmuştu. Ancak rüzgar tüneli testleri, böyle bir yapının 80 km/sa rüzgarda devrilebileceğini kanıtladı; Belçika'da ise 140 km/sa hıza ulaşan rüzgarlar kaydedildi. Bu nedenle, devrilmeye karşı yeterli direnç sağlamak için söz konusu üç kürenin altına destek sütunları eklendi.
***
Sadece dış görüntüsüyle değil, içeriğiyle de etkileyici bir merkez Atomium. Expo 58 ruhunu yaşatan kalıcı sergiler, Belçika kültürünü tanıtan geçici etkinlikler, çocuklar için eğitim alanları ve panoramik restoranıyla geçmişten geleceğe bir geçit gibi.
***
Yılda 600 binden fazla ziyaretçisi olan Atomium, Brüksel'in en popüler turistik mekanıdır ve hem şehrin hem de ülkenin uluslararası bir sembolü olarak işlev görmektedir. Miras değerine ek olarak, aynı zamanda bir kültürel mekan ve bir sanat merkezidir.
***
Halkın erişimine açık altı küreden: alt küre 1950'lere, Expo 58'e ve binanın inşasına adanmış kalıcı sergilere ayrılmıştır; ikinci küre geçici sergilere ev sahipliği yapmaktadır; üçüncü ve orta küreler film gösterimleri, konserler, partiler ve konferanslar gibi etkinlikler için kiralanabilen esnek alanlar içermektedir; üst küre panoramaya ek olarak bir restoran barındırmaktadır.
Altıncı küre, altı ila on iki yaş arasındaki çocukların geceyi orada geçirmesine olanak tanıyan, kentsel pedagoji atölyelerinin düzenlenmesi için tasarlanmış çocuk küresidir.
Yolunuz Brüksel’e düşerse, bu çelik devin gövdesine adım atın. Geçmişe bir bakın, geleceğe bir selam verin.