KKTC’nin 2024 Ekonomik Büyüme rakamları (GSYİH), İstatistik Kurumu tarafından açıklandı.
2024 yılında, ekonomideki planlama, organizasyon eksiklikleri ve ülkenin iyi yönetilmemesi nedenleriyle , bazı sektörlerdeki ekonomik büyümenin yeterli olmadığını söyleyebilirim.
Öncü sektör Turizm sektörünü barındıran otelcilik ve lokantacılık sektöründe, 2023 yılında, yüzde 11.1 oranında büyüme gerçekleşmişken, 2024 yılında ise, yüzde 3.6 oranı ile önemli oranda düşüş gerçekleşmiştir.
Sektörün ve Bakanlığın bunun nedenlerini mutlaka değerlendirmesi gerekmektedir. 2025’de ne durumda olduğumuzu, rakamlar açıklandığı zaman göreceğiz. Ama, sektörden pek de olumlu bilgiler almıyoruz.
Ülkenin en önemli gelir getiren ve istihdam yaratan sektörlerinin başında gelen turizm sektöründeki büyüme rakamları, bir çok sektörü de doğrudan etkilemektedir.
Sektörün yeteri kadar büyümemesi, Kuzey Kıbrıs’taki hizmet sektörünü, restoranları, çarşı, pazarı olumsuz etkileyecek, turist sayısı ve turizm gelirleri düşecek, ülke ekonomisine katkı azalacaktır.
İşletmelerin gelirlerinin azalması, hem onları zayıflatacak, işçi çıkarmalarına yol açacak ve devletin vergi gelirlerini de düşürecektir.
Turizm sektörü, ödemeler dengesinde, ülkemize döviz kazandıran sektörler içinde en başta gelmektedir. Bu bağlamda, bu sektörün gelirlerinin düşmesi, ülke ekonomisini olumsuz etkilemektedir.
Öte yandan, Turizm sektörünün önemli bir parçası ve paydaşı olan Restoranlardaki fiyatların da yükselmesi, tüketicileri Güney’ e kaydırmaktadır.
Restoranlarımızdaki fiyatların artmasındaki en önemli faktör, girdi maliyetlerinin yükselmesidir. Enerji fiyatlarının, kira, personel giderlerinin yükselmesi yanında, özellikle et fiyatlarının ve diğer gıda fiyatlarının da çok artması, restoranlardaki fiyatları çok yükseltmektedir. Bu bağlamda, 2024’ de, Ülkemiz Hayvancılık sektöründe sadece yüzde 1,2 büyüme gerçekleşmiştir. Hayvancılar 2025’ de de mutlu olmamıştır.
Et fiyatlarında Avrupa’nın en pahalı ülkelerinden biriyiz. Et fiyatlarındaki artış nedeniyle, vatandaşların önemli bir kısmı, kur farkına rağmen, ucuz olduğu için, et ihtiyacını Güneyden karşılamaya devam ediyor.
Piyasadaki fiyatların daha da artmaması ve düşüşe geçmesi için, piyasadaki talebi karşılayacak şekilde, süratle hayvan sayısı artırılmalı ve piyasanın dengeye gelmesine yönelik olarak da, belli bir süre için ve kontrollü olarak, sayısı ve ölçüsü belli miktarda taze karkas et ithali yapılmalıdır.
Güney Kıbrıs’ta ve Türkiye’de uzun zamandır taze karkas ithal et var. Hem halk ucuza et yiyor, hem de restoran ve oteller de memnun.
Hükümet, bütün bunlar yanında, hayvan üreticilerin talep ettiği ve Güney’de ve Türkiye’de üreticilere verilen tüm teşvikleri, mutlaka bizim üreticilere de sağlamalıdır.
Yükseköğretim’ deki gelişmelere de bakacak olursak, (Üniversiteler) 2023 yılında yüzde 6,3 oranında büyüme gerçekleşmişti. 2024 yılında ise, Yüksek Öğretim de yüzde 3,4 oranında büyüme gerçekleşmiştir.2023’ göre önemli oranda düşüş olmuştur. Üniversite yetkililerinin, 2025’ de bu oranların iyileşeceği beklentisi vardır.
Öğrenci sayıları ve istihdam rakamlarının düşmesi, büyümeyi doğrudan etkilemektedir. Bu durumdan, hem üniversiteler, hem ekonomimiz, hem de tüm ülke olumsuz etkilenmektedir.
Bu yıl, Deprem, ekonomik kriz ve yaşanan diploma usulsüzlüğü sonrası, bu yıl, Türkiye’den kontenjanlarla yaklaşık 11 bin 600 öğrencinin, Kuzey Kıbrıs’ı tercih etmesi önemlidir. Zira, Öğrenciler mali sorunlardan dolayı, yaşadıkları bölgelere yakın üniversiteleri ve burslu programları tercih ediyorlar.
YKS sonuçları ve kontenjanların doluluk oranları, öğrencilerin üniversitelerimize ve KKTC’deki eğitim kalitesine olan güvenini yansıtıyor. Özellikle, uluslararası standartlarda eğitim verilmesi, akredite edilmiş bölümleri bulunması nedeniyle öğrenciler tercihlerini yapmaktadır.
Nüfusa göre öğrenci sayısında, dünyada ön sıralarda bulunuyoruz. Üniversitelerimiz, ülkeye döviz girişine, turizm gelirleri ile birlikte en yüksek katkıyı yapmaktadır.
Üniversite öğrencileri, ülkenin hemen hemen her şehrinde bulunmakta, yaptıkları harcamalarla, şehirlerdeki esnaf ve işletmelere katkıda bulunmaktadır.
Üniversitelerin ve öğrencilerin sorunlarının çözülmesi, usulsüzlüklerin oluşmaması, üniversite adası imajının sarsılmaması için, bütün üniversiteler, YÖDAK ve Eğitim Bakanlığı, işbirliği içinde hareket etmelidir.
Üniversitelerimiz açısından temel amaç, eğitim kalitesinin ve öğrenci memnuniyetinin artırılması olmalıdır. Üniversitelerimizdeki öğrenci sayısının artması önemlidir. Ama, eğitim ve öğrenci kalitesinin artması daha da önemlidir.
Sonuç olarak, ülkemizdeki önemli büyüklükteki dış ticaret açığı (ithalat- ihracat farkı), turizm ve Yüksek Öğretim gelirleri sayesinde kapatılmakta ve böylece, ödemeler dengesindeki cari işlemler dengeye gelmektedir.
Hükümet’ in uyguladığı yanlış ekonomik politikalar, bir çok sektörde üretim, ticaret hacmi ve gelirlerle, istihdam kapasitelerini düşürüyor. Bu da, ekonomik büyüme rakamlarının daha da iyileşmesini mümkün kılmıyor. Bu bağlamda, 2025 yılında da, birçok sektörün ekonomik büyüme rakamlarının yetersiz kalacağını düşünüyorum.