Türkiye'den gelecek suyun yönetimiyle ilgili tartışmalar sürerken Türkiye Devlet Su İşleri KKTC Proje Müdürü Birol Çınar YENİDÜZEN'e konuştu, projenin son durumuyla ilgili bilgi verdi, ‘su yönetimi’nde ise ‘düzgün işletmeye’ işaret etti: “Düzgün işletmemek maliyeti artıracaktır”

Meltem SONAY

Türkiye’den Kuzey Kıbrıs’a su taşıma projesinin, Devlet Su İşleri KKTC Proje Müdürü Birol Çınar, projenin son durumuna ilişkin bilgileri YENİDÜZEN’le paylaştı.

Gelecek suyun yönetimine ilişkin de soruları yanıtlayan Proje Müdürü Çınar, ‘Önceliğimiz suyun gelmesi için tesisin tamamlanması’ derken, suyun işletilmesinde ‘İşletme hakkının devri’, ‘Belediyelerin işletmesi’ veya ‘Özelleştirme’ alternatiflerine işaret etti.

Suyun düzgün yönetiminin ‘maliyeti açısından’ önemine dikkat çeken Çınar, “Şu anda buradaki Su İşleri Dairesi bu tesisleri işletebilir mi, gerekli personel alındığında yetiştirildiğinde ve alt yapı oluşturulduğunda olmaz diye bir şey yok ama bu tesisler son teknoloji tesisleri… Dolayısıyla ekip olarak alt yapı oluşturulur, onların eğitimleri tamamlanırsa ilerde neden olmasın” şeklinde konuştu.

Depo- şebeke bağlantılarındaki eksikliklere de işaret eden Çınar, dünyada ve Türkiye’de bu tür tesislerde ‘İşletme hakkının devri’ne gidildiğini ifade etti, suyun nasıl, kim tarafından işletileceğine ilişkin ilgili birimlere de destek olduklarını aktardı.

“Türkiye’deki kara yapılanmaları tamam”

Projenin Türkiye tarafında suyun depolanacağı baraj olan Alaköprü Barajı’nın tamamlandığını ifade eden Proje Müdürü Birol Çınar, barajda tutulan suyu deniz girişi vana odasına iletecek 23 km isale hattının da tamamlandığını belirtti.

Dengeleme deposunun inşaatının da tamamlandığını kaydeden Çınar, Türkiye tarafındaki inşaatlarının tümünün tamamlandığını ifade etti.

“Deniz geçişinde aslına bakarsanız çok iş yapıldı” diyen Birol Çınar, tüm malzeme teminlerinin tamamlandığını ve stok sahasına nakledildiğini, deniz geçişinde kullanılacak tüm ekipmanların hazır olduğunu belirtti.

Montajı yapacak tüm gemilerin de hazır olduğuna işaret eden Çınar, hem Türkiye, hem de Kıbrıs tarafında serili ve gömülü kesim olarak adlandırılan ve  toplam uzunluğu 13,5 km olan bölümün boru montajının da bittiğini ifade etti.

‘Askılı kesim’de inşaata başlandığını, burada da deniz tabanına blok indirme işlemlerinin tamamlandığını kaydeden Proje Müdürü Çınar, “Bu işin en zor kısmıydı. Her biri 220 ton ağırlığındaki betonarme bloklar deniz tabanına indirildi ve şu anda tabana montajları bitti” şeklinde konuştu.

“Askılı kesimde de 5,5 km tamamlandı”

Askılı kesimde boru montajına da başlandığını aktaran Çınar, geçtiğimiz gün itibarıyla 5,5 km montajın da tamamlandığını açıkladı. “Ufak bir gecikme mevcut ama bu hava şartlarından kaynaklı bir gecikme, bir de dünyada ilk defa yapılıyor olmasının da etkisi var” diyen Çınar, montajı yaparken birçok problemle karşılaşıldığını, çözmek için önlemler alındığını sonuçta da işin son kısmının yani askılı kesim montajında başladığını ifade etti.

Montajın kışın da devam edeceğine işaret eden Çınar, kış süresince hava şartlarına bağlı olarak dalga yüksekliğinin bir buçuk metreyi aşmadığı durumlarda montaja devam edileceğinin altını çizdi.

----------------------------------------------

SU NE ZAMAN GELECEK?

“Biraz zaman, biraz da iyi havaya ihtiyacımız var…”

Rüzgarın ve dalganın fazla olduğu dönemlerde beklenileceğine değinen Çınar, kış süresince montaj hızının, beklenen hızın biraz gerisinde olacağını belirtti.

Deniz geçişinin 80 km olduğunu ve bu bölümün 20 km’sinin tamamlandığını belirten Çınar, 800 günü aşkın süredir deniz geçişiyle ilgili çalışmaların da devam ettiğini kaydetti.

Güzelyalı pompa istasyonu inşaatının da tamamlandığını ifade eden Çınar, buradan Geçitköy Barajı’na olan 4 km’lik terfi hattı, baraj ve burada depolanan suyu arıtma tesisine terfi edecek istasyonun da tamamlandığını aktardı.

Bakıldığında inşaatların %90’ının tamamlandığına işaret eden Proje Müdürü Birol Çınar, deniz geçişinde de zor bölümün aşıldığını, biraz zamana ve iyi havaya ihtiyaç duyulduğunun belirtti.

------------------------------------------

“60 gün çalışabilirsek, montajı bitirebiliriz”

“Kışın ilerleme hızımız çalışabildiğimiz  günde bir boru. Bir borunun 500 metre olduğunu düşünürseniz, bu hızda bile 4,5 ay da tamamlanabilir. Ancak hava iyi olduğunda hedefimiz 2 boru ,yaklaşık 60 gün çalışabilerek montajı bitirebiliyoruz” diyen Birol Çınar, 60 günün hava koşullarına göre ‘çalışılabilecek gün sayısı’ olduğuna işaret etti.

Düşünülenin dışında başka bir problemle karşılaşılması durumunda sürenin biraz daha uzayabileceğine de işaret eden Çınar, “Teknik olarak artık önümüzü görebiliyoruz” dedi.

--------------------------------------------

“Arıtma tesisi bitmeden su kullanılamaz”

“Suyu Geçitköy Barajı’na getirdikten sonra bitmiyor. Sonrasında suyu arıtmak ve tüm KKTC’ye dağıtmak da bizim işlerimiz arasında” diyen Çınar, günlük 200 bin metreküplük arıtma tesisinin betonarme inşaatının da %90 oranında tamamlandığını açıkladı.

Arıtma tesisinin Nisan ayında performans testlerine hazır hale getirilmesinin planlandığını da aktaran Çınar, tesis bitirilmeden suyun kullanılamayacağına da işaret etti.

Arıtılan suyun 475 km uzunluğundaki isale hatlarıyla tüm Kuzey Kıbrıs’a dağıtılacağını belirten Çınar, hatların da 4 grupta ihale edildiğini ve önceliğin de 64 km uzunluğundaki Lefkoşa hattına verildiğini anımsattı.

----------------------------------------------------

Lefkoşa’da boru montajında sona doğru…

64 km’lik Lefkoşa hattının 61 km’sinde boru montajının tamamlandığını belirten Çınar, “Bu durumda ilk suyla kavuşacak yerleşim yerleri de Lefkoşa, Gönyeli ve güzergahtaki diğer yerleşimler olacak” şeklinde açıklama yaptı.

161 km uzunluğundaki Girne hattında da 10 km, 154 km uzunluğunda Mağusa- İskele hattında 4 km montajın tamamlandığını belirten Birol Çınar ve Dipkarpaz hattının borularının da 15 gün önce adaya ulaştığını ve önümüzdeki günlerde çalışmaların başlayacağını ifade etti.

---------------------------------------------------------------------

KİM YÖNETECEK?

“İşletme hakkının devri, ya da Su İşleri tarafından işletilmesi…”

Suyun dağıtımı ve işletmesiyle ilgili Devlet Su İşleri olarak gerekli çalışmayı yaptıklarını ifade eden Çınar, işletme hakkının devri, ya da su işleri tarafından işletilmesinin alternatifler arasında olduğunu, bu konuda hangi yönde karar verilirse çalışmaların da o yönde tamamlanacağını kaydetti.
“Şu anda net bir karar verilmiş değil” diyen Çınar, önceliklerinin teknik olarak tesisleri bitirmek olduğuna işaret etti, “Proje müdürlüğü olarak birinci önceliğimiz bu” şeklinde konuştu.

“Kim tarafından, nasıl işletileceği bizi aşan bir konu”

“Kim tarafından, nasıl işletileceği bizi aşan bir konu” diyen Proje Müdürü Birol Çınar, gerek Türkiye’de, gerekse de dünyada buna benzer tesislerin nasıl, işletildiğine yönelik çalışmaların da yapıldığını belirtti.

“Ekip olarak alt yapı oluşturulur, onların eğitimleri tamamlanırsa ilerde neden olmasın…”

Proje Müdürü Birol Çınar’ın ‘suyun yönetimi’ne ilişkin ifadeleri devamla şöyle:
“3 alternatif var. Ya belediyeler işletir, ya  işletme hakkını devredilir, ya da özelleştirilir.  Ya da bu üç sistemin karması kullanılır. Bunlardan hangisi olacağı tamamen ekiple ilgili… Şu anda burada Su İşleri Dairesi bu tesisleri işletebilir mi, gerekli personel alındığında yetiştirildiğinde ve alt yapı oluşturulduğunda olmaz diye bir şey yok ama bu tesisler son teknoloji tesisleri… bir kumanda merkezinden her şeyi çok rahat izleyip kumanda edebileceğiz. Dolayısıyla ekip olarak alt yapı oluşturulur, onların eğitimleri tamamlanırsa ilerde neden olmasın. İşletmeye geçmeden  Depo, şebeke bağlantısı eksik olan yaklaşık 100-150 km bağlantı hattının yapılması, tüm sayaçların akıllı sayaçla değiştirmesi gerekmekte. Bunlara bir kaynak bulunup yapılırsa, teknik bir ekip kurulursa tabi ki olur.”

“Bizim düşündüğümüz olabilecek çözümlerden biri işletme hakkının devri”

“Zaten bunların yapılamayacağı durumlarda işletme hakkını devrediyorsunuz. İşletme hakkını devri, özelleştirmeden farklı. devir, bu tesisleri kendi adınıza bir başkasına işletmeye veriyorsunuz ancak denetleme işi sizde kalıyor… Dolaysıyla bizim düşündüğümüz olabilecek çözümlerden biri işletme hakkının devri. …”

“Nasıl yapılabilir, hangisini tercih edelim, avantajları, dezavantajları… Bu konularda ilgili birimlere destek oluyoruz”

“Alaköprü Barajı’nda tutulacak suyu, Geçitköy Barajı’na iletmek için gerekli tüm tesisler ile Geçitköy Barajı’ndan alınacak suyu arıtarak, 475 km uzunluğundaki iletim hatları ile tüm adata ulaştırmak için gerekli tesisleri yapmak  birinci görevimiz ” diyen Çınar, suyun işletilmesi konusunda da ilgili birimlere yardımcı olduklarını belirtti.

“Nasıl yapılabilir, hangisini tercih edelim, avantajları, dezavantajları… Bu konularda ilgili birimlere destek oluyoruz” diyen Çınar, önceliklerinin adaya suyu getirmek için gerekli tesislerin inşaatlarını bitirmek olduğunu yineledi.

İlgili bakanlıkla ve Su İşleri Dairesi ile sürekli temas halinde olduklarını da belirten Proje Müdürü Birol Çınar, işletme hakkının devri, hatların geçtiği güzergâhlardaki çeşitli problemler, kamulaştırmalar gibi konularda birlikte çalışıldığını ifade etti.

“Düzgün işletmemek maliyeti artıracaktır”

Tesislerin düzgün işletilmemesinin suyun fiyatına olumsuz etkisi olacağını belirten Çınar, “Bu suyun arıtma gideri olacak, enerji gideri olacak.  Suyu sağlayacak tesisleri düzgün işletemezseniz, işlettikten sonra abonelere düzgün olarak dağıtamazsanız, oradan geri dönüşleri alamazsanız bu sizin su maliyetinizi olumsuz etkiler” dedi.

Gereken yatırımların yapılıp, suyun düzgün işletilmesi ve su ücretinin düzgün toplanması halinde suyun çok daha ekonomik olacağına işaret eden Çınar, “O yüzden çok önemli yoksa bu iş herkes tarafından yapılabilinir. Düzgün işletmemek maliyeti artıracaktır” şeklinde konuştu.

Kaçak kullanımı önlemenin en etkili yolunun ‘Akıllı sayaç’ olduğuna da işaret eden Çınar, düzgün tahsilat yapılamamasının olumsuzluğunun direk fiyata yansıyacağına dikkat çekti.