Memnun Oldum Yeğen…
Her şey 2017 yılının Ocak ayında başlamıştı. Benimle aynı soyadı taşıyan birinden bir e-mail almıştım. Bana yeğenim olduğunu, çok büyük ihtimalle onu hatırlamadığımı yazdı. Londra’da kaldığını belirtti. E-mail adresimi gazeteden bulmuş ve anne-babama selam göndermişti.
Panikos, o 2017’nin Ocak ayında bu köşenin satırlarında da yer almıştı. Varlığından bile haberim olmadığı veya çok küçük yaşta tanıştığım ve sonra unuttuğum bir yeğenimle mailleştiğimi yazmıştım. Ben büyüyüp etrafımda ne olduğunun farkına varana kadar çoktan İngiltere’ye yerleşmişti. Baba tarafından çok üyeli bir ailem var. Varlıklarından tamamen habersiz olduğum bir sürü yeğenim olduğunun farkındayım. Babamın ailesi Girne bölgesindendi. Kardeş sayısı dokuz, onlarca yeğen ve bilinmeyen sayıda kardeş, yeğen çocukları… Savaş sonrası ve göçmenlik koşulları bu akrabaları bir birinden uzak düşürdü. O kadar uzak ki, herhangi bir temas dahi yoktu. O dönemde iletişim bugün olduğu gibi kolay değildi.
Bir yıldan uzun bir süre Panikos ile ara ara e-mailleşerek iletişimimizi sürdürdük. On gün önce bana telefon etti. “Ailemle birlikte Kıbrıs’tayım. Baf’ta kalıyorum ve seni görmeyi çok istiyorum”.
Hemen ben de ailemi aldım ve onları görmek üzere Baf’ta kaldıkları oteli bulmaya gittim. Tüm yol boyunca tek bir endişem vardı. Onu nasıl tanıyacaktım? Birinci yeğenim. Babamın kardeşinin oğlu... Ama neye benzediğine dair en küçük bir fikrim yoktu. Her ikimiz için de bu endişe ortaktı. Buna rağmen ilk - ilk buluşma anında işimizi kolaylaştırmaya cesaret etmedik. Bunun sebebinin her ikimizin de bu durumun trajikliğinin farkına varmak istemememiz olduğu gayet açıktı.
Şans bize bu konuda yardımcı oldu. Otele vardığımda nerede olduğunu söylemesi için ona telefon ettim. Biraz uzakta tam ona telefon ettiğim anda telefonu açtığını gördüm. Beni görmemişti. “Sola dön” dedim ve beni bulmak için elini kaldırdı.
43 yıllık iletişimsizliğin açığını otelin restoranında iki saatte kapatmak istercesine dip dibe oturduk. Sonuçta iki saat dört saat oldu ve garsonlar oturduğumuz sandalyeler dışındaki sandalyeleri kaldırıp restoranın kapatıldığını belli etmeseler daha da uzun olurdu.
Kıbrıs ne kadar küçük? Sadece Kıbrıs mı? Bütün dünya! Görüşmede saatler geçtikçe kocam Panikos ile savaş sonrasındaki ilk yıllarda aynı göçmen bölgesinde kaldıklarını fark ettik! Kocam Lefkoşa’ya ve Panikos Londra’ya yerleşmeden önce biri Morfu’dan, diğeri Girne’nin Hartzia bölgesinden gelmişler ve Limasol’un Kapsalos bölgesinde geçici olarak kalmışlardı. İlkokulda aynı sınıfa gitmişler ve aynı yerlerde futbol oynamışlardı.
- “Ma sen gara Panikossun? Bu kadar yıldan sonra seni nereden tanıyayım?”
- “Yeğenimlan evlendin re? Allah için olsun, bu kadar tesadüf!”.
Bu son paragrafı 2017 yılının Ocak ayında “Meçhul Akraba” başlığıyla kaleme aldığım makaleden aktarıyorum, zira yeğenimle tanışmamdan sonra da beni halen mutlak şekilde ifade ediyor:
“Bu makaleyi sevgimle (samimi olarak, sevgimle); 1974 yılında yaşı küçük olan veya doğmamış kişilerin memleketleri ile yeterince duygusal bağları olmadığını, dolayısıyla bu kişilerin ailelerine ait olan hiçbir şey talep etmediklerini düşünen tüm Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklere ithaf ediyorum. Evet… Yeterince duygusal bağları yoktur. Nedenini biliyor musunuz? Biliyorsunuz. Ben de biliyorum!
Para ile hiçbir zaman iyi bir ilişkim olmamıştır. Nefret ettiğimi bile söyleyebilirim. Annem, bana sık sık savruk olduğumu ve kumanda edemediğimi söyler. Hiçbir zaman ekonomik çıkar talep etmedim ve talep etmek beni ilgilendirmedi. Bilirsiniz, birçok şeyin (benim için pek çok şeyin) para ve malla ilgisi yoktur. Birçok şey (benim için pek çok şey) duygularla ilgilidir”
Not: O dönem birçok Kıbrıslı Türk okurum aynı şeylerin Kıbrıslı Türkler için de geçerli olduğunu belirtmişlerdi. Bildiğim gibi tamamlayayım. Bu köşede hiçbir durumda ve hiçbir şekilde acıların, trajedilerin, tezlerin ve anti tezlerin yarıştırılması ve kıyaslanması gayesi yoktur. Bu yazdıklarım kendi yaşamımda rastladığım durumlardır. Kıbrıs’ın tarihi birdir. Her iki tarafta da aynıdır. Benim adım yerine Fatma adını koyun, Panikos’un adının yerine Mehmet adını koyun ve 74’ten sonraki yıllarda yaşanan trajedileri sıralayın. Aynıdır!
Χαίρω πολύ ξάδελφε…
Όλα ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2017 με ένα e-mail από κάποιον ο οποίος είχε το ίδιο επίθετο μαζί μου. Μου έγραφε ότι ήταν εξάδελφος μου και ότι είναι πολύ πιθανόν να μην τον θυμάμαι. Μένει στο Λονδίνο. Είχε βρει τη διεύθυνση μου από την εφημερίδα και έστελνε χαιρετισμούς στους γονείς μου.
Ο Πανίκος, πέρασε από τις γραμμές αυτής της στήλης και τότε, περιγράφοντας πώς δεν είχα ιδέα για την ύπαρξή του. Ή μάλλον τον είχα γνωρίσει κάπου στην πολύ παιδική μου ηλικία. Μέχρι όμως να μεγαλώσω και να αρχίσω να αντιλαμβάνομαι το τι συμβαίνει γύρω μου, αυτός είχε ήδη μετοικήσει στην Αγγλία. Είναι ένας από τους πολλούς συγγενείς από την πολυμελή οικογένεια του πατέρα μου στην επαρχία Κερύνειας, η οποία αριθμεί εννιά αδέλφια, δεκάδες ξαδέλφια και αδιευκρίνιστο αριθμό παιδιών τους, που οι συνθήκες μετά τον πόλεμο και την προσφυγιά τους έσπρωξαν μακριά. Τόσο μακριά, ώστε να μην υπάρχει καθόλου επαφή, ιδιαίτερα τους καιρούς κατά τους οποίους η επικοινωνία δεν ήταν τόσο εύκολη όσο είναι σήμερα.
Για περισσότερο από ένα χρόνο, με τον Πανίκο κρατούσαμε αραιά και πού επικοινωνία μέσω e-mail και πριν δέκα μέρες με πήρε τηλέφωνο. «Είμαι στην Κύπρο με την οικογένεια. Μένω στην Πάφο και θέλω πολύ να σε δω».
Χωρίς δεύτερη σκέψη, πήρα κι εγώ την οικογένειά μου και πήγα να τον βρω στο ξενοδοχείο του στην Πάφο. Σε όλη τη διαδρομή, μία ήταν η ανησυχία μου. Πώς θα τον αναγνωρίσω; Πρώτος μου ξάδελφος. Γιος του αδελφού του πατέρα μου, αλλά δεν είχα ιδέα πώς έμοιαζε. Κι όσο κοινή ήταν και για τους δυο μας αυτή η ανησυχία, δεν τολμήσαμε να διευκολύνουμε αυτή την πρώτη – πρώτη στιγμή της συνάντησής μας. Προφανώς γιατί και οι δύο δεν θέλαμε να συνειδητοποιήσουμε την τραγικότητα αυτής της κατάστασης.
Η τύχη βοήθησε σε αυτό. Φτάνοντας στο ξενοδοχείο, τον πήρα τηλέφωνο να μου πει σε ποιο ακριβώς σημείο βρισκόταν. Τον είδα από μακριά να σηκώνει το κινητό, ακριβώς την ώρα που και στο δικό μου κινητό ο συνομιλητής απαντούσε στο τηλεφώνημα. Δεν με είχε δει. Του είπα «γύρισε αριστερά», και σήκωσα το χέρι για να με αναγνωρίσει.
Καθίσαμε ο ένας δίπλα από τον άλλο, εμφανώς κατ’ επιλογή και των δύο, λες και δυο ώρες στο εστιατόριο του ξενοδοχείου, μπορούσαν να αναπληρώσουν 43 χρόνια απουσίας επαφής. Και τελικά οι δύο ώρες έγιναν τέσσερις και θα μπορούσαν να ήταν ακόμη περισσότερες αν δεν τοποθετούνταν οι καρέκλες στα διπλανά τραπέζια από τα γκαρσόνια σε σημείο που δείκνυαν ότι το εστιατόριο κλείνει.
Πόσο μικρή είναι η Κύπρος; Μόνο η Κύπρος; Ο κόσμος ολόκληρος! Ώρες μετά την πρώτη συνάντηση, συνειδητοποιήσαμε ότι ο άντρας μου και ο Πανίκος, έμεναν στον ίδιο προσφυγικό οικισμό τα πρώτα χρόνια μετά τον πόλεμο! Πριν ο άντρας μου καταλήξει στη Λευκωσία και ο Πανίκος στο Λονδίνο, ο ένας προερχόμενος από τη Μόρφου, και ο άλλος από τη Χάρτζια της Κερύνειας, είχαν βρει προσωρινή διαμονή στον Κάψαλο της Λεμεσού. Πήγαιναν στην ίδια τάξη στο δημοτικό και έπαιζαν ποδόσφαιρο στην ίδια αλάνα.
- «Μα είσαι ο Πανίκος ο μαυρής; Πού να σε καταλάβω μετά από τόσα χρόνια;».
- «Παντρεύτηκες την ξαδέλφη μου ρε; Για όνομα του Θεού, πόση σύμπτωση!».
Αυτή την τελευταία παράγραφο την αντιγράφω επακριβώς από το κείμενο το οποίο έγραψα τον Ιανουάριο του 2017 για τον «Άγνωστο Συγγενή» μου γιατί εξακολουθεί και μετά τη γνωριμία μου μαζί του να με εκφράζει απόλυτα:
«Το κείμενο αυτό το αφιερώνω με αγάπη σε όσους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους πιστεύουν ότι οι άνθρωποι που ήταν μικροί ή αγέννητοι το 1974 δεν έχουν αρκετά ισχυρό δεσμό με τον τόπο τους. Ναι… δεν έχουν. Ξέρετε γιατί; Ξέρετε. Και ξέρω! Ποτέ δεν είχα καλή σχέση με χρήματα. Σχεδόν τα μισώ. Είμαι άτσαλη και δεν κουμαντάρω, όπως συχνά μου λέει η μάνα μου. Δεν διεκδίκησα ποτέ οικονομικά οφέλη και ούτε με ενδιαφέρει. Ξέρετε, πολλά πράγματα (τα περισσότερα για μένα), δεν έχουν να κάνουν με χρήματα και περιουσίες. Πολλά πράγματα, (τα περισσότερα για μένα) έχουν να κάνουν με συναισθήματα».
ΥΓ: Επειδή τότε, Τουρκοκύπριοι αναγνώστες μου επισήμαναν ότι το ίδιο ισχύει και για τους Τουρκοκύπριους, συμπληρώνω πως το γνωρίζω. Αυτή εδώ η στήλη, δεν έχει σε καμία των περιπτώσεων στόχο την αντιπαράθεση δεινών, τραγωδιών, θέσεων και αντιθέσεων μεταξύ μας. Απλά αυτά, τυγχάνει να είναι τα δικά μου βιώματα. Μία είναι η ιστορία της Κύπρου. Ίδια και στις δύο πλευρές. Βάλτε στο δικό μου όνομα, το όνομα της Φατμά, και στου Πανίκου το όνομα του Μεχμέτ και διαδραματίστε τις τραγωδίες μια δεκαετία πριν το ’74. Το ίδιο είναι!