Meltem SONAY

"Halkın resmi kurum, kuruluşlara karşı haklarını koruyan temsilcisi veya avukatı" olarak nitelendirilen Ombudsman (Yüksek Yönetim Denetçisi) koltuğu, Feridun Önsav’ın yaş haddinden emekliye ayrıldığı 2012 yılı başından bu yana boş.
Cumhurbaşkanı’nca, Cumhuriyet Meclisi’nin de onayı ile atanan Ombudsmanlık için Cumhurbaşkanı Eroğlu 3 yıldır atama yapmadı.

Kurum işlevselliğini kaybetti…
Feridun Önsav’ın yaş haddinden emekliye ayrıldığı 2012 yılı başından bu yana atama yapılmayan kadro nedeniyle kurum da işlevselliğini kaybetti.
Müdür Zeki Gürsel’in vekalet ettiği kurumda, araştırma yapılsa da imza atılamadığı için rapor da sunulamıyor.

UBP içi kaosa takılmıştı…
Ombudsman atamasının, Cumhurbaşkanı Eroğlu ile eski Başbakan İrsen Küçük’ün ‘anlaşmazlığına takıldığı’, Cumhurbaşkanı’nın Ombudsman için aklındaki ismin, Meclis’te onay alamama riskine karşın kadar atanmadığı kulislerde konuşulanlar arasındaydı.

1997’den bu yana Ombudsmanımız var…
1997'den bu yana Kuzey Kıbrıs’ta hizmet veren kurum için, 1997-2002 yılları arasında görev yapan ilk Ombudsman Nail Atalay'ın ardından, 4 buçuk yıl aradan sonra 2006'da bu göreve Feridun Önsav atanmış ve Kuzey Kıbrıs’ın ikinci Ombudsmanı olmuştu.

Anayasa değişiklik önerilerinde vardı, kabul görmedi…
Ombudman’ın atanamamasındaki sıkıntıyı gidermek açısından yapılan düzenleme, Anayasa değişikliklerine yönelik yasa ile referanduma sunulmuş, ancak halk tarafından kabul görmeyen değişiklikler nedeniyle bu düzenleme de hayata geçememişti.
Öngörülen düzenlemede, atamanın Meclis tarafından yapılması ve yetkilerinin de genişletilmesi vardı.

Umbozman…
"Ombudsman" kelimesinin orijini eski İsveç dilindeki "umbudsmann (umbuds man)" kelimesine dayanıyor.
Anlamı ise "temsilci".
İlk kez İsveç dilinde kullanılan kelime daha sonra 1241 yılından itibaren Danimarka hukukunda kraliyet memurlarını ifade etmek amacıyla "umbozman" şeklinde kullanıldı. İnternetten derlenen bilgilere göre kelime, 1552'den sonra diğer İskandinav ülkelerinde de kullanılmaya başlandı.

Tüm çağdaş ülkelerde…
Günümüzde tüm çağdaş ülkelerde bulunan ve İskandinav Ülkeleri’nde doğan Ombudsman Kurumu, Kuzey Kıbrıs’ta ise 1985'te gündeme geldi ancak 1997'de faaliyete geçebildi.
Kuzey Kıbrıs’ta 1997'den itibaren resmi olarak çalışmalarına başlayan kurum, Ombudsman Feridun Önsav’ın emekliye ayrılmasından bu yana boş.

Halkın avukatı yok…
Görevi, "Yürütsel ve yönetsel yetkisi olan organların, makamların, teşkilatın, kamu kurum ve kuruluşlarının aldıkları kararların, yaptıkları eylemlerin, Anayasa'ya, yasalara, mevzuata ve mahkeme kararlarına uygun olup olmadığını denetlemek, soruşturma yapmak ve meclise rapor sunmak" olan Ombudsman’ın yokluğu, ‘Halkın avukatsız kaldığı’ anlamına da geliyor.

Cumhurbaşkanı atar, Meclis onaylar…
Yasaya göre Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman), Cumhurbaşkanı’nca Cumhuriyet Meclisi’nin onay ile atanır.
Cumhurbaşkanınca bir kişi Ombudsman olarak atandıktan sonra, konu Cumhuriyet Meclisi’nin onayını almak üzere Cumhuriyet Meclisi Başkanlığı’na sunulur. Atama işlemi Cumhuriyet Meclisi’nin onayına sunulur ve onay için üye tamsayının üçte iki, (2/3) çoğunluğu aranır. Gerekli çoğunluğun sağlanamaması durumunda ikinci tur bir oylama yapılır ve turda onay için üye tamsayının salt çoğunluğu yeterlidir.

Ombudsman’ın yetkileri…
1996 tarihli Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası’nın 3. Kısmı’nda Ombudsman’ın görev ve yetkileri şöyle sıralanıyor:

‘(1) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yürütsel ve yönetsel yetkisi olan organ, makam, teşkilat, kamu kurum ve kuruluşlarının veya kişinin Anayasa'da ve bu Yasa’da belirtilen istisnalar dışındaki ifa etmiş oldukları hizmetlerin yürürlükteki mevzuata ve mahkeme kararlarına uygunluklarını ve yerindeliklerini denetlemek, soruşturmak ve rapor sunmak;

(2) Yönetimin herhangi bir biriminin görev alanında olan bir hizmetin yerine getirilip getirilmediğinin takibini yapmak ve ilgili birimden yerine getirilmeyen hizmetle ilgili gerekçeli bilgi istemek;

(3) Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) saptadığı yasa dışı bir işlemin düzeltilmesi için ilgili makamı uyarmak;

(4) (A) Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) soruşturmakta olduğu konunun herhangi bir safhasında hakkında soruşturma açılan kamu görevlisinin görevde kalmasının sakıncalı olacağı kanaatinde olması halinde, Kamu Görevlileri Yasası’nın 102’nci maddesinin (1)’inci fıkrasında istemin bağlı bulunduğu kurumun en üst amirinden veya yöneticisinden geleceği kuralına bakılmaksızın ilgili kamu görevlisinin geçici olarak görevden alınmasını Kamu Hizmeti Komisyonu’ndan istemek;
Geçici olarak görevden alınan kamu görevlisi hakkında Kamu Görevlileri Yasasının 102’nci maddesinin (1)’inci fıkrası dışındaki diğer fıkra kuralları uygulanır.

(B) Hakkında soruşturma açılan kişi, herhangi bir kamu kurum ve kuruluşunda görevli ise Yüksek Yönetim Denetçisi ilgili kişinin geçici olarak görevden alınması istemi söz konusu kişiyi atayan makam veya organa iletmek.’

--------------------------------------------------------------------------------------

Erhürman: “KKTC için utanç vesilesi”

CTP-BG Milletvekili Tufan Erhürman, 2013 yılı sonunda kendi internet sitesinden paylaştığı yazısında, birçok ülkede Parlamento Komiseri (ya da Ombudsmanı) olarak bilinen Ombudsman’ın atanmasında Meclis’in bir “onay makamı” olarak kabul edilmesinin kurumun doğasına uygun olmadığına işaret etmiş, bu düzenlemenin Cumhurbaşkanı ile Meclis’in çoğunluğu arasında uyumsuzluk bulunan durumlarda Ombudsman’ın atanmasını imkansız kıldığı için işlevsel anlamda da ciddi biçimde sorunlu olduğunu ifade etmişti.

Erhürman, dünyada yüz civarında ülkede var olan ve özellikle insan hakları ve idarenin denetlenmesi alanında son derece önemli bir işlev yerine getiren kurumun, idarenin daha yoğun bir biçimde denetlenmesi gerektiği konusunda bütün yurttaşların görüş birliği içinde olduğu KKTC’de, dünyadaki en verimsiz ve işlevsiz, hatta kimilerine göre gereksiz Ombudsman haline getirilmesi KKTC için utanç vesilesi olduğu görüşünü de belirtmişti.

Erhüman’ın ifadeleri devamla şöyle:
“Bütün dünyada insan hakları ve idarenin denetimi konusunda umut haline gelen ve son derece önemli işlevler yerine getiren bir kurumun, bu alanlarda ciddi sorunlar yaşayan KKTC’de işlevsiz kalmaya devam edecek ve her gün yeni bir ülke ombudsman kurmaya çalışır, bu yönde tartışmalar yaşarken, KKTC, var olan bir ombudsman kurumunu kaldırmayı gündemine alan tek ülke olma utancını yaşamaya devam edecektir.”