Beste Çağla Özata
Uzm. Psikolojik Danışman
bestecaglaozata@gmail.com

Çocuk yetiştirme, günümüzde en çok sıkıntıların ve zorlukların yaşandığı konuların başında gelmektedir. Hepimiz çocuğumuzu en iyi şekilde nasıl yetiştiririz diye didinir dururuz, fakat bunu yaparken seçtiğimiz yöntem acaba gerçekten en iyi yöntem mi? Bu konuya açıklık getirmek amacıyla ilk olarak olumsuz anne baba davranışlarına kısaca maddeler halinde değinelim.

DAVRANIŞ MODELLERİ

• Otoriter olarak belirtilen anne babalar; belirli sınırları olan, tüm kontrol kendilerinde, genelde anlayışsız, katı ve çocuğa hata yapma fırsatı vermeyen, en basit suçlarda bile çocuklarını cezalandıran (“bir daha hata yapmasın”, “iyi bir ders oldu” gibi düşünen), çocuğun en doğal haklarını (oyun oynamak, çizgi film izlemek, arkadaşlarıyla gezmek vs.) bile çocuk uslu olduğunda verilen bir ödül olarak gören aile profilidir.

• Serbest anne baba davranışlarında ise otoriter anne babanın tam tersine aile içerisinde kurallar yoktur. Çünkü çocuklarına özgür ve eşit ortam yaratmak isterken, çocuğun üzerinde denetimi olmayan, davranışlarına müdahale etmeyen, doğruyu ve yanlışı çocuğunun yaparak yaşayarak öğrenmesini isteyen fakat çocuğa neyi yapması veya neyi yapmaması konusunda bilgi vermeyen ailelerdir.

• İlgisiz ve kayıtsız anne babalar ise, çocuğun davranışları karşısında ilgisiz ve vurdumduymaz olurlar, çocuğun varlığı ile yokluğu belli değildir, çocuk sadece onları rahatsız ettiğinde ilgilenirler. Bu tip ailelerde çocuk fiziksel ve duygusal yalnızlığa itilir.

• Dengesiz ve kararsız anne baba davranışlarında ise, çocuğun aynı davranışı değişik zamanlarda anne baba tarafından farklı yorumlanması ve anne için doğru olan bir şeyin baba için yanlış olması veya tam tersi durumlar da gözlemlenir.

• Ülkemizde var olan aşırı koruyucu anne babalar ise, çocuklarına gereğinden fazla ilgi gösteren, çocuğu adeta bir cam fanus içinde büyüten, her türlü önemli kararları (okul, meslek, iş, yaşayacakları yer vb.) çocukların yerine kendileri veren ailelerdir. Çocuklarına sorulan soruları dahi ailelerinin cevapladığı görülür. Bu ailelerde sebepsiz yere aşırı kaygılar vardır.

• Tam tersi reddedici anne babaların davranışları ise, çocuğa karşı adeta düşmanmış gibi davranan, en ufak fırsatta onları eleştiren, çocuklarının yaptıklarını beğenmeyen ve iyi yönlerinden çok kötü yönleri eleştirip ön plana çıkaran bir aile profili sergilerler.

• Ülkemizde nerdeyse birçok ailede rastladığımız olumsuz anne baba tutumu olan mükemmeliyetçilik ise, çocuklarının her şeyin en iyisini yapmasını bekleyen, kendilerinin gerçekleştiremediklerini çocuklarının gerçekleştirmesini isteyen, yüksek başarı beklentileri olan ailelerdir. Çocuklarının her parmağında ayrı bir maharet (resim yapsın, spor da iyi olsun, müzik aleti çalsın vs) olmalıdır. Bu tarz anne babalar çocuklarını asla olduğu gibi kabul etmez, en iyisi olsun diye zorlarlar, özel derslerle telafi etmeye çalışırlar, çocuklarını toplum kurallarına aşırı uyumlu yetiştirir ve kuralların dışına çıkmasına izin vermezler hatta çocuklarının arkadaşlarını bile kendileri seçerler. Bu tip ailelerde duygusal sömürüler çok fazladır “Saçımı senin için süpürge ettim!” veya “Yemedim yedirdim, giymedim giydirdim…” gibi…

İDEAL ANNE - BABA

Eğer bu davranışlar sizde yoksa! Tebrik ederim! demek ki iyi birer anne babasınız! Fakat bu davranışlardan sizde var ise, o zaman çok geç kalmış sayılmazsınız.. O halde “ideal anne baba davranışları nasıl olmalıdır ?” sorusunun cevabına geçelim. Bunu bir başlık altında toplayacak olursak güven verici ve destekleyici anne baba diyebiliriz. O zaman bunu detaylı açıklayalım;

• Bu tarz aileler çocuklarına karşı hoşgörülü ve destekleyicidirler.

• Çocuklarını oldukları gibi kabul eden, yeteneklerinin farkında ve geliştirmeleri doğrultusunda ortam hazırlarlar,

• Çocuklarına karşı sevgi ve ilgi doludurlar,

• Aile ilişkileri güven ve şeffaflık üzerine kurulur,

• Çocuklarının, karşılaştığı problemlerle nasıl baş edebilecekleri konusunda konuşabilirler,

• Çocuklarıyla ilgili kararlar alırken onlara seçenekler sunarlar ve çocuklarının seçtiği davranıştan ders almalarına izin verirler,

• Aile ortamında çocuğun duygu ve düşüncelerini açık bir şekilde söylemesine izin verirler,

• Aileyi ilgilendiren kararlar alınırken çocuğa fikrini sorarlar, çocuğun cevapları mantıksız olsa bile saygılıyla dinlerler, çocuğu susmaya değil konuşmaya teşvik ederler,

• Ailedeki kurallar çocukla birlikte kararlaştırılır,

• Toplum ve arkadaşlar arasındaki kurallar bilinir, saygı duyulması ve nerde ne şekilde davranılması gerektiği hakkında konuşulur ve istenilen davranışları desteklenir,

• Çocuklarına yaptırım yapmak yerine anlatarak ikna etmeye çalışırlar,

• Çocukları belirli sınırlarda özgür bırakırlar.

Çocuklar böyle bir ailede ise, çok şanslı ve sosyal, mutlu, özgüveni yüksek, başarılı, sorumluluk sahibi, kendilerine ve başkalarına güvenebilen sağlıklı bir birey olarak yetişmiş demektir! Peki, kendinizi hangi grupta görüyorsunuz? Hayatınızda çocuk yetiştirme konusunda neleri değiştirmeyi düşünüyorsunuz?..

Bir sonraki yazıda görüşmek dileğiyle…

Kaynak: www.sivasram.gov.tr