Beste Çağla Özata
Uzm. Psikolojik Danışman
bestecaglaozata@gmail.com

Kısacık hayatımızda o kadar çok üstlendiğimiz veya üstlenmemiz gereken rollerimiz var ki, bazen bu durum bizi bir girdap içine bazen ise bizleri bu rolleri üstlenmek için can atar hallere sokabilmektedir.

Detaylarına geçmeden önce rollerden ne kastettiğime değinmek isterim. Birkaç örnek verecek olursak; çocuk olma, anne- baba olma, kardeş olma, işkadını- işadamı olma, eş olma, arkadaş olma, ev hanımı olma, komşu olma ve bunlar gibi, hatta bu listeyi istediğimiz kadar çoğaltabiliriz. Günlük yaşantımızda bu rollerden sadece biri değil, birkaçına ve hatta hemen hemen hepsine teker teker bürünebiliriz. Bu durumun getirmiş olduğu sıkıntılar veya harcadığımız çabalar bizi zaman zaman çıkmaza sürükleyebilmektedir.

Çok yoğun olarak yaşadığımız rol değişimlerinden kimlik çatışması, tükenmişlik duyguları, depresyon ve anksiyetenin ortaya çıktığını görebilmekteyiz. Kendimizi “Ben kimim? Ne yapıyorum? Esas yapmak istediğim bu mu ?” gibi sorularla karşı karşıya bulabiliriz, aslında bu doğal bir süreçtir. Evet! elbette ki aşırıya gitmediği ve bizi rahatsız etmediği sürece… Günümüzde bu sorunun modern toplumun getirisi olduğu düşünülmektedir. Bir örnekle açıklamak gerekir ise, gelin bir yetişkin kadın düşünelim; evli, işkadını, anne, ev hanımı ve ayni zamanda eş. Sabah kalktığında eşiyle ve çocuğuyla ilgilenen (eş ve anne rolü) daha sonra işine giden ( işkadını rölü) ve tüm gün boyunca çalışan, eve geldiğinde ise evi toplayan ve yemek işleriyle, bulaşıkla ilgilenen( ev hanımı rölü) bunlar bittiğinde ise çocuğunun ödevlerine yardım eden (öğretmen rölü) ve diğer ihtiyaçlarını karşılamaya çalışan daha sonra eşiyle kaliteli zaman geçiren (eş rolü). Bu duruma baktığımızda aslında günlük hayatımızda yaşadığımız ve klasik bir senaryo olduğunu görmekteyiz. Roller açısından incelendiğinde ise aslında kişinin birden fazla ve farklı içeriğe sahip olan rolleri olduğunu görmekteyiz. Bu durumları, bazen bizi yorup ve yıpratan, bazen ise tatlı bir koşuşturma olarak nitelendirebiliriz.

Uzun süredir buna benzer bir durum yaşadığımızı ve bu durumdan çok yorulduğumuzu düşünüyorsak! Gelin "ne yapabiliriz?" sorusuna da bir göz atalım… İlk olarak "hayatımızda yaşadığımız rolleri yada yaşadığımız sıkıntıları biz istediğimiz için mi yaşıyoruz?” yoksa “toplumun bu şekilde yaşanması gerektiği ile ilgili yaptırımından dolayı mı yaşıyoruz?” sorularının cevabını vermemiz gerekmektedir. Eğer bu sorulara, "toplumun kuralları" veya "ailemizden böyle gördük" gibi cevaplar veriyorsak öncelikle bu konu ile ilgili tutumlarımızı, inançlarımızı, varsayımlarımızı ve kurallarımızı gözden geçirmemiz gerekecektir. Sadece toplumda var olmak veya kabul görmek için istemediğimiz rollere bürünmemiz gerekmememelidir!

Verdiğimiz cevap "kendi isteğimiz" doğrultusunda ise, hayatımızdaki rollerimizi önem sırasına koyabiliriz. En fazla önem verdiğimizden en az önem verilene doğru veya bir "ertelenebilecekler" listesi çıkarabiliriz. Önceden verdiğimiz örnek üzerinden gidecek olursak, her gün temizlik yapmayabiliriz ve oradan arta kalan zamanda kendimize nefes alacak aralar yaratabiliriz.

Liste yaptık! fakat tüm rollerimizi yaşamak istiyoruz ve hiçbirini elemek veya ertelemek istemiyoruz, peki o zaman ne yapabiliriz? Zamanımızı etkili kullanmak için planlar yapabiliriz ve bu zaman çizelgesinde kendimize sadece kendimizle vakit geçirebileceğimiz veya dinlenebileceğimiz bir zaman dilimi bırakabiliriz. Diğer bir alternatif ise hayatımızda önemli yerlere sahip olan ve değer verdiğimiz kişilerden (anne- baba, sevgili, eş, arkadaş) yardım isteyebiliriz. Rollerimizden bir veya birkaçını alarak, üzerimizdeki yükü biraz olsun hafifletmeleri, fiziksel ve/veya psikolojik yorgunluklarınızın hafiflemesi konusunda faydalı olacaktır. 

Unutmayalım ki, hayatta çok rolümüz olduğundan dolayı değil tam tersine rollerimizi psikolojik ve fiziksel olarak ne kadar sağlıklı bir şekilde ilerletebildiğimiz konusunda takdir ve  beğeni kazanacağız.

Fakat eğer bu konularda yaşadığınız ve çözemediğiniz herhangi bir sıkıntınız var ise, profesyonel destek de alabilirsiniz. Hayatı kendimize zindan edecek kadar uzun vaktimiz olmayacak.

Psikolojik olarak kendinizi şarj etmediğiniz müddetçe, stresinizi her şeye ve herkese yansıtacağınızı ve bu gibi durumların belki de ilerde daha ciddi sıkıntılara dahi yol açabileceğini unutmayın!

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere…