TC Lefkoşa Büyükelçiliği, Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi ‘2016 KKTC Ekonomi Durum Raporu’nda ‘enerji’ sektörü ele alındı, Kıbrıs’ın kuzeyindeki elektrik satış fiyatının AB ülkelerinin birçoğundan pahalı, 10 ülkeden de daha ucuz olduğu belirtildi.

Ayşe GÜLER

TC Lefkoşa Büyükelçiliği, Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi tarafından hazırlanan ‘2016 KKTC Ekonomi Durum Raporu’nda ‘enerji’ sektörü ele alındı, Kıbrıs’ın kuzeyindeki elektrik satış fiyatının AB ülkelerinin birçoğundan pahalı, 10 ülkeden ise daha ucuz olduğu belirtildi.

Raporda, Kıbrıs’ın kuzeyinde 2016 yıl sonu itibariyle 17.4 cent olarak hesaplanan elektrik satış fiyatının,  Kıbrıs’ın güneyinde 15.3 cent olduğu da kayıtlara geçti.

Elektrik satış fiyatının yanı sıra, sektördeki iletim ve dağıtım kayıplarının Kıbrıs’ın güneyine nazaran, kuzeyde daha çok olduğu vurgulandı.

Öte yandan ‘özelleştirme’ ve ‘özerkleştirme’ tartışmalarıyla gündemden düşmeyen Kıb-Tek’in fonksiyonlara ayrışması, sektörde Enerji Dairesi’nin kurulması da raporda dikkat çeken noktalar arasında yer aldı.

Bununla birlikte enerji sektöründe politika oluşturacak kurumsal yapı ile resmi veya özerk bir enerji kurumu olmadığına vurgu yapılırken,  karar verme yetkisinin bir bakanlıktan diğerine sürekli olarak değişmesinin olumsuz yanına dikkat çekildi.

K.Türk Ticaret Odası’nın 2015-2016 Rekabet Edebilirlik Raporu’na da atıfta bulunulan raporda; elektrik hizmetleri kalitesi bakımında 141 ülke arasında, 128. sırada yer aldığı da ifade edildi.

 RAPORDAN:

• 2016 yıl sonu itibariyle 17.4 cent olarak hesaplanan KKTC elektrik satış fiyatı, AB ülkelerinin büyük bir kısmından pahalı, 10 ülkeden ucuz.
•  Kıbrıs’ın güneyindeki elektrik satış fiyatı 2016’da 15.3 cent.
• En fazla enerji talebi Ağustos, en düşük tüketim ise Nisan ayında…
• İletim ve dağıtım kayıpları Kıbrıs’ın güneyinin oldukça üzerinde. 2015 yılındaki kayıp oranı %9.27…
• Enerji Dairesi kurulmalı, Kıb-Tek fonksiyonlara ayrışmalı
• Elektrik hizmetleri kalitesi 141 ülke arasında, 128. sırada
• Kurum, vatandaşa sunduğu hizmetin maliyetini 3.8 katına veriyor

Buhar türbinleri, ekonomik ömrünü 2025’te tamamlıyor…

 “Ciddi enerji yatırımına ihtiyaç var”

Raporda, Teknecik Santrali’nin 120 MW kapasiteli buhar türbinlerinin ekonomik ömrünü 2025’te tamamlayacağı vurgulandı.

Bu durumla birlikte özel sektöre verilen 148 MW kapasiteli üretim imtiyazının 2024 yılında sona ermesi, turizm ile yükseköğretimde yaşanan büyümeyle birlikte artan enerji ihtiyacı düşünüldüğünde, orta vadede Kıbrıs’ın kuzeyinin ciddi bir enerji yatırımına ihtiyaç olduğunun ortaya çıktığı ifade edildi.

Kamu kaynakları veya Kıb-Tek tarafından bu ihtiyacın karşılanmasının mümkün olmadığı da raporda yer aldı.

Üretimin %54.3’ü Kıb-Tek, %45.7’si AKSA’dan…

Kıbrıs’ın kuzeyinde 2016 yılında toplam 1.547.513 kWh elektrik üretimi yapıldığı belirtildi. 2011 yılında ortaya çıkan üretim artışının, Kıbrıs’ın güneyinin patlama sonrasında Kıbrıs’ın güneyine yapılan satıştan kaynaklandığı belirtildi.

Raporda; 2016 yılındaki elektrik üretiminin % 54.3’ünün Kıb-Tek, %45.7’sinin AKSA tarafından kaynaklandığı ifade edildi.

Ayrıca ülkedeki elektrik enerjisi tüketiminin konut ağırlıklı olduğu, 2016 yılında aylara göre en fazla enerji talebinin Ağustos, en düşük tüketimin ise Nisan ayında gerçekleştiği raporda yer aldı.

 KUZEYDE 17.4 cent, GÜNEY’DE 15.3 cent!... Raporda, Kıbrıs’ın kuzeyinde 2016 yıl sonu itibariyle 17.4 centolarak hesaplanan elektrik satış fiyatının Kıbrıs’ın güneyinde 15.3 cent olduğu kayıtlara geçti.

Kıbrıs’ın kuzeyindeki elektrik satış fiyatları…

Kuzey’de 17.4 cent, Güney’de 15.3 cent!

Raporda, AB ülkelerinde vergiler dahil, konutlarda 1 KWs elektriğin perakende satış fiyatlarına da yer verildi, hem Kuzey hem de Güney ile kıyas yapıldı.

Buna göre; 2015 yılında 19.6 cent olan ve 2016 yıl sonu itibariyle 17.4 cent olarak hesaplanan KKTC elektrik satış fiyatının, AB ülkelerinin büyük bir kısmından pahalı, 10 ülkeden ucuz olduğu vurgulandı.

Ayrıca, AB ülkelerinin birçoğunda, özellikle elektriğin daha pahalıya satıldığı Danimarka ve Almanya gibi ülkelerde maliyetin %130’una varan oranda vergi alındığı da kaydedildi.

Kıbrıs’ın güneyindeki fiyatın ise 2015 yılında 19.5 cent iken 2016’da 15.3 cente düştüğü, Türkiye’deki bu fiyatın ise 2016’da 12.7 cent olduğu raporda yer aldı.

Raporda, “Kıbrıs’ın güneyinde 2012 yılında tavan yapan brent petrol fiyatı nedeniyle 27.8 cente ulaşan satış fiyatı, 2016’da brent petrol fiyatının düşmesi etkisiyle yaklaşık %45’lik azalış göstermiştir. Aynı dönemde KKTC’deki düşüş ise %23.3 olarak gerçekleşmiştir. Bu durum, petrol fiyatlarındaki azalışın satış fiyatına yansıtılmadığını göstermektedir.” denildi. 

“İletim ve dağıtım kayıpları, Güney’in oldukça üzerinde”

Sistemin ‘küçük ve izole’ olması nedeniyle negatif ölçek ekonomileri ve yüksek işlem maliyetlerinden etkilendiği belirtildi.

Gerekli yatırımların yapılamaması ve kaçak kullanım nedeniyle iletim ve dağıtım kayıplarının Kıbrıs’ın güneyinin oldukça üzerinde olduğuna raporda dikkat çekildi.

Raporda; 2009 ve 2010 yıllarında %20’nin üzerinde olan kayıpların, 2010 ve 2012’de %5’lere indiği, ancak 2013 ve 2014 yıllarında tekrar artış göstererek, %10’u geçtiği ifade edildi, 2015 yılındaki kayıp oranının %9.27 olduğu ifade edildi.

 “KIB-TEK FONKSİYONLARA AYRIŞMALI”… ‘Özelleştirme’ ve ‘özerkleştirme’ tartışmalarıyla gündemden düşmeyen Kıb-Tek ile ilgili Kıbrıs’ın güneyindeki gibi fonksiyonlara ayrışması yoluna gidilmesi, sektörde Enerji Dairesi’nin kurulması da raporda dikkat çeken noktalar arasında yer aldı.

Karar verme yetkisinin sürekli değişmesi, kapasite eksikliği vurgusu…

“Kıb-Tek, fonksiyonlara ayrışmalı”

Raporda, Kıbrıs’ın kuzeyinde enerji sektöründe politika oluşturacak kurumsal bir yapı ile resmi veya özerk bir enerji kurumu olmadığına vurgu yapıldı.

Yönetim Kurulu’nun idari, mali ve yeniden yapılandırma da dahil, Kıb-Tek’in üzerinde karar verme hakkına sahip olduğu ancak bu yetkinin bir bakanlıktan diğerine sürekli olarak değişmesi ve kurumsal kapasite eksikliği, Kıb-Tek’in elektrik ile ilgili politika ve stratejiler üzerinde önemli bir etkiye sahip olması sonucunu doğurduğuna dikkat çekildi.

Bu açıdan politika belirleme, düzenleme ve denetleme fonksiyonlarına sahip bir Enerji Dairesi’nin kurulması, Kıb-Tek’in Kıbrıs’ın güneyindeki gibi fonksiyonlara ayrışması gerektiği raporda yer aldı.

2013’te 83.8 milyon TL zarar, 2016’da 126.6 milyon TL kar!

 ‘Özelleştirme’ tartışmalarıyla gündemden düşmeyen Kıb-Tek ile ilgili Elçilik raporunda; 2013 yılında kurumun 83.8 milyon TL zarar ettiği, 2014 ve 2015 yıllarını sırasıyla 5.9 ve 54.9 milyon TL ile kapattığı belirtildi.

Raporda, Kıb-Tek’in 2016 yılındaki kar miktarının 126.6 milyon TL’ye yükseldiği vurgulandı.

‘Hizmet kalitesi’ 141 ülke arasında, 128. sırada…

Mali raporlarda; kurumun dağıtım hizmetleri çerçevesinde proje giderleri için elde ettiği ‘fahiş karların’ dikkat çektiği aktarıldı.

Buna göre; 2016’da proje giderler için 8.3 milyon TL maliyete katlanan kurum, buna karşın 32 milyon TL gelir elde ettiği, yani vatandaşa sunduğu hizmetin maliyetini 3.8 katına verdiği ifade edildi.

K.Türk Ticaret Odası’nın 2015-2016 Rekabet Edebilirlik Raporu’na da atıfta bulunarak, elektrik hizmetleri kalitesi bakımında 141 ülke arasında, 128. sırada yer aldığı da ifade edildi.