Nezire Gürkan

Dönem dönem, çeşitli vesilelerle haberini yapıyoruz, elbette varlığından haberimiz var ama “farkındalığım” yoktu. Ta ki 20’li yaşlardaki kuaförüm Ayşen’in heyecanına tanık olana kadar… Mesleğinde ustalık belgesi için bir süreden beri derse gidiyormuş, öyle bir anlattı ki, herkesin her şeyden bıkkınlıkla bahsettiği bir ortamda mutluluğu ilgimi çekti. Üstelik para da ödüyor … Paraya rağmen bu kadar mutluluk olunca oraya yönelmek de kaçınılmaz oldu.

Okulun eğitmenlerinden, Esnaf ve Zanaatkarlar Odası çalışanlarından Eda Akkor’un yönlendirmesiyle önce merkezi ziyaret ettik; Küçük Sanayi Sitesi’nde Oda binaları içinde. Okul tatile girdiği için çıraklık eğitimi alan öğrencilerle konuşmak mümkün olmadı ama Çıraklık ve Yetişkin Eğitim Merkezi olarak adlandırılan okulun yöneticisi, Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Eğitim Koordinatörü  Taner Akcan’dan bilgi aldık.

YASAYLA KURULMUŞ… DEVLET-STÖ İŞBİRLİĞİNDE BİR MODEL

Piyasaya çırak, kalfa, usta yetiştiren okul, aslında devlet-sivil toplum işbirliğinin bir ürünü. Belki de bu anlamda bir ilk. 1988 yılında çıkarılan Çıraklık ve Meslek Eğitimi Yasası ana dayanak. Yasa çıkmış, ancak uzun yıllar rafta kalmış. Çünkü devlet bünyesinde hayata geçirilememiş. Ta ki 2005’e kadar…

Esnaf ve Zanaatkarlar Odası ile Eğitim Bakanlığı arasında 2005’de imzalanan protokolün ardından Avrupa Birliği’nin de desteğiyle Çıraklık ve Yetişkin Eğitim Merkezi 2010’da kurulur. Küçük aile işletmelerinin ağırlıkta olduğu ülkede, iş yerlerinin büyük çoğunluğunun üye olduğu Esnaf ve Zanaatkarlar Odası, üyelerinin talebiyle, yasada da belirlenen kıstaslar çerçevesinde zanaatkar yetiştirmeye başlar böylece.

ÇIRAKLAR 15-18 YAŞ GRUBUNDA… OTO-KONTROL MEKANİZMASIYLA

Bu okula alınanlar, zorunlu eğitim yaşı kapsamında 15-18 yaş grubundaki gençler. Genellikle eğitim sisteminin dışına düşmüş, eğitimin ”başarısız” saydığı gençler.

Bu okuldaki eğitimleri teori ve pratikten oluşuyor. Yani hem Türkçe, matematik gibi zorunlu dersleri alıyorlar; hem ilgili alanda bir işyerinde ödenekli çalışıyorlar. 2010’dan bugüne 350 civarında kalfa diplomalı mezun veren okulun, 400 öğrencisi de eğitimini sürdürüyor.

En fazla ilgi çeken bölümler ise  güzellik-saç hizmetleri-berberlik, otomotiv (makinist/oto elektrik), ısıtma-soğutma-sıhhi tesisat, klima teknisyenliği, elektrik-elektronik ve turizm… Bu bölümlere ilgide, piyasadan gelen talep de belirleyici oluyor.  Sistem oto-kontrol mekanizmasıyla çalışıyor çünkü…

OTELLERDE DE TURİZME NİTELİKLİ ELEMAN

Devlet yanında Avrupa Birliği’nin de proje bazında verdiği destekle, çırak-kalfa yanında, turizmde nitelikli eleman da yetiştiriliyor. Otellerle işbirliği halinde, maaşlı… Çalışma Bakanlığı finansmanıyla, Turizm Bakanlığı ile işbirliği halinde yürütülen bu projeyle eğitim otellerde veriliyor. Örneğin Karpaz bölgesindeki otellerde bölgeden 70, Girne bölgesindeki otellerde 35 genç asgari ücret ödenerek yetişiyor.

3-5 BİN TL ÖDEYEREK USTALIK EĞİTİMİ ALIYORLAR

Bir diğer kol ise yetişkin eğitimi. Yaş sınırı yok. En fazla ilgi güzellik/kuaförlük sektörüne olduğundan ilk uygulama bu alanda başlamış. 18 yaş üstü herkesi kapsıyor. Nitekim bu eğitime katılanlar arasında  çocuklu anneler, üniversite mezunları, emekliliği yaklaşmış gardiyanlar bile var. Ustalık belgesi için devam edilen bu eğitimler, diğerlerinden farklı olarak paralı. 6 aylık eğitim dönemi için yaklaşık 3-5 bin TL ödeme yapıyorlar. Şu anda bu eğitime devam edenler 30 civarında.

Güzellik ve saç hizmetleriyle 2 yıl önce başlayan yetişkin eğitiminden bugüne kadar 30-40 kişi “ustalık” belgesi alarak mezun olmuş.  İş başında eğitim modeliyle... Sınav sonunda başarılı olmaları halinde kalfa veya usta oluyorlar.  Esas hedef ustalık belgesi, çünkü işyeri açmak için bu belge şart.

Yasaya göre 80 meslek dalında işyeri açmak için ustalık belgesi aranıyor.

CEZAEVİ DE BİR MODEL…

Çıraklık ve  Yetişkin Eğitim Merkezi’nin bir diğer projesi de Cezaevi’nde.

İlgili bakanlıklarla işbirliği halinde burada mahkumlara seramik, ciltçilik, elektrik tesisatçılığı gibi alanlarda eğitim veriliyor. Cezaevi’ndeki atölyelerde pratik eğitim alıyorlar, teorik dersler de öğretmenlerin yerinde eğitimiyle veriliyor. 40 civarında mahkum bu şekilde kalfalık eğitimi almış, sınavı geçmeleriyle de kalfalık belgesi alacaklar ve meslek sahibi olacaklar.

SINAVLAR İÇİN KOMİSYON KURULUYOR, DEĞERLİ DİPLOMA ALINIYOR

Sınavlar ise ilgili alanda 2 usta ve 2 öğretmenden oluşan komisyon tarafından yapılıyor. Bu sınav sonunda alınan diploma da “değerli”. Çünkü iş garantili. Tüm mezunlar yanında öğrenciler de iş hayatının içinde, çalışıyor…

“ELEKTRONİK OKUYOR, SPOR HOCASI OLUYOR…”

Oda’nın Eğitim Koordinatörü, 2004-2009 arasında Mesleki Teknik Öğretim Dairesi’nde müdürlük yapan Taner Akcan, denenmesine rağmen eğitim sisteminin yapısı nedeniyle çıraklık/ustalık eğitiminin devlet bünyesinde yapılamadığını anlattı.

“Dünyanın her yerinde bu tür eğitimler meslek örgütleriyle işbirliği halinde yapılıyor, çünkü pratik olmadan sadece kitabi bilgilerle meslek öğrenilmez” diyen Akcan’a, ülkede çok yaygın meslek liselerinin neden bu işlevi göremediğini sorduk…

“Aslında amaç meslek sahibi bireyler yetiştirmek ama üniversitelerde istenilen bölüme yönelme hakkıyla birlikte meslek liseleri işlevini kaybetti. Genel liselerden bir farkları kalmadı. Lisede elektronik okuyan öğrenci, üniversitede spor hocalığına girebiliyor”.

YILLIK MALİYET 10 BİN TL…

Meslek liselerinin atölyeler nedeniyle devlete maliyetinin ağır olduğunu da anlatan Akcan, “Meslek lisesindeki bir öğrencinin yıllık maliyeti yaklaşık 10 bin TL. Çıraklık eğitiminin maliyeti ise 850 TL” ifadelerini kullandı.

İşyerlerinin istihdamda meslek lisesi mezunlarını değil çıraklık/kalfalık eğitimi alanları tercih ettiğini belirten Akcan, “Ülke diplomalı işsiz cenneti oldu. Piyasa istediği gibi eleman, gençler de iş bulamıyor. Paradoks gibi, çelişki sanki. Ama çelişki değil. Piyasa talebi esastır” diye konuştu.

BAKANLIK ÖĞRETMEN GÖNDERİYOR AMA…

Eğitim Bakanlığı ile Oda arasındaki protokole göre Çıraklık Okulu eğitmenlerinin bakanlık tarafından sağlanması gerektiğini, ancak yarım gün esasındaki eğitim sistemi nedeniyle sürekli sıkıntı yaşadıklarını da anlatan Akcan, çoğu derslerde Oda kaynaklarıyla saat başı ücretle veya tam gün esasında öğretmen tuttuklarını ve eğitimin bu şekilde sürekli kılınabildiğini vurguladı.

10 BİN CİVARINDA ÜYE

Ülkede kayıtlı 13 bin civarında işyerinin 10 bininin yasayla kurulmuş meslek örgütü olan KTEZO üyesi olduğunu, böylesine güçlü bir piyasayla işbirliği içinde çalıştıklarını anlatan Akcan, “Bu okul meslek edinme yeridir.  Çünkü piyasanın, üyenin, iş yerinin taleplerine göre şekilleniyor.

Pratikten bağımsız kitabi iş yapılmıyor. Ve burada yetişen insanlar teknik, nitelikli elemanlardır. Ara eleman demek doğru değil” diye konuştu.

EMEKLİYE ÇIKINCA BOŞTA KALMAMAK İÇİN… ALTIN BİLEZİK…

Okuldaki sohbetin ardından, güzellik salonunda yetişkin eğitimi alanlarla da konuştuk. İşi, gücü, kazancı varken niye geliyorlar? Bazılarının kendi mesleği, ustalık belgesi için geliyorlar; ama bazıları tamamen farklı alanlardan…

Örneğin Ertaç Sivri 49 yaşında bir gardiyan. “Ne işin var güzellik, kuaförlük kursunda. Dünya kadar da para ödüyorsun” diye sorunca, “Berberlik sevdiğim bir iş. Emekliye çıkınca boşta kalmak istemem. İşyeri açarım, bir işim olur” diyor.

29 yaşındaki Emir Yavaşerler’in mesleği ise berberlik. Gazimağusa’da berber yanında çalışıyor 15-16 yıldan beri. Şimdi ustalık belgesi için haftanın iki günü Lefkoşa’ya derse geliyor, bu günlerde işyerinden maaş almıyor ve kursa para da ödüyor… “Değer” diyor, “Çünkü ustalık belgesi alıp kendi işyerimi açmak istiyorum”.

18 yıllık evli, 17 yaşında oğlu olan Tatiana Kızılcık, tırnak teknisyenliği; 2 çocuk annesi Suzan Dürüst üniversite mezunu ve farklı bir alanda hayatını kazanmasına rağmen meraktan kuaförlük öğrenmek istemiş.

23 yaşındaki Esra Çoktan da inşaat teknikeri ama “altın bilezik olsun” diyor.

Ayşen Tekoğlu ise 11-12 yaşından beri kendi işyerinde kuaförlük yapıyor, ustalık belgesi için gelenlerden. “Yıllardır bu işi yapıyorum ama bu kursla ufkum genişledi, çok şey öğrendim” diyenlerden.

İTHAL İŞGÜCÜNE SINIR

Esnaf ve Zanaatkarlar Odası çalışanlarından, okulun eğitmenlerinden Eda Akkor da, bazı alanlarda yaşanan açığa dikkat çekerek, “Bu eğitimlerle ithal iş gücü ihtiyacının önüne geçiliyor. Örneğin tırnak teknisyenliği alanında büyük açık var. Yurt dışından getiriliyor. Artık buradan yetişmiş, belgeli, diplomalı insanlarımız olacak” diyor.

Akkor, kuaförlüğün ardından talepler doğrultusunda yakın zamanda otomotiv alanında da yetişkin eğitiminin başlayacağını ekledi…

(TAK)