Doğu Akdeniz Üniversitesi (DAÜ) Fen ve Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü Öğretim Görevlisi ve Mağusa Gençlik Merkezi (MAGEM) İnsan Hakları Birimi Koordinatörü Mustafa Öngün ile Mağusa Gençlik Merkezi (MAGEM) YOUTHOPIA Proje Koordinatörü Mertkan Hamit’in moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Alternatifim: İnsan” adlı programa bu hafta Mülteci Hakları Derneği İletişim Sorumlusu Tegiye Birey konuk oldu. Söz konusu programda bir süre önce ülkemiz denizi açıklarında kurtarılan mülteci gemisi ile gündeme gelen “Mülteci Hakları” konusu irdelendi. 

Mülteci Hakları Derneği İletişim Sorumlusu Tegiye Birey programda dünyada uygulanan mülteci hakları, KKTC’de yaşanan olayla birlikte uygulanan operasyon ve dernek ile ilgili bilgiler verdi. Birey, geçtiğimiz birkaç yıl içerisinde Suriye’deki krizin de patlamasıyla ülkede çok acil önlemler alınması gerektiğini dernek olarak dile getirmeye başladıklarını bildirerek, Kıbrıs adasının bu sorunun bir parçası olduğunu belirtti. Konunun gündeme daha çok Baf açıklarında kurtarılan mülteci gemisiyle ortaya çıktığını kaydeden Birey, o günlerde böyle bir olayın KKTC’de olması halinde ne gibi bir müdahale yapılacağını bilemediklerini söyledi. 22 Kasım 2014 tarihinde içinde 300'e yakın mültecinin bulunduğu bir geminin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti açıklarında, Tatlısu civarında arıza yapması üzerine başlatılan operasyonla ülkenin büyük bir sınavdan geçtiğini  bildiren Birey, operasyonda mülteci hakları bağlamında yaşanan eksiklikleri dünyadaki uygulamaları ile karşılaştırdı.

Birey, kurtarma operasyonunun başarılı geçtiğini, ancak sonrasında yaşananların ülkemiz yöneticilerine bir mesaj verdiği görüşünü aktardı. Mültecilerin sağ salim kurtarıldıklarını, Sağlık Bakanlığı tarafından çocuklara aşı yapıldığını, Sivil Savunma Teşkilatı ekiplerinin barınma ve yiyecek temini gerçekleştirdiğini bildiren Birey, tüm bu başarılı koordinasyonun yanı sıra Mülteci Hakları Derneği’nin mültecilerle birebir mülakat yapma imkanı bulamadığından yakındı. Birey, kurtarılan mültecilerden derneğin alması gereken bilgilerin, polisin alması gereken temel bilgilerden farklı olduğunu anlattı.  
 
Birey dünyada bu tür uygulamaların nasıl olduğu sorusuna cevaben şunları kaydetti:
“İnsan Hakları Beyannamesi’nde 1948 yılında tanımlanmış bir hak bulunuyor. Her kişi zulüm gördüğü bölgeden kaçıp, başka bir devlete sığınma başvurusu yapma hakkına sahiptir. Her bir devlet kendi sığınma mekanizmasını kurmakla yükümlüdür. Bu bir seçenek değildir. İdealde ilgili bakanlığın bir mülteci birimi olmalıydı. Eğer bu biriminiz yoksa yetkili kurumlara idare tarafından bu yetki verilmeli ve mültecilerle teker teker mülakat yapılmalıydı. Sağlıklı bir resim anca bu şekilde ortaya çıkabilirdi.”

Birey, “Gelen kişiler arasında ebeveyni yanında olmayan çocuklar da bulunuyordu. Bazılarının bir kısım ailesi İtalya’da, İspanya’daydı. Kaçırma gemilerinin çok pahalı olmasından ötürü aile bireyleri belirli aralıklarla kaçmaya çalışıyor. Bunun sonucunda parçalanmış aileler ortaya çıkıyor.” ifadelerini kullandı. Aile birleşmesi ilkesinin mülteci hukukunda önemli bir yere sahip olduğuna vurgu yapan Birey, söz konusu ilkenin esas amacının ailelerin bölünmesini engellemek ve kolaylıklar sağlamak olduğunu anlattı. Birey, programda daha sonra, derneğin işleyişi ve KKTC makamlarına yapmış oldukları yasa tasarısı önerisinden bahsetti. İradeye çok yüklenmeden bir giriş niteliğinde olabilecek “İnsancıl Vize” tasarısı hazırlıkları bulunduğundan söz eden Birey, insancıl vize ile birlikte kişileri burada bir müddet tutabilme ve bilgilerini sağlıklı bir şekilde kayda geçirebilme imkanı gibi yasal bir muhaceret düzenlemesine sahip olunabileceğini söyledi. Birey öte yandan genel anlamda KKTC’nin mültecilere tavrı konusunda açıklamalarda bulundu. 2009 yılında kurulan Mülteci Hakları Derneği’nin BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (BM-MYK)’nin Kuzey Kıbrıs’taki uygulayıcı ortağı olduğunu açıklayan Birey, BM-MYK’ın dünyadaki rolünün ise sığınma mekanizmasının olduğu ülkelerde gözlem ve denetleme görevi üstlenmesi olduğunu ifade etti. Birey, bunun dışında BM-MYK’nın ülkemiz gibi sığınma mekanizmasını tam kuramamış ülkelerden de geçici olarak sığınma başvuruları alıp değerlendirdiğinden söz etti. “Başvuruların alınıp değerlendirilmesi sonucunda mülteci olarak kabul edilenlere bir belge veriliyor.” diyen Birey, dernekler aracılığıyla alınan belge sayesinde ülkede bulunan mültecilere sağlık, eğitim ve (ön izinsiz) çalışma hakkı gibi bazı haklar verildiğinden söz etti.

“Alternatifim: İnsan” programının söz konusu bölümü 2 Aralık 2014 Salı günü, 10:10 – 10:55 saatleri arasında, SİM TV kanalında yayınlanacaktır.