Barışı Tasarlamak?*
Beğensek de, beğenmesek de, katılsak da, katılmasak da, birçok neslin içine doğup büyüdüğü ve hala çözülemeyen bu sorun üzerine yaşanmışlıklar dışında, akademik anlamda da birikmiş sağlam bir literatür var.
Hakan Karahasan
Neophytos Loizides. Designing Peace: Cyprus and Institutional Innovations in Divided Societies. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2015.
Kıbrıs’ta doğup büyüyen herkesin bildiği gibi, “Kıbrıs Sorunu” doğduğumuz andan itibaren hayatlarımızda önemli bir rol oynuyor. Beğensek de, beğenmesek de, katılsak da, katılmasak da, birçok neslin içine doğup büyüdüğü ve hala çözülemeyen bu sorun üzerine yaşanmışlıklar dışında, akademik anlamda da birikmiş sağlam bir literatür var. Loizides’in Designing Peace [Barışı Tasarlamak] adlı kitabı bu konuda son dönemde yayımlanmış yapıtlar içerisinde ilk bakıştan itibaren farklı bir yere sahip.
Kıbrıslı bir akademisyen olan Loizides şu an İngiltere’de Kent Üniversitesi’nde profesör olarak çalışmakta. Siyaset bilimi doktorası aldıktan sonra uluslararası çatışma analizi alanına yoğunlaşan Loizides, üretken bir akademisyen olduğu kadar, adına “Kıbrıs Sorunu” denilen sorunu çözümüne pratik anlamda katkı koymaya çalışan bir bilim insanı.
İşte Designing Peace böyle bir çalışmanın ürünü. Barış çalışmaları ve çatışma çözümü alanlarında çalışma yapanlar için önemli kaynak olabilecek, teorik olduğu kadar pratik öneriler içeren, önemli bir çalışma. “Kurumsal yenilik” yöntemini kullanan Loizides, çalışma boyunca mevcut sorunun üstesinden gelmek için konu ile ilgili çalışan, düşünen herkese sorunun çözümünde yaratıcılığı kullanmanın önemini aktarırken, öte yandan bu konuda somut örnekler veriyor. Çalışma boyunca güç paylaşımı gibi konuların birleşmiş federal bir Kıbrıs’ta nasıl gerçekleştirilebileceğini Kuzey İrlanda, Güney Afrika, Bosna-Hersek ve Makedonya örnekleri ile açıklıyor.
Kitabın bir başka özelliği ise, yapmış olduğu titiz araştırma sayesinde geçmişte yaşanan sorunları, nedenleriyle ele alması. Bunlardan hareketle, mevcut sorunların üstesinden nasıl gelinebileceğine dair öneriler de böylece okuyucuyla paylaşılıyor. Lakin örnekleri verirken “kurumsal yaratıcılık” denilen şeyin her şeyi çözen bir ilaç olmadığını da eklemekten geri kalmıyor.
Kitabın belki de en önemli katkısı, Good Friday Agreement’ten beri kullanılmakta olan d’Hondt seçim sistemi, çapraz oy ve dönüşümlü başkanlık konularında yapılan öneriler. Kitabı okudukça gerek bu sistemlerin ne olduklarını öğrenirken, diğer yandan ise tüm bunların müzakere süreci boyunca aslında ne manaya geldikleri daha iyi anlaşılıyor.
Seçim sistemi dışında, “geri dönecek olan kişiler” ve bunların Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum parça devletlerine nasıl olumlu bir şekilde yansıtılabileceği aktarılıyor. Ayrıca, referandum süreci ve bunun çatışma sonrası toplumlardaki rolü Güney Afrika örneği üzerinden anlatılmakta. Kitabın sonlarına doğru, mevcut durumda var olan bir başarı öyküsü olarak “Kayıp Şahıslar Komitesi” örneği veriliyor. Son kısımda ise hidrokarbonlar ve çözümün her iki topluma ne gibi faydaları olacağı tartışılıyor.
Loizides’in kitabı, gerek teorik, gerekse pratik açıdan son derece doyurucu bir çalışma. Belirtildiği üzere, eserin belki de en önemli katkısı Kuzey İrlanda’daki d’Hondt sisteminin Kıbrıs’a nasıl uyarlanabileceğine dair yapılan detaylı araştırma. Sonuç olarak, Designing Peace sadece “Kıbrıs Sorunu” üzerine değil, genel olarak bu konular üzerine araştıran, düşünen, ilgi duyan herkesin okuması gereken, son dönemdeki önemli yapıtlardan birisidir
- Konu hakkında daha geniş bir versiyon, Peace & Change (Ocak 2017) dergisinde yayımlanmıştır.
Gaile 403. Sayısı
