Kıbrıs’ın kuzeyinde bir süredir devam eden “sağlıkta sistem” ve “doktorların ikinci iş yapması” tartışmaları sürerken, YENİDÜZEN, AB ülkelerindeki sağlık sistemiyle ilgili Avusturya Tabipler Birliği Başkan Yardımcısı Dr. Karl Forstner ve Direktörü Avukat Dr. Johannes Zahrl ile konuştu

SAĞLIK SİGORTASI: GELİRİN % 5-7 ÖDEME
• Dr. Forstner: “Herkes brüt gelirinin %5-7 kadarını zorunlu sağlık sigortasına öder. Bunun yarısı işveren yarısı da çalışan tarafından ödenir. Verilen primlerle ilgili bir üst sınır belirlenmiştir. Zorunlu sağlık sigortası devlet hastanelerinde tüm sağlık ihtiyaçlarını kapsar, karşılar”

HASTA ÖZELE DE GİDEBİLİR, SİGORTADAN GERİ ÖDENİR
• Dr. Zahrl: “Sistem gayet iyi çalışır ve herkes ihtiyacı olan her hizmete bu zorunlu sigorta ile ulaşabilir. Hastanelerde randevu için daha uzun beklemek gerekebilir ama özel doktora gitme seçeneği de vardır ama o zaman hasta öder. Sigortadan küçük bir miktar hastaya geri ödenir”

ÇALIŞMA SÜRESİ HAFTADA 48 SAAT
• Dr. Forstner: “Çalışma süresi haftada 48 saatle sınırlıdır. Buna nöbetler de dahildir. Bazı haftalar daha az çalışıp, başka bir hafta daha fazla saat çalışılabilir, ama bu da 72 saati geçemez. 26 haftaya göre hesaplanır ve haftada ortalama 48 saat olması gerekir. 48 saatten fazla çalışılmasına izin verilmez. Bu AB kuralıdır”

SAATLERE UYMAYANA AĞIR CEZA KESİLİR
• Dr. Zahrl: “Çalışma saatlerinde ortalamaya uyulmazsa hastaneye ceza kesilir çünkü hastane doktorların bu kurallara uymasını sağlamaktan sorumludur. Cezalar çok yüksek miktarda para cezasıdır dolayısıyla hastaneler bu konuda çok hassas davranır”

DOKTOR 48 SAAT DEVLETTE ÇALIŞTIRKTAN SONRA ÖZELE GİDEBİLİR
• Dr. Forstner: “Hastanedeki haftalık 48 saatlik çalışma dışında özel hastanelerde veya özel  kliniklerde çalışılabilir. Özeldeki çalışma süresi haftalık 48 saattin dışındadır. Bir doktor devlet hastanesindeki 48 saatini doldurduktan sonra nerede ne iş yapacağına kimse karışmaz”

SİSTEM İYİ ANCAK PAHALI…
• Dr. Zahrl: “Çok iyi bir sistemimiz var. Ancak bahsettiğimiz avantajlar dezavantaja dönüşüp sistemi pahalı yapıyor, sorunumuz bu. Bu hastalara da yansıyor çünkü doktor eksikliğinden dolayı hastalar daha uzun bekliyor, doktorların ayırdığı zaman da kısalabiliyor”

Ödül Aşık ÜLKER
 
Avusturya Sağlık Sistemi’nin dünyadaki en iyi sağlık sistemlerinden biri olarak kabul edilmesinin temelinde mecburi sağlık sigortasının herkesi kapsaması, sisteme dahil olmanın kolay olması, iyi organizasyon ve iyi denetim yatıyor.

   Tabipleri Birliği’nin Tıp Haftası etkinlikleri çerçevesinde düzenlediği “Avusturya Sağlık Sistemi” konulu panel için Kuzey Kıbrıs’a gelen Avusturya Tabipler Birliği Başkan Yardımcısı ve Salzburg Tabip Odası Başkanı Dr. Karl Forstner ile Avusturya Tabipler Birliği Direktörü, Avukat Dr. Johannes Zahrl, Avusturya’daki sağlık sistemi hakkında Face to Face’e bilgi verdi.

   Dr. Forstner, Avusturya’daki sistemin hastalar için en iyi sağlık sistemi olduğunu, herkesin sisteme dahil olduğunu, sisteme girmenin kolay olduğunu vurguladı. Dr. Forstner, herkesin brüt gelirinin %5-7 kadarını zorunlu sağlık sigortasına ödediğine dikkat çekerek, bu miktarın yarısının işveren, yarısının da çalışan tarafından verildiğini kaydetti. Zorunlu sağlık sigortasının devlet hastanelerinde tüm sağlık ihtiyaçlarını kapsadığının altını çizen Dr. Forstner, “Avusturya zengin bir ülke olmasına rağmen son yıllarda sağlık alanında mali kaynak bakımından bazı sorunlar yaşıyoruz” dedi.

   Doktor ve hemşire eksikliğine de dikkat çeken Dr. Forstner, “Bu bir piyasa, doktorları tutabilmek veya yurtdışından getirtebilmek için diğerlerinden daha iyi ödemeniz gerekir... Coğrafi yakınlık ve aynı dili konuşmamız nedeniyle, Almanya ile de rekabet halindeyiz. Almanya geçen seneye kadar daha yüksek maaş veriyordu ve Avusturya birşey yapmak ve maaşları yükseltmek zorunda kaldı” dedi.

   “Sistem gayet iyi çalışır ve herkes ihtiyacı olan her hizmete bu zorunlu sigorta ile ulaşabilir” diyen Avukat Dr. Zahrl, “Hastanelerde randevu için daha uzun beklemek gerekebilir, özel doktora gitme seçeneği de vardır ama o zaman hasta öder. Sigortadan küçük bir miktar hastaya geri ödenir” diye konuştu.

   Doktorların devlet hastanelerinde haftada ortalama 48 saatten fazla çalışamadığına vurgu yapan Dr. Forstner, şunları söyledi: “Avusturya, AB kurallarını uygular ve çok sıkı bir şekilde uyar. Çalışma süresi haftada 48 saatle sınırlıdır. Buna nöbetler de dahildir. Bazı haftalar daha az çalışıp, başka bir hafta daha fazla saat çalışılabilir, ama bu da 72 saati geçemez. 26 haftaya göre hesaplanır ve haftada ortalama 48 saat olması gerekir. 48 saatten fazla çalışılmasına izin verilmez. Bu AB kuralıdır.”

   Dr. Zahrl da çalışma saatlerinde ortalamaya uyulmadığı takdirde hastaneye yüklü miktarda para cezası kesildiğini anlattı.

   Hasta sayısına dayalı performans sisteminin etik değerlere uygun olmadığının altını çizen Dr. Forstner de, doktorların devlet hastanesindeki 48 saatini doldurduktan sonra nerede ne iş yapacağına kimsenin karışmadığını belirtti.

   İstihdam konusunda doktorların diğer kamu çalışanlarıyla aynı yasa altında olduğunu kaydeden Dr. Forstner, “Doktorlar için özel bir yasa yoktur. Bu mümkün değildir. Doktorlar (memurlarla) aynı yasa altında istihdam edilir ama bir doktorla bir öğretmen aynı basamaktan işe girmez. Dolayısıyla maaşları da farklı olur, doktorların maaşı en az %30-40 daha yüksektir. Özel kliniği olan doktorlar daha da yüksek kazanca sahiptir çünkü onlar işverendir, sigortalarla yaptıkları anlaşmalar çerçevesinde gelirleri vardır” diye konuştu.

“Herkes ihtiyacı olan her hizmete bu zorunlu sigorta ile ulaşabilir”

• Soru: Sosyal Sigorta ve sağlık sigortası sistemi Avusturya’da nasıl işliyor?
• Dr. Forstner: Avusturya’da zorunlu sağlık sigortası vardır. Hemen hemen herkes sigortalıdır. Biraz karmaşıktır. Avusturya’da 9 bölge var, bölgesel sigortalar vardır ve herkes yaşadıkları bölgede sigortalanır. Demir yollarında çalışanlar gibi bazı özel mesleklerin ayrı sigortaları vardır. Bu zorunlu sigorta direkt olarak devlet tarafından yürütülmez. Bu görev sigorta enstitülerine verilmiştir, bunlar şirket değildir. Bunlar devlet tarafından yürütülen enstitüler değildir ama devlete çok yakındırlar. Herkesin hem sağlık sigortası vardır hem de emeklilik sigortası. Hemen her şey için ülkemizde sigortalıyız.
• Dr. Zahrl: Herkes yaşadığı eyaletin sigortası tarafından sigortalanır. Sigortalar genel anlamda birbirine benzer, aralarında bazı küçük farklar olabilir. Sistem gayet iyi çalışır ve herkes ihtiyacı olan her hizmete bu zorunlu sigorta ile ulaşabilir. Hastanelerde randevu için daha uzun beklemek gerekebilir, özel doktora gitme seçeneği de vardır ama o zaman hasta öder. Sigortadan küçük bir miktar hastaya geri ödenir.  

• Soru: Bu bahsettiğiniz Genel Sağlık Sigortası anlamına geliyor.
• Dr. Zahrl: Evet. Devlet sigortalara bazı kurallar koyar, sigortalar ona göre çalışır.

“Brüt gelirin %5-7 kadarı zorunlu sağlık sigortasına”

• Soru: Zorunlu sağlık sigortası için ne kadar ödeme yapılır?
• Dr. Forstner: Herkes brüt gelirinin %5-7 kadarını zorunlu sağlık sigortasına öder. Bunun yarısı işveren yarısı da çalışan tarafından ödenir. Verilen primlerle ilgili bir üst sınır belirlenmiştir. Zorunlu sağlık sigortası devlet hastanelerinde tüm sağlık ihtiyaçlarını kapsar, karşılar. Avusturya zengin bir ülke olmasına rağmen son yıllarda sağlık alanında mali kaynak bakımından bazı sorunlar yaşıyoruz. Sağlık sigortası kapsamına girmek çok kolay, hizmete ulaşım kolay. İlla ki birinci basamak sağlık hizmetinden geçerek, uzmana ulaşmaya gerek yok. Hasta isterse direkt uzman doktora gidebilir ama bazı noktalarda sorunlar da var. Hastanelerden randevu almak uzun sürebiliyor ve sizin ülkenizdeki gibi daha fazla insan özele gidip ödeme yapıyor. Bu Avusturya’da gündemdeki konulardan biri. Çok mutluyuz ki ülkemizdeki herkesi kapsayan bir sağlık sistemimiz var ama son zamanlarda bir bölünme yaşanıyor, zengin insanlar özelde sağlık hizmeti alıyor. Bu yönde bir eğilim var ki bu Avusturya Tabipler Birliği’nin desteklediği bir durum değil. Biz herkese ücretsiz sağlık hizmeti verilmesi gerektiğini düşünüyoruz.
• Dr. Zahrl: 9 milyon nüfusumuz var, bunların 100-200 bini sigortalı olmayabilir. Bunların küçük bir kısmı sistemden çıkmak ve özel sigorta yapmak isteyenlerdir. Bazıları işsizler olabilir ki genelde işsizler de sisteme dahil edilir.

• Soru: Sağlığın finansmanı nasıl karşılanır?
• Dr. Forstner:Hastaneler devlet tarafından çalıştırılır ve sağlık sistemini etkileme güçleri vardır. Biraz karmaşık bir sistemimiz var aslında. Kamu hastanelerinde hizmetlerin bir kısmı ulusal devlet, bir kısmı federal devlet, bir kısmı sigortalar tarafından ödenir. Kamu hastaneleri dışındaki sağlık hizmetleri sigortalar tarafından ödenir. Sigortalar daha fazla sayıda insanının hastaneye gitmesini ister çünkü daha öz ödeme yapar, federal devlet hastaların özele gitmelerini ister. 
• Dr. Zahrl: Çünkü sigortaların hastanelere yapacakları yıllık ödeme miktarı bellidir. Hastaneye az hasta da gitse, çok hasta da gitse o parayı verir. Dolayısıyla özele gittikleri zaman hastaneye ödeyecekleri paraya ek olarak özele de ödeme yapmak zorunda kalırlar.

“Çalışma süresi haftada 48 saat”

• Soru: Hastanelerde mesai saatleri nedir?
• Dr. Forstner: Avusturya, AB kurallarını uygular ve çok sıkı bir şekilde uyar. Çalışma süresi haftada 48 saatle sınırlıdır. Buna nöbetler de dahildir. Bazı haftalar daha az çalışıp, başka bir hafta daha fazla saat çalışılabilir, ama bu da 72 saati geçemez. 26 haftaya göre hesaplanır ve haftada ortalama 48 saat olması gerekir. 48 saatten fazla çalışılmasına izin verilmez. Bu AB kuralıdır. Doktorların aralıksız çalışabilecekleri süre genelde 25 saattir. Bu süre 36 saatte kadar uzatılabilir ama hastaneler çalışma süresini genelde 22 saatle kısıtlamaktadır. Bu hasta güvenliği ve doktorun performansı açısından önemli bir konudur.Devlet hastanelerinde esnek mesai saatleri uygulanmaktadır. Doktorlar çalışma saatlerini kendileri belirler ama genelde 7:00-8:00 saatlerinde başlayıp, günde 8 saat çalışılmaktadır. 
• Dr. Zahrl: Çalışma saatlerinde ortalamaya uyulmazsa hastaneye ceza kesilir çünkü hastane doktorların bu kurallara uymasını sağlamaktan sorumludur. Cezalar çok yüksek müktarda para cezasıdır dolayısıyla hastaneler bu konuda çok hassas davranır.

“Hasta sayısına göre performans sistemi etik değerlere uygun değil”

• Soru: Her doktorun her gün bakması gereken bir hasta sayısı var mıdır ya da günde kaç hasta bakmaktadırlar? Ya da doktorların her hastaya ayırması gereken süreyle ilgili bir düzenleme var mıdır?
• Dr. Forstner: Bu konuda bir sayı yoktur, branşlara göre bakılan hasta sayısı değişmektedir. Hastaya ayrılan süre de değişmektedir, bu konuda bir kural yoktur. Bu süre değişiklik gösterir.

• Soru: Performans sistemi var mı? Ülkemizde bu konuda tartışmalar var...
• Dr. Forstner: Performans sistemi yoktur ve hasta sayısına göre ek ödenek verilmez. Biz performans sistemini doğru bulmuyoruz çünkü bu konuda hile yapılabilir. Sağlıkta bahsettiğiniz performans sistemi doğru bir uygulama değildir. Etik değerlere uygun bir şey değildir.

• Soru: Mesai saatleri sonrasında hastanede kalıp ek hasta bakmak ve bu şekilde ek ödenek almak mümkün müdür?
• Dr. Forstner: Hayır. Doktorlar devlet hastanelerinde haftada 48 saatten fazla çalışamaz.
• Dr. Zahrl: Avusturya’da bu mümkün değildir çünkü AB buna izin vermez. Ama hastanelerde özel odalar vardır. Özel odada kalmak isteyen kişi ek bir ödeme yapmak durumundadır. Bu da hastanenin ve doktorun gelirini artırır. Yine hastanelerde özel çalışan doktorların hastalarını getirip yatırabilecekleri özel bölümler vardır.

“Doktor 48 saati doldurduktan sonra nerede, ne iş yapacağına kimse karışmaz”

• Soru: Devlet hastanesinde çalışan doktorlar özelde çalışabiliyor mu?
• Dr. Forstner: Evet. Hastanedeki haftalık 48 saatlik çalışma dışında özel hastanelerde veya özel kliniklerde çalışılabilir. Özeldeki çalışma süresi haftalık 48 saattin dışındadır. Bir doktor devlet hastanesindeki 48 saatini doldurduktan sonra nerede ne iş yapacağına kimse karışmaz.

• Soru: Hem devlette hem de özelde çalışan doktor sayısı nedir?
• Dr. Forstner: Doktorlar hem hastanede (özel veya devlet) hem de özelde kendi kliniklerinde çalışabilir. Çok sayıda doktor ikisinde de çalışmaktadır.
   17 bin 960 doktor sadece kendi kliniklerinde çalışmaktadır. Bunların yaklaşık 7 bini tüm sağlık sigortalarıyla anlaşmalı olarak kendi özel kliniğinde çalışır. Az sayıda, yaklaşık bin 300 doktor da belli sağlık alanlarını kapsayan daha az sayıda sağlık sigortası ile anlaşmalı çalışmaktadır. 9 bin 660 doktor da hiçbir sağlık sigortası ile anlaşması olmadan kendi kliniğinde çalışmaktadır ki bunlar sadece kendi kliniğinde çalışan doktorların %53’üdür. Bu doktorlara giden hastalar aldıkları hizmetin bedelini kendileri karşılar.
Hastanelerde (devlet ve özel) çalışan doktorlar ayrı bir kategoridir. 30 bin 300 hastane doktoru bulunmaktadır, bunların 24 bini sadece hastanelerde çalışmaktadır Bu 24 bin doktorun 6 bin 300’ü de ihtisas eğitimi alan doktorlardır. Hastane (devlet ve özel) doktorlarının 4 bin 700’ü kendi kliniklerinde sağlık sigortaları ile anlaşmalı olarak çalışırken, bin 700’den az doktor da herhangi bir sigorta ile anlaşması olmadan kendi kliniğinde çalışmaktadır.

• Soru: Bizim ülkemizde tartışılan konu devlet hastanelerinde çalışan doktorların özel hastanelerde veya kendi kliniklerinde çalışmasıdır. Bu konuda bir rakam verebilir misiniz? Yani devlet hastanesinde çalışan doktorların ne kadarı aynı zamanda özel hastanelerde veya kendi kliniklerinde de çalışmaktadır ?
• Dr. Forstner: %30-35 kadarı hem devlette hem de özelde çalışmaktadır.

“Vergide çok iyi denetim mekanizması var”

• Soru: Vergi nasıl toplanıyor?
• Dr. Forstner: Vergi işveren tarafından ödenir. Özel hastanede çalışan doktorun maaşı vergi hastane yönetimi tarafından kesildikten sonra ödenir. Hastane o miktarı vergi olarak devlete aktarır. Kendi kliniğinde çalışan doktorlar da vergi dairesine kayıtlı olmak ve vergisini ödemek zorundadır. Çok iyi bir denetim mekanizması vardır.

Hizmet kalitesinin denetimi...

• Soru: Hizmet kalitesi anlamında denetimden kim sorumludur?
• Dr. Forstner: Klinikler bölgelerdeki Tabipler Birliği’ne kayıt yaptırmak zorundadır. Kliniklerin lisanları tabipler Birliği tarafından verilir. Özel ya da devlet hastanelerinin denetimi devlet tarafından yapılır. Özel hastaneler devletin izni olmadan açılamaz.Özel Klinikler Tabipler Birliği tarafından denetlenir
• Dr. Zahrl: Özel veya devlet hastanelerinin hizmet kalitesi devlet yani bakanlık tarafından yapılır. Hastaneler dışındaki kliniklerin denetimi bölgesel Tabipler Birliği’nin sorumluluğundadır.

“Hasta hakları çok gelişmiş”

• Soru: Hasta hakları hakkında da bilgi verir misiniz?
• Dr. Forstner: Avusturya’da hasta hakları çok gelişmiştir. Hastaların doktor seçme şansı hakkı vardır. Hastalar birinci basamak sağlık hizmetine gitmeden direkt uzmana gidebilir. Devlet hastanesine giderse birşey ödemez, özelde öder ve bir kısmını sigortadan geri alır.
• Dr. Zahrl: İnsanlar birinci basamak sağlık hizmetine gitmeyi tercih eder çünkü her zaman ulaşabilir. Sadece büyük şehirler yok, aile hekimi dediğimiz bu doktorlar yakınlarındadır. Ailelerindeki sağlık sorunlarını iyi bilirler. Gittikleri zaman hastanelerdeki gibi çok uzun bekleme süresi yoktur.
• Dr. Forstner: Aslında sistem piramit gibi. En altta birinci basamak sağlık hizmetleri, sonra uzmanlar ve en üstte hastaneler. Hasta hangi seviyeye gitmek istediğine karar vermekte özgürdür. Bu hasta için mükemmel ama sistem için mükemmel olmayan bir durumdur.
   Bu arada sisteme dahil olan herkesin e-card denen bir kartı vardır. Kliniklerde, Özel ya da devlet hastanesinde alacağı hizmetle ilgili o kartı gösterir. Tüm sağlık kurumları online çalışır. Hasta nereye giderse gitsin, kartını kullanır. Özel hastane veya özel klinikte ödeme yaparsınız ve bir miktarını sigortadan alırsınız ama alacağınız miktar %20’dir. Bazı hastaların özel sağlık sigortası vardır, o zaman özel sigortadan yapılan anlaşmaya göre daha fazla para alabilir.

“Doktorların maaşı en az %30-40 daha yüksek”

• Soru: Ülkemizdeki bir diğer tartışma da doktorlara diğer kamu çalışanlarından farklı bir statü verilmesidir. Avusturya’da doktorlar ayrı bir yasa altında mı istihdam edilmektedir yoksa diğer kamu çalışanlarıyla eşit şartlarda mı çalışırlar?
• Dr. Forstner: Hayır, aynı yasa altında çalışırlar, doktorlar için özel bir yasa yoktur. Bu mümkün değildir. Doktorlar aynı yasa altında istihdam edilir ama bir doktorla bir öğretmen aynı basamaktan işe girmez. Dolayısıyla maaşları da farklı olur, doktorların maaşı en az %30-40 daha yüksektir. Özel kliniği olan doktorlar daha da yüksek kazanca sahiptir çünkü onlar işverendir, sigortalarla yaptıkları anlaşmalar çerçevesinde gelirleri vardır. Birinci basamak sağlık hizmeti veren pratisyen hekimlerin kendi özel klinikleri vardır.
Son zamanlarda Avusturya’da doktor eksikliği de yaşıyoruz. Piyasa kuralları geçmiş yıllara göre daha güçlü. Sadece Avusturya değil, Almanya ve diğer bazı Avrupa ülkelerinde de durum aynı. Bu bir piyasa, doktorları tutabilmek veya yurtdışından getirtebilmek için diğerlerinden daha iyi ödemeniz gerekir. Değişik eyaletlerde değişik maaşlar olabilir ama aralarında görünmez bir işbirliği vardır ve hemen hemen aynı maaşları verirler. Coğrafi yakınlık ve aynı dili konuşmamız nedeniyle, Almanya ile de rekabet halindeyiz. Almanya geçen seneye kadar daha yüksek maaş veriyordu ve Avusturya bir şey yapmak ve maaşları yükseltmek zorunda kaldı.
• Dr. Zahrl: Anayasamızdan dolayı ayırım yapmak mümkün değildir ama doktorlar çok önemlidir, herkesin doktorlara ihtiyacı vardır. Dolayısıyla fiiliyatta bazı avantajları vardır. Bir doktor herhangi bir hata durumunda mahkemelik olursa, mahkeme doktorun riskli, özel bir iş yaptığını kabul eder. Ama bu özel bir yasada yoktur, herkes aynı yasa altında değerlendirilir.

Emeklilik yaşı 65...

• Soru: Emeklilik yaşı kaçtır?
• Dr. Forstner:Doktorlarda genelde 65. Avusturya’da genelde genç yaşta emeklilik yaygındır. Ama doktorlar genelde 65’e kadar çalışır.

Doktor eksikliği...

• Soru: Avusturya sağlık sistemi dünyadaki en iyi sağlık sistemlerinden biri olarak kabul ediliyor. Bunun anahtarı, sırrı nedir?
• Dr. Forstner:Hastalar için en iyi sağlık sistemidir. Tüm insanlar sisteme dahildir, sistem herkesi kapsar. Sistemin en iyi özelliklerinden biri budur. Bir diğeri, sisteme dahil olmak çok kolaydır. Zorunlu genel sağlık sigortası kapsamında tüm sağlık hizmetlerini iyi kalitede alabilirsiniz. Yine de bazı sorunlarımız vardır. Bunlardan biri doktor eksikliğidir. Hemşire eksikliğimiz de vardır ve ileride daha da kötü olacak. Özellikle kırsal kesimlerde çalışacak doktor bulmakta zorlanıyoruz. Eğer devlette doktor eksiğiniz varsa, randevu için, ameliyat için uzun süre beklemeniz gerekir.
• Dr. Zahrl: Çok iyi bir sistemimiz var. Ancak bahsettiğimiz avantajlar dezavantaja dönüşüp sistemi pahalı yapıyor, sorunumuz bu. Bu hastalara da yansıyor çünkü doktor eksikliğinden dolayı hastalar daha uzun bekliyor, doktorların ayırdığı zaman da kısalabiliyor.